Maandag 28 maart - geschiedenis Amersfoort

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Geschiedenis van Amersfoort

Vanaf de Middeleeuwen tot nu

1. (vroeg) moderne geschiedenis, benadruk dat je een samenvatting heeft van hoogtepunten en zeker niet compleet. 

Middeleeuwen in Amersfoort

Mirakel van Amersfoort

- 1444 Vondst van het Mariabeeldje

https://museumflehite.nl/over-het-museum/online-museumbezoek/video-mirakel-van-amersfoort/

- mirakelboek 

- Onze-Lieve-Vrouwekerk

- inkomsten door pelgrims

11. Lees van te voren het verhaal van het Mirakel, boekje in lokaal 74, zodat je dit kan navertellen (drie wonderen, Lieve vrouwenkerk gebouwd voor het beeldje). Er is een mirakelboek waar alle wonderen in beschreven staan (leuk om een voorbeeld te noemen, zoals kreupele die ineens kan lopen en blinden die kunnen zien). Pelgrims zijn een belangrijke inkomstenbron en zorgen dat Amersfoort einde van de ME een bekende en rijke stad is. 

Reformatie Amersfoort

2. Reformatie: Amersfoort was voornamelijk katholiek en wilde daarom ook niet deelnemen aan de Unie van Utrecht. De Geuzen belegeren en plunderen Amersfoort. Het standsbestuur wordt verzet en krijgt een gemengd (katholiek en protestants) bestuur terug. Dit zorgt er voor dat Amersfoort relatief tolerant was. Dit zie je terug op de kaart waar veel verschillende kerkelijke stromingen hun eigen kerk krijgen. Vanaf die tijd (16e eeuw) komen er ook Joden (Spaanse en later ook Duitse) naar Amersfoort. Ze worden open ontvangen vanwege hun mogelijke welvaart wat goed zou zijn voor Amersfoort. Ze zaten in de handel, textiel en tabak. Ze mogen zelfs een synagoge bouwen (staat ook op de kaart). 

Wat was ook al weer de bijnaam van de Amersfoorters?

3. Herhaling van les van AAK: Bijnaam is Keitrekkers, komt door het verhaal van de Kei van Amersfoort

Keientrekkers

 Komt trouwe burgers van Amersfoort,
Trekt den Kei nu waar hij behoort:
Spaart geen krachten op deez' schoonen dag,
Trekt die eeuwen hier begraven lag.
Allen te samen het touw aangevat,
Op nu trouwe burgers van de Keienstad."

4. Gedichtje wat bij de onthulling van de kei werd voorgedragen. Verhaal van de kei staat in de boekjes (kast lokaal 74)

Keientrekkers

1661 - Weddenschap

5. Zie hierboven (plaatjes van de nieuwe kei en schilderij van de intocht.

Amersfoort tot begin 19e eeuw

Bevolkingsgroei van 4000 (in het jaar 1500) naar 8600 (in 1815)

Huizen niet buiten de tweede stadsmuur

Geen 'Gouden Eeuw', waarom niet?

- Meerdere bezettingen

- afpakken handel door Holland

- oorlog dichtbij

6. Amersfoort groeit maar langzaam en heeft dan ook geen stadsuitbreiding nodig. Geen Gouden Eeuw in Amersfoort door meerdere bezettingen (Spaans, Frans), oorlog in Gelderland (met vluchtelingenstromen naar Amersfoort) en het weglopen van handel naar Holland.

Wat waren ook al weer de belangrijkste economische activiteiten in de Middeleeuwen

1. Bierbrouwen, textiel-nijverheid, landbouw
2. Handel met Oostzee, bierbrouwen, veeteelt
3. Graanhandel, specerij-handel, textielnijverheid
4. Houtkap, landbouw, textielnijverheid

9. Herhaling uit vorige les

Economische activiteiten tot begin 19e eeuw

Bierbrouwen

Textielnijverheid 

- komst nieuwe grondstoffen (linnen, katoen, zijde)

landbouw

tabaksindustrie

sloop stadspoorten en muur

10. 19e eeuw betekent nieuwe activiteiten:

- Bierbrouwen blijft, maar aantal brouwerijen neemt af.

- Textielnijverheid verandert door komst nieuwe grondstoffen. Er ontstaan textielfabrieken langs de Eem buiten de koppelpoort

- Landbouw blijft belangrijk, vooral de verschillende markten

- Tabakindustrie: tabak gekweekt op de Utrechtse Heuvelrug (bij Rhenen en Amerongen. Werd verwerkt in Amersfoort tot sigaren en sigaretten.

- Geld verdienen met de sloop van de stadsmuur: stenen werden verkocht.

Bevolkingsgroei na 1815

Groei van 8600 naar bijna 20.000 eind 19e eeuw door:

- komst spoorwegen

- komst industrie

- komst militairen

- betere hygiëne 

12. Amersfoort is een kruispunt van twee spoorlijnen: Utrecht-Zwolle en Amsterdam-Zutphen (Duitse grens). Daarom in eerste instantie twee stationnetjes (concurrerende spoorlijnen) en zelfs nog een derde bij. Daarom komt er 1 centraal station. Het witte gebouw op de foto staat nu nog naast het centraal station en was het oude station van de lijn Utrecht-Zwolle. De komst van de spoorwegen zorgde er weer voor dat er meer industrie naar Amersfoort kwam.

Spoorwegen in Amersfoort

vanaf 1863

Kruising lijn Utrecht-Zwolle en Amsterdam-Zutphen

Spoorwegen in Amersfoort

1904 Wagenwerkplaats

Specialistisch personeel uit Haarlem

tot 1999 in gebruik

13. Spoor had nog een ander gevolg: doordat het een kruispunt was, werd het ook de ideale plaats voor een werkplaats. Zo ontstond de wagenwerkplaats (nu is dit een evenemententerrein). Hier werden verschillende onderdelen door de NS onderhouden. Om goed (geschoold) personeel te krijgen werden mensen uit de wagenwerkplaats uit Haarlem gevraagd om in Amersfoort te komen werken (soms onder dwang, de wagenwerkplaats kreeg daarom de bijnaam Strafkamp). Voor het personeel werd door de gemeente arbeiderswoningen gebouwd, dit werd de wijk Soesterkwartier. Later werd voor het hoger opgeleide personeel de wijk Rivierenbuurt gebouwd. Zo woonde al het personeel in de buurt van de wagenwerkplaats.

Militairen in Amersfoort

vanaf 1831 garnizoensstad, vanwege:

- oefenterrein aanwezig (heide)

- nabijheid Grebbelinie

- vanaf 1863: spoorwegknooppunt

14. Amersfoort werd een garnizoensstad door de aanwezigheid van spoorwegen, de Grebbelinie en veel oefenterrein op de Utrechtse Heuvelrug. Veel militairen woonden op de kazernes of in de stad zelf.

Grebbelinie

15. Een kaart om de Grebbelinie uit te leggen. Inundatie kan je ook uitleggen en de rol van het Valleikanaal daarin (loopt langs Leusden). Hier liep ook Liniedijk langs.

Militairen in Amersfoort

Kazernes: Juliana van Stolbergkazerne, prins Willem III kazerne, Bernardkazerne, kamp Amersfoort

Oefenterreinen: Vlasakker, Leusderheide, Bokkeduinen, kamp Zeist

16. Aantal namen van plekken die ze bekend zullen voorkomen.

- Juliana van Stolbergkazerne is langs de Leusderweg (nu woonwijk in oude gebouwen)

- Prins Willem III Kazerne stond langs de stadsring. De Wijk heet nu Willem III en is in Randenbroek

- Bernardkazerne bestaat nog steeds (Langs het spoor naar Utrecht) en ligt vlak bij het Tankrijterrein Vlasakker (ook nog in gebruik).

- Kamp Amersfoort was een militair terrein voor WO II

- Leusderheide is nu nog oefenterrein (rechts van de provinciale weg naar Doorn).

- Bokkeduinen was een kamp/oefenterrein waar nu het Bosbad en de hockeyclub is.

- Kamp Zeist is een groot complex bij Soesterberg met o.a. het vliegveld en verschillende kazernes en oefenterreinen.

Eerste Wereldoorlog

Belgische vluchtelingen WO I: 19.000 in en rond Amersfoort

Militairen en burgers

Belgenmonument

17. In de Bokkeduinen en kamp Zeist werden Belgische vluchtelingen (burgers en militaren) opgesloten. Na een aantal jaar (de oorlog leek niet vlug ten einde te komen) kregen ze meer bewegingsvrijheid en mochten ze bijvoorbeeld onderdak huren in de stad. Na de oorlog kreeg Amersfoort als dank van de Belgen het Belgenmonument (boven op de Amersfoortse Berg)

Tweede Wereldoorlog

Bombardementen spoorwegen

Kamp Amersfoort

Joodse inwoners (struikelstenen)

18. Tweede Wereldoorlog in Amersfoort kent twee grote onderdelen: doordat het spoorwegknooppunt was hebben de geallieerden meerderen malen het gebied gebombardeerd. Daarnaast Kamp Amersfoort. Een strafkamp voor krijgs- politieke gevangen. Zo zaten er veel verzetsleden, maar ook Russen, daarom is er een Russisch ereveld in Leusden. Kamp stond bekent als een zwaar kamp.

De joodse inwoners van Amersfoort zijn bijna allemaal afgevoerd door de Duitsers. Daarom zij er struikelstenen in Amersfoort geplaatst. Deze stenen herdenken plekken waar vermoorde Joden of verzetslieden gewoond hebben.

https:

Via de link kan je leerlingen steentjes laten opzoeken in hun eigen wijk of rond school.

Eventueel filmpje bij tijd over.