Thema 6 Erfelijkheid&evolutie Basistof 2

• Biologie / Verzorging
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

Thema 6 Erfelijkheid & Evolutie

Basisstof 1 Je uiterlijk

Basisstof 2 Erfelijke eigenschappen

Basisstof 3 Geslachtelijke voortplanting

Basisstof 4 De evolutietheorie

Basisstof 5 De geschiedenis van het leven

Basisstof 6 Biotechnologie

Wat een mooie stambomen van K2a!

Wat een mooie stambomen van K2d!

Herhaling

In de vorige bassisstof heb je geleerd dat in elke lichaamscel chromosomen in de celkern zitten.

In elke cel zitten alle chromosomen die de informatie bevatten voor al je erfelijke eigenschappen (genotype). 

Chromosomen zijn lange draden die voor een groot deel uit DNA bestaan. 

Je fenotype zijn alle waarneembare eigenschappen, je genotype samen met invloeden uit het milieu = fenotype.

Basisstof 2

In deze basisstof ga je leren over chromosomen in je lichaamscellen en in geslachtscellen (eicellen en zaadcellen) en celdeling in je lichaamscellen. Bekijk de volgende video:

In het filmpje heb je het net
gezien: zijn de chromosomen
hier rechts van een jongen
of een meisje?

1. Jongen
2. Meisje

Jongen!

De chromosomen hiernaast zijn van een jongen. 

In je lichaamscellen zitten ook twee geslachtschromosomen: X en Y. 

Ben je een jongen, zoals hiernaast, dan heb je een X en een Y chromosoom. 

Een meisje heeft twee X chromosomen.

In eicellen zitten alleen X chromosomen (want die heeft de moeder) en in sommige zaadcellen zit een Y chromosoom en in andere zaadcellen een X chromosoom.

Belangrijke woorden

Chromosomen in paren

Lichaamscellen

Even aantal chromosomen

Gen en genenpaar

Enkelvoudige genen

Celdeling

Moedercel en dochtercellen

Chromosomen

Chromosomen zijn dus lange dunne draden  en bestaan voor een groot deel uit DNA, zoals je ziet in de afbeelding links en zoals je in Basisstof 1 hebt geleerd. Alle chromosomen samen bevatten de informatie voor al jouw erfelijke eigenschappen. Dat heet ook wel jouw genotype. 

Elke lichaamscel bevat 46 chromosomen, 23 heb je gekregen van je moeder en 23 van je vader.

Chromosomenparen

Zoals je in de vorige slide kon lezen, bevat elke lichaamscel 46 chromosomen.

Voorbeelden van lichaamscellen zijn spiercellen, huidcellen, levercellen en zenuwcellen.

Een eicel van jouw moeder en een zaadcel van jouw vader hebben dus 23 chromosomen, samen wordt dat dus weer 46 chromosomen.

Daarom hebben alle organismen dus in alle lichaamscellen een even aantal chromosomen. De hoeveelheid chromosomen heeft niets te maken met de intelligentie van een organisme :) Sommige chromosomen bevatten gewoon minder genen. 

Enkelvoudige chromosomen

Omdat een eicel of zaadcel 23 chromosomen heeft, noem je dat enkelvoudige chromosomen. 

De 46 chromosomen in al je lichaamscellen zijn 23 paar chromosomen, je hebt bijvoorbeeld van 'chromosomenpaar 1' één chromosoom van je moeder en één van je vader gekregen. 

Genen 1

Beide chromosomen van 1 chromosomenpaar bevatten dezelfde erfelijke eigenschappen. Je ziet in de afbeelding dat er gekleurde bandjes op de chromosomen zitten voor verschillende 

erfelijke eigenschappen.

Een deel van het chromosoom wat de informatie bevat voor één erfelijke eigenschap noem je een gen. Je ziet dat een chromosoom meerdere genen bevat. Alle chromosomen samen zijn nogmaals het genotype.

Genen 2

In je boek zie je deze afbeelding, van een lichaamscel (lichtblauw) met daarin de celkern (witte cirkel erin).

Daarin zie je de chromosomen (blauwe draadjes) met daaraan de genen (kralen in verschillende vormen en kleuren).

In deze afbeelding zie je een organisme met totaal 4 chromosomen, twee paren. In de eicel en de zaadcel zitten enkelvoudige chromosomen en enkelvoudige genen.

Celdeling

Zoals je in de vorige afbeelding kon zien, versmelten een eicel en een zaadcel tot de bevruchte eicel. Daarna deelt deze cel zich en vervolgens nog eens: uit elke moedercel ontstaan twee dochtercellen, zie de bovenstaande afbeeldingen.

Alle cellen hebben hetzelfde genotype.

Paarden hebben in alle lichaamscellen 64 chromosomen. Hoeveel chromosomen heeft een paard in een huidcel?

1. 16
2. 32
3. 48
4. 64

Opnieuw een vraag over het paard, met 64 chromosomen in alle lichaamscellen. Hoeveel paren chromosomen heeft een paard in zijn lichaamscellen?

1. 16
2. 32
3. 48
4. 64

De laatste vraag over het paard, met 64 chromosomen in alle lichaamscellen. Hoeveel chromosomen heeft een hengst in zijn zaadcellen?

1. 16
2. 32
3. 48
4. 64

Sleep de juiste chromosomen in de lichaamscellen.

Huiswerk

Lees Thema 6 Bassistof 2 (bladzijde 69, 70, 71, 72) door. 

Maak de opdrachten:

- In je werkboek en mail een foto.

- In de ELO van Biologie&Verzorging voor jou, code K2a: 528112 en K2d: 793210. Via Magister kun je hier komen, mocht je dit nog niet eerder gebruikt hebben. (alleen Kjersty tot nu toe)

Tot slot

Bekijk de eerste aflevering (van totaal 4) van een mysterie over een moordzaak in een familie.... 

Op de laatste drie slides staat de samenvatting van deze basisstof.

Samenvatting

In lichaamscellen komen de chromosomen in paren voor.

- De twee chromosomen van een paar zijn identiek.

- Een mens heeft 23 paren chromosomen in de kern van elke lichaamscel.

- Een mens heeft 46 chromosomen in de kern van elke lichaamscel.

- Elk organisme heeft een even aantal chromosomen in elke celkern.

Samenvatting

In geslachtscellen (eicellen en zaadcellen) komen de chromosomen enkelvoudig voor. 

- Een mens heeft 23 chromosomen in de kern van elke geslachtscel.

Wanneer een organisme groeit, worden nieuwe lichaamscellen gevormd.

- Een moedercel deelt in twee dochtercellen.

- De kernen van de dochtercellen hebben hetzelfde genotype als de moedercel.

Samenvatting

Gen: een deel van een chromosoom dat de informatie bevat voor één erfelijke eigenschap.

- Alle genen in een celkern samen vormen het genotype van een organisme.

Een chromosoom bevat veel genen.

- In lichaamscellen komen genen in paren voor.

- In geslachtscellen komen enkelvoudige genen voor.

Fijne vakantie!

Fijne vakantie! Veel plezier in Balkonia, Rundumhause oftewel in jullie staycation!