HC Britse Rijk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5,6

HC Britse Rijk

DC1

Op welke manieren ontwikkelden zich de Engelse koloniën in de
Amerika's (1585-1833)?

Ontdekking van Noord-Amerika

Oorzaken

Britten reizen naar Oostkust Noord-Amerika

1. ontdekkingsreizen → hoop op goud en zilver

2. uitvalsbasis in oorlog tegen Spanje

3. alternatieve route Azië

Gevolgen

Eerste kolonie in 1585, niet succesvol:

- mislukte oogsten

- gevechten met inheemse bevolking

↓

enkele jaren later: Virginia, deze is wel succesvol

KA: begin Europese overzeese expansie

Pilgrim Fathers

Oorzaken

Engelse koning beperkt vrijheid binnen Anglicaanse kerk → strenge protestanten komen uiteindelijk in Plymouth terecht (huidige staat New England), 1620

Doel

Het opzetten en ontwikkelen van een geheel nieuwe samenleving op basis van streng protestantse leefregels en voorschriften.

Gevolg

Schip 'Mayflower' dwaalde af, geen wintervoorraden.

↓

Kregen hulp lokale bevolking

↓

Thanksgiving

KA: protestantse reformatie

motieven kolonisatie Noord-Amerika door Engelse kolonisten

Economisch

- Alternatieve route naar Azië

- Hoop op vinden goud en zilver

Politiek

Noord-Amerika als uitvalsbasis in de kaapvaart tegen Spanje

Religieus

Samenleving ontwikkelen op basis van streng protestantse leefregels en
voorschriften

VOORBEELD

en dat ziet er zo uit op het examen

En verder: Pilgrim Fathers (streng protestants) / uitvalsbasis tegen Spanje / positieve eerste contacten inheemse bevolking

Gebruik bron 2.
Een bewering: Met deze wet wil het bestuur van Maryland een godsdienstig en een politiek doel bereiken.
2p Ondersteun deze bewering door:
- met de eerste bepaling aan te geven welk godsdienstig doel het bestuur wil bereiken en
- met de tweede bepaling aan te geven welk politiek doel het bestuur wil bereiken.

relatie inheemse bevolking (Indianen)

Begin: veel samenwerking

- Indiaanse stammen veel kennis omgeving en natuurlijke voorzieningen

- Handelscontacten

In Virgiana:

tabaksteelt vooral succesvol dankzij kennis Indianen.

Toename kolonisten

Relatie kwam onder druk te staan:

- Europese ziektes maakten veel slachtoffers

- kolonisten wilden namen grondgebied in (ook omdat Europeanen zichzelf superieur vonden)

Gevolgen:

- conflicten over eigendom grondgebied

- oorlogen → kolonisten vaak winnaars → betere wapens & inheemse stammen onderling verdeeld

↓

Gevolg oorlogen: inheemse bevolking gedecimeerd, ondergeschikt gemaakt aan behoeftes kolonisten.

VOORBEELD

en dat ziet er zo uit op het examen:

En verder: contacten inheemse bevolking / oorlogen met inheemse bevolking

Vraag Bron

Vestigings- en plantagekoloniën

Noordelijke koloniën: Vestigingskoloniën in het noorden: gericht op handel, landbouw en nijverheid (grond was niet geschikt voor plantages)

Zuidelijke koloniën:

Plantagekoloniën in het zuiden, gericht op het verbouwen van tabak en katoen op grote plantages voor de export.

Gevolgen:

- Meer conflicten tussen kolonisten en inheemse bevolking

- Intensivering handel koloniën en moederland (Engeland)

- Overal werden tot slaafgemaakten gebruikten, zuiden meer dan noorden.

- Ontstaan van een agrarisch-urbane samenleving in de noordelijke koloniën van Noord-Amerika, met een hogere bevolkingsdichtheid dan in de zuidelijke provincies

↓

Uitbreiding naar 13 koloniën

KA wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

Caraïben

Jamaica & Barbados

Plantages voor tabak, suiker, rijst en indigo.

↓

Gebruik van tot slaafgemaakten als arbeidskrachten

↓

Zeer winstgevend.

Driehoekshandel

Via Atlantische oceaan werd de driehoekshandel gevoerd tussen Europa, Afrika en Amerika

↓

Engeland richtte voor deze driehoekshandel de Royal African Company met een monopolie op de trans-Atlantische slavenhandel en de goudhandel. Ghana, aan de Westkust van Afrika, werd het hoofdkwartier van deze handelsorganisatie.

KA uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden transatlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme

Amerikaanse revolutie

Verzet tegen Brits bestuur:

Door verlichte ideeën vanuit Europa → trias politica, volkssoevereiniteit,

natuurrechten.

↓

Voelden zich niet meer vertegenwoordigd door Engelse koning & parlement

omdat zij veel belasting betaalden, maar geen invloed in parlement hadden → no taxation, without representation

Groeiende ongehoorzaamheid

Kolonisten volgden regels Britse overheid steeds minder, toename incidenten

↓

Opstand kolonisten tegen Britse koning → 1776 onafhankelijkheidsverklaring

ondertekend door de Founding Fathers

Gevolg: federale staat

Na oorlog vormden de 13 koloniën een federale staat

 gebaseerd op verlichte ideeën → de Verenigde Staten van Amerika

KA de democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap

rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen

KA27

opkomst abolitionisme

Plantagekoloniën

Caraïbische koloniën bleven behouden na onafhankelijkheid VS, zeer winstgevend.

↓

Einde 18e eeuw opkomst abolitionisme motieven: (christelijk) naastenliefde en (verlicht) gelijkheid/vrijheid

Slave Trade Act

Dankzij opkomst abolitionisme en verzet door tot slaafgemaakten werd slavenhandel in 1807 verboden.

↓

Gevolg: koloniën in Caraïben niet langer winstgevend.

Gevolg: afschaffing slavernij

In 1833 verbod op slavernij, eigenaren plantagekoloniën kregen een schadevergoeding van Britse overheid

KA uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden transatlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme

DC2

Waardoor werd India in de 19e eeuw de belangrijkste kolonie binnen het Britse R¡jk (1765-1885)?

Mogolvorsten en de EIC

India

Bestuurd door mogolvorsten → handelden met o.a. de Britten d.m.v. factorijen waar de handelswaar voor Europa werd opgeslagen.

↓

Handel ging via East India Company (EIC)

Toenemende macht EIC

Mogolvorsten verloren macht:

- onderlinge machtsstrijd

- GB beschermde eigen belangen tegen Hollanders/Fransen en lette daarbij niet op lokale vorsten.

EIC en de Royal Navy

EIC voor de handel, kreeg daarvoor rechten van Britse overheid:

- monopolie handel met India

- mocht verdragen sluiten met mogolvorsten

- geweldsmandaat

Royal Navy zorgde voor bescherming, ook buiten Britse gebieden

KA wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

Verdrag van Allahabad (1765)

Oorzaken

Plaatselijke bestuurders probeerden te handelen achter ruggen van Britten om, Mogolvorst Shah Alam ll van Bengalen greep niet in.

↓

Britse leger greep in → gezag in handen EIC

Verdrag

EIC mocht belasting innen → nieuwe machtsverhoudingen: begin Britse bestuurlijke overheersing → indirect bestuur

Gevolgen:

Militair: met belasting werd militaire inzet (oprichting Brits-Indisch leger)

Economisch: uitbreiding handelscontacten in India betaald.

Verandering

Meer contact met cultuur India → botst met Britse waarden en normen

↓

White man's burden

uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden transatlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme

Grote Opstand / Sepoy Opstand (1857)

Acceptatie Brits gezag

Meeste Indiërs accepteerden Brits gezag → oorzaken:

- ontstaan grote Indiase middenklasse met Engelse scholing

- veel Indiërs in dienst EIC

- samenwerking was ook in economisch belang groep Indiërs.

Directe oorzaak

Gebruik van dierlijk vet bij wapens (koe heilig voor Hindoes, varken niet rein voor moslims) → Soldaten B-I leger kwamen in opstand → sloeg over naar andere gebieden in India

↓

1858 sloegen Britten opstand neer → verschillen tussen bevolking India waren te groot om 1 blok tegen Britten te vormen

Gevolgen

- EIC uitgespeeld, India vanaf dan onder direct bestuur van Britse regering

- Legereenheden B-I leger werden uit mix regio's samengesteld

- Victoria werd keizerin van India 

de moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie

Parel in de kroon

Belangrijkste kolonie, oorzaken:

- Politiek: wereldheerschappij en aanzien

- Militair: leger en marine waren op volle sterkte om rijk te beschermen

- Economisch: plantages, afzetgebied voor Britse eindproducten.

↓

Indiase nijverheid moest concurreren met Britse industrie → werkloosheid onder veel Indiërs 

Investeren ter ondersteuning van industrialisatie

Reden: grondstoffen en afzetmarkten

↓

- spoorwegen in India

- Suezkanaal

Controle nam toe

Oorzaken:

- betere infrastructuur

- economische belangen (grondstoffen en afzetmarkten)

- superioriteitsgevoel vanuit nationalisme

Britten voeren Engelse taal, Brits rechts- en onderwijssysteem in.

de moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie

VOORBEELD

en dat ziet er zo uit op het examen:

En verder: Allahabad / rechten EIC / plantages / aanleggen infrastructuur / indirect bestuur / streven naar meer invloed & onafhankelijkheid

Vraag

Indian National Congress (1885)

Oorzaak

Invoering Brits onderwijs voor Indiase elite had tot groep hoogopgeleide Indiërs met Westerse ideeën geleid. 

↓

Wilden meer inspraak in het bestuur in India → Britten gingen niet in op wensen

radicaler

Streefden binnen paar jaar na oprichting naar onafhankelijkheid.

Bleven voortrekker tot daadwerkelijke onafhankelijkheid.

vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme

DC3

Welke rol speelden de koloniën in sociaal-economische

ontwikkelingen in Groot-Brittannië (1750-1900)?

Industriële revolutie in Groot-Brittannië

Britse Rijk

Veel winst uit rijk:

- goedkope arbeidskrachten

- belastinginkomsten

- handelsmonopolie

- internationale handelsstromen

↓

Gevolg: GB nam economische voorsprong op andere landen

In GB

Gevolg: geld voor investeringen en technische ontwikkelingen

↓

Gevolg: 

- betere hygiëne en ziektebestrijding

- verbeteringen landbouw → meer opbrengst & minder vraag naar arbeid

↓

Gevolg: bevolkingsgroei → dit zorgde voor:

- meer vraag naar kleding en huisraad → industriële productie

-  veel goedkope arbeidskrachten → urbanisatie: ontstaan arbeiderswijken en 'sociale kwestie'

Voorbeelden

Spinning Jenny

Stoommachine

de moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie

- de industriële revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving;

- discussies over de ‘sociale kwestie’

investeringen voedden industrialisatie

In koloniën en GB

Industrialisatie zorgde voor meer winst ondernemers → snellere industrialisatie & aanleg infrastructuur

↓

Gevolg: Snellere uitwisseling goederen en grondstoffen → GB werd gevoelig voor gebeurtenissen in de wereld

Voorbeeld: Burgeroorlog VS, hierdoor minder katoen, moest ergens anders vandaan komen → India werd steeds belangrijker. Voor India zelf betekende dit dat huisnijverheid daar verdween.

Van handelskapitalisme naar industrieel kapitalisme

Van verhandelen van goederen voor winst naar produceren van goederen voor winst.

Voor grondstoffen en afzetmarkt was liberale markteconomie van belang.

Gevolgen:

- minder overheidsbemoeienis

- bescherming van vrijhandel, o.a. door Royal Navy

de moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie

nieuwe sociale klassen

Ondernemers

Wilden meer politieke invloed omdat zij zorgden voor eco. groei GB

↓

Reform Bill (1832)

Aanpassing kiesdistricten:

- plattelandsdistricten kregen minder zetels

- industriesteden kregen eigen districten met meer zetels

- uitbreiding kiesrecht (vooral voor kleinere ondernemers)

Gevolgen:

- minder invloed landadel

- de nieuwe industriëlen kregen meer invloed

Arbeiders

Slechte leef- en werkomstandigheden in (fabrieks)steden: slechte hygiëne / weinig gezondheidszorg / geen sociale voorzieningen / onveilige werkomgeving / weinig wooncomfort

Overheid greep eerst niet in, maar later wel om geweld, ziektes en epidemieën tegen te gaan.

↓

Factory Acts (1833)

Factory Acts

Nieuwe wet waarin richtlijnen kwamen voor werktijden, kinderarbeid en veiligheid.

↓

- Ondernemers waren tegen overheidsbemoeienis

- Betekende voor arbeiders geen verbetering in omstandigheden. 

discussies over de ‘sociale kwestie’

Robert Owen

Zelf industrieel

Zelf afkomstig uit elite. 

Werkte als manager in een fabriek.

Was ervan overtuigd dat de omgeving het karakter van de mensen bepaalde.

Brengt dit in praktijk in New Lanark

New Lanark

Sociale aanpak in katoenfabriek:

- betere leef- en werkomstandigheden → werkomgeving zonder armoede & uitbuiting, geen criminaliteit & drankmisbruik.

Arbeiders max. 10 uur per dag werken, kinderen pas vanaf 10e. Wel controle op prestaties. Combineerde daarmee socialisme en industrieel kapitalisme

Gevolgen

Owen was voorstander vakbonden en betere omstandigheden → Arbeiders gingen zich organiseren in vakbonden en strijden voor hun rechten.

- discussies over de ‘sociale kwestie’

- de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme

VOORBEELD

en dat ziet er zo uit op het examen:

En verder: fabrieken / slechte leef- en werkomstandigheden / overheidsbemoeienis met arbeiders / wet- en regelgeving

Vraag

Werkplaats van de wereld

Grootmacht

Door industrialisatie:

- Londen centrum wereld → financieel hart

- GB liep voor op technisch, wetenschappelijk en cultureel gebied

- Grootste rijk met meest voordelen voor moederland

Wereldtentoonstelling (1851)

Opscheppen over succes op technologisch, economisch, sociaal en cultureel gebied

↓

GB werd door tentoonstelling gezien als 'werkplaats van de wereld'

Concurrentie

Na 1870 kreeg GB concurrentie van:

- Duitsland (na eenwording in 1871)

- VS (na burgeroorlog 1861-1865)

Gevolg: om positie te behouden werd rijk nog verder uitgebreid.

GB heerste rond 1900 over kwart wereldbevolking

- de moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie