Inleiding ethiek

• Levensbeschouwing
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Inleiding ethiek

Vandaag

Leer je wat ethiek is

Leer je de basisstromingen in de ethiek toepassen

Leer je wat het trolley probleem is

Dilemma's 

Dilemma

We bekijken de film dilemma. Tussendoor beantwoord je drie vragen.

05:35

Drie opties: Niets doen (kind gaat dood), oude man aanrijden, chauffeur opofferen. Wat zou jij doen en waarom?

06:10

Ben je van gedachten veranderd? Waarom wel/ waarom niet?

07:21

Wat is je uiteindelijke keuze en waarom?

Wat is ethiek?

Ethiek is nadenken over goed handelen

Mensen die geleerd zijn in ethiek denken na over goede reacties op moeilijke situaties. 

Denk bijvoorbeeld aan de coronacrisis. Als er te weinig ziekenhuisbedden over zouden zijn, aan wie geef je dan het laatste bed? Over deze vragen denken mensen na die zich bezighouden met ethiek.

Ethiek en dilemma's

Dilemma's en ethiek horen bij elkaar. De dilemma's gaan vaak over leven en dood. Jij moet een keuze maken tussen twee kwaden.

Over dilemma's nadenken is oefenen met ethiek.

Je leert je eigen voorkeuren kennen.

Waarden en normen

Waarden: ideeën of idealen die je wilt nastreven

Normen: regels die nodig zijn om de waarden te realiseren

Waarde

Norm

Vriendelijkheid

Een ander voor laten

Trouw

Je afspraken nakomen

Zelfbeheersing

Tot tien tellen

Deur openhouden

Beleefdheid

Kussen of knuffelen

Luisteren

Respect

Loyaliteit

Cultuurgebonden en persoonlijk

Waarden zijn redelijk cultuuronafhankelijk. 

Normen zijn juist sterk cultuurgebonden.

Morele opvoeding

Het trainen van je mededogen en het ontwikkelen van je geweten

Aanleren van de moraal

Het geheel van normen en waarden noemen we moraal.

Moraal kan persoonlijk zijn, maar ook gemeenschappelijk.

Aan de hand van jouw moraal bepaal je wat je goed of niet goed vindt; de moraal bepaalt wat jij normaal vindt.

Het aanleren van het onderscheid tussen goed en kwaad is morele opvoeding

Nature vs. Nurture

Aangeboren of aangeleerd.

Voordat we iets goed of slecht vinden, moeten we ons kunnen inleven in anderen. Is dat inlevingsvermogen nu aangeleerd of aangeboren?

Bekijk het volgende filmpje

Stadia van morele ontwikkeling

Volgens Lawrence Kohlberg

Dilemma
Met een tijdmachine reis je door de tijd. Je belandt in het Wenen van 1908, waar je tijdens het ontbijt in je hotel kennismaakt met ene Adolf Hitler, 19 jaar oud en dan nog kunstschilder in opleiding. Later die dag zie je door de kier van zijn openstaande hoteldeur dat hij op bed ligt te slapen. Je zou zo binnen kunnen glippen om hem met een kussen te doden. Zou je het doen?

1. Ja
2. Nee

Je bent psycholoog en een patiënt vertelt jou dat hij een moord gaat plegen. Aan de ene kant mag je dit niet naar buiten brengen: je hebt een beroepsgeheim. Aan de andere kant wil je iemand beschermen.
Ga je het beroepsgeheim loslaten?

1. Ja
2. Nee

Een klant steelt iets uit de winkel waar je werkzaam bent. Toevallig ken je de dievegge en weet je dat ze het financieel zwaar heeft, waardoor ze moeilijk voor haar kinderen kan zorgen. Geef je haar aan bij de politie?

1. Ja
2. Nee

Zou de overheid moeten toestaan dat mensen vrijwillig met elkaar gaan vechten?

1. Ja
2. Nee

Wat vind jij interessante onderwerpen om over na te denken?

School

Werk

Online gedrag

Nederland

Milieu

Relaties

Geld

Gezondheid

Over welke dilemma's en onderwerpen zou je graag verder denken?

Dilemma's

Kies een kant

< Kopen of niet? >

Marktplaats

Mooie Iphone voor 200 euro

In de tekst staat:

'vraag niet waar ik het vandaan heb, maar accepteer de goede prijs.'

< kopen of niet? >

Je loop in de winkelstraat en ziet een geweldige aanbieding bij een kledingwinkel. Precies de broek die je wil.

Maar je weet dat dit onder slechte omstandigheden is gemaakt.

< Bouwen of niet? >

De gemeente wil dat de Noordgouw uit gaat breiden aan de overkant vh water.

Hiervoor moet wel één huizenblok gesloopt worden. De bewoners worden verplicht uitgekocht.

Hoe/op basis waarvan maak je de keuze in bovenstaande situaties?

Ethiek

Ethiek = nadenken over wat goed en kwaad is

Heel oud, en heel groot vakgebied

Komt terug in heel veel beroepen

Je gaat hier in je leven sowieso mee te maken krijgen!

Ethiek

Draait vaak om bespreken van dilemma's en casussen

Dilemma: een lastige keuze

Casus: praktijkvoorbeeld/situatie

Iemand een voorbeeld?

Hoe maak je een goede keuze?

Utilitarisme - Gaat om de gevolgen: maximaal geluk voor zoveel mogelijk mensen

Hedonisme - Doe wat het meeste genot/plezier geeft

Plichtsethiek - Kan wat ik doe een algemene wet worden? Zou dit in alle gevallen kunnen? Los van de gevolgen. 

Deugdethiek - Leven vanuit goede eigenschappen bij jezelf. Keuzes maken vanuit waarden. Heel persoonlijk.

Overleg in tweetallen

Hoe zou iemand reageren vanuit utilitarisme, hedonisme, plichtsethiek en deugdethiek op de drie voorbeelden uit het begin?

- Gestolen Iphone

- Goedkope kleding

- Uitbreiding Noordgouw

Het trolley probleem 1

Wat doe jij?

1 persoon dood

5 mensen dood

Het trolley probleem 2

Wat doe jij?

Gooi de man van de brug

Gooi man niet van de brug

Het trolley probleem 3

Familielid

Wat doe jij?

Familielid dood

5 mensen dood

Trolley probleem = niet realistisch

In het echt is er altijd context!

Maar in het echte leven kom je veel dilemma's tegen

Volgende week meer!

Nu: zoek eens op of in het beroep/de sector waar je later wil werken ook ethische dilemma's zijn!

Terugblik

Leer je wat ethiek is
Leer je de basisstromingen in de ethiek
Pas je deze stromingen toe op voorbeelden