3tbio3 Thema 3 Erfelijkheid

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Wat weet jij al over erfelijkheid?

Lesdoelen

• Je kan uitleggen wat erfelijke eigenschappen zijn
• Je kan het verschil uitleggen tussen genotype en fenotype.
• Je kan uitleggen waar de informatie voor je erfelijke eigenschappen zitten.

Celkern

• In de celkern ligt de informatie voor erfelijke eigenschappen.
  
• Die informatie ligt in de chromosomen
  
• Chromosomen bestaan uit DNA
  

Chromosomen bestaan uit DNA
- lichaamscel van de mens heeft 23 paar chromosomen
- in totaal dus 46 chromosomen

Chromosomen liggen in paren in de celkern

Genen

Gedeelte van het chromosoom dat staat voor een erfelijke eigenschap.

Je hebt altijd 1 gen van een eigenschap:

waarvan 1 allel van je vader en 1 allel van je moeder.

Eigenschappen erf je (genotype)

Hoe ontstaat het genotype?

• Zaadcel met 23 chromosomen van vader + met eicel met 23 chromosomen = bevruchte eicel. 
• Genotype staat vast
• gewone celdeling...... elke cel zelfde genotype

Hoe ontstaat het fenotype?

• Alle informatie uit het genotype+ invloeden uit het milieu
• Je kan je fenotype veranderen, je genotype ....
  

Fenotype

-Je fenotype komt tot stand door je genotype en de invloeden vanuit het milieu.

Ezelsbruggetje:

GENotype

Fenotype = verF

Variatie in genotypen
Wat is waar?

1. Ontstaan door verandering in het fenotype
2. Ontstaan in de nakomelingen door geslachtelijke voortplanting

Welke stelling is juist?

1. Fenotype = genotype + milieu
2. Milieu = genotype + fenotype
3. Genotype = fenotype + milieu

Welke van de twee kan je in je leven veranderen?

1. Genotype
2. Fenotype

Wat is waar?

1. één-eiïge tweeling hetzelfde genotype
2. een eiïge tweeling verschillend genotype
3. twee-eiïge tweeling hetzelfde genotype
4. twee-eiïge tweeling verschillend genotype

Een tweeling.
Wat is waar?

1. één-eiïge tweeling hetzelfde genotype
2. een eiïge tweeling verschillend genotype
3. twee-eiïge tweeling hetzelfde genotype
4. twee-eiïge tweeling verschillend genotype

Dominant en recessief 

Dominant en recessief

• Een stuk DNA bevat informatie  voor een bepaalde erfelijke eigenschap
  - Een gen (allel)
• 
  Voor ieder eigenschap heb je twee genen
  
  
• een van je moeder ....
• .... en een van je vader
  
  
• Het gen dat het sterkst is, bepaalt welke eigenschap jij krijgt. 
• Dat gen noem je dominant.
  
  
  
• De eigenschap die niet zichtbaar wordt, noem je recessief.

eigenschappen voor oogkleur

= gen voor oogkleur

allel vader = blauw

allel moeder = bruin

kind heeft bruine ogen?

hoe noteren we dit?

Het gen dat het sterkst is,

bepaalt welke eigenschap jij krijgt.

Dat gen noem je dominant.
De eigenschap die niet zichtbaar wordt, noem je recessief.

hoe noteren we dit?

dominant heeft een Grote Letter = A
recessief heeft een kleine letter = a

hoe noteren we dit?

recessief = blauw  -> a
dominant = bruin -> A
want:
kind heeft bruine ogen = Aa

Wanneer er een hoofdletter geschreven wordt, bedoelen ze hier een dominant gen mee?

1. Juist
2. Onjuist

Een dominant gen komt niet tot uiting in het fenotype?

1. Juist
2. Onjuist

Een recessief gen komt tot uiting als er een dominant gen aanwezig is?

1. Juist
2. Onjuist

hoe noteren we dit?

kind heeft bruine ogen = Aa

Hoe noteren we dit?

Homozygoot dominant: AA

Homozygoot recessief: aa

Heterozygoot: Aa

Er zijn dus altijd 3 mogelijkheden

Aa is

1. Homozygoot recessief
2. Homozygoot Dominant
3. Heterozygoot
4. Heterozygoot Dominant

Als de twee allelen van een genenpaar verschillende informatie bevatten, dan noem je dit ....

1. heterozygoot
2. homozygoot
3. dominant
4. recessief

Welke eigenschap komt tot uiting bij een heterozygoot allelenpaar?

1. Dominant
2. Recessief