3. Blik op de buitenwereld

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Hoofdstuk 3: Blik op de buitenwereld

Paragraaf 3.1.: Brazilië: reus in Zuid-Amerika

Paragraaf 3.2.: De positie van Brazilië in de wereld

Paragraaf 3.1: Brazilië: reus in Zuid-Amerika

Paragraaf 3.1.

Na deze paragraaf:

- Waarom is Brazilië een grootmacht binnen Zuid-Amerika 

- Weet je welke producten Brazilië ex- en importeert;

- Waarom zijn de economische en politieke relaties van Brazilië met de andere Zuid-Amerikaanse landen beperkt?

Opdracht

1. Pak een atlas (GB55)

2. Bekijk de kaarten van Zuid-Amerika en Brazilië (in atlas en aanvulling).

3. Kan je op basis van deze kaarten conclusies trekken over de positie van Brazilië in Zuid-Amerika? En van Brazilië in de wereld?

4. Welke kaarten zou je nog meer kunnen bekijken?

Zuid-Amerikaanse grootmacht

 Brazilië steekt ver boven de andere 

Zuid-Amerikaanse landen uit qua:

- oppervlakte

- bevolking 

- bruto nationaal product (bnp)

Brazilië is een regionale grootmacht 

in de macroregio Zuid-Amerika

Chili, Argentinië en Uruguay hebben een hogere

VN-Ontwikkelingsindex / human development index (hdi).

 welvarender, langere schoolcarrière en hogere 

levensverwachting dan de gemiddelde Braziliaan

Exportpakket

Aan het exportpakket van een land kun je vaak zien of een land in het wereldsysteem de positie inneemt van een land in het:

- centrum: hoogwaardige halffabricaten en eindproducten

- semiperiferie: zowel hoogwaardige als laagwaardige producten  Brazilië

- periferie: grondstoffen en laagwaardige industrieproducten

Volkswagen Constellation

Exportpakket

Brazilië exporteert nog relatief veel land- en mijnbouwproducten.

 ruim de helft van de totale exportwaarde

Brazilië is niet afhankelijk van één exportproduct:

- Suriname: 85% export van goud

- Venezuela: 60% van aardolie

- Chili: 50% van koper 

- Brazilië onder andere ijzererts, 

 koffie en sojabonen

Importpakket

Importpakket: aandeel grondstoffen relatief klein, 

aandeel halffabricaten en eindproducten groot.

Grondstoffen uit Brazilië:

- bewerken ze voor een deel zelf

- gaan voor een deel onbewerkt naar het  buitenland 

en worden als eindproduct weer geïmporteerd 

 VB: export van ruwe aardolie, import  van benzine

Handelsbalans

Verhouding tussen de waarde van import en export

Kan positief of negatief zijn.

+ positieve handelsbalans: handelsoverschot, grotere waarde export dan import 

- negatieve handelsbalans: andersom

Handelsbalans

Handelsbalans Brazilië schommelt afgelopen jaren tussen positief en negatief.

invloed op de Braziliaanse arbeidsmarkt en economie is groot, zoals in 2014

Gevolg: massale protesten tegen 

het overheidsbeleid.

onvoldoende bescherming om 

in inkomen te voorzien

Samenwerking binnen Zuid-Amerika

Sinds 2014 is de waarde van de export en de import weer toegenomen, maar vooral door de handel met de VS, China en landen in Europa.

De handel van Brazilië met andere Zuid-Amerikaanse landen is beperkt.

Aan de slag

Maken volgende vragen van par. 3.1

1bc,2,3,4,5,

Historisch-culturele barrières

Brazilianen spreken door de koloniale tijd Portugees in plaats van Spaans.

Brazilië lang tijd gericht op Europa en de VS, en niet op de buurlanden

Fysische barrières

Goede verbindingen zijn een belangrijke voorwaarde voor eenheid, handel en samenwerking op een continent.

In Zuid-Amerika is de aanleg van infrastructuur ingewikkelder en  kostbaarder dan in Europa

Natuurlijke oorzaken:

- grote afstanden

- weinig bevaarbare rivieren

- Amazoneregenwoud

- Andesgebergte

Fysische barrières

Er wordt gewerkt aan het verbeteren van de infrastructuur:

- door verschillende belangen lopen de projecten niet

 altijd volgens plan

- Brazilië kan Azië beter bereiken via de Grote Oceaan: 

- meer handel of meer concurrentie?(Peru of Chili)

1) De aanleg leidt tot ontbossing = fysische dimensie

2) De aanleg leidt tot meer handel / werkgelegenheid = economische dimensie

3) De aanleg leidt tot politieke onrust / corruptie = politieke dimensie

4) De aanleg leidt tot een verlies aan woongebied / van de traditionele manier van leven voor inheemse volken = sociaal-culturele dimensie.

Fysische barrières

Aanleg van infrastructuur heeft ook gevolgen voor de traditionele levenswijze van inheemse volken en voor natuurgebieden in het binnenland.

Economische barrières

De Zuid-Amerikaanse landen hebben min of meer hetzelfde exportpakket.

Daardoor elkaars concurrenten:

- voor het binnenhalen van investeringen

- bij het vinden van handelspartners

- bij het bieden van de beste vestigingsplaats voor

 bedrijven door het aanwijzen van speciale economische zones (SEZ)

 

China is voor Brazilië de belangrijkste handelspartner,

maar geldt ook voor Chili en Peru

Politieke barrières

Op politiek gebied drijven de Zuid-Amerikaanse landen steeds verder uit elkaar.

 politieke polarisatie nauwelijks een gezamenlijk politiek beleid

Tijdens verkiezingen een beweging naar (extreem)rechts of (extreem)links.

 uiteenlopende visies op grensoverschrijdende problemen als migratie en klimaatverandering maakt politieke samenwerking en politieke integratie vrijwel onmogelijk

Politieke barrières

Voorbeelden samenwerkingen die op dit moment weinig voorstellen:

- PROSUR (soort ‘rechtse’ EU)

- UNASUR (soort ‘linkse’ EU)

Brazilië is lid van de Mercosur (Mercosul):

 Argentinië ,Paraguay, Uruguay.

- vrijhandelsakkoord waarbij vrij verkeer van personen,

 goederen, kapitaal wordt bevorderd.

maakt ook handelsafspraken met bijvoorbeeld de EU

Mercosur (1991)

Interne vrije handel en vrij verkeer van personen, goederen en kapitaal.

=einde van protectionisme en importsubstitutie

Waarom wordt importsubstitutie gebruikt?

Importsubstitutie wordt gebruikt om de afhankelijkheid van buitenlandse producten te verminderen, de economie te stimuleren en banen te creëren.

Geef een overzicht van de redenen waarom landen importsubstitutie gebruiken en laat voorbeelden zien van landen die deze strategie hebben toegepast.

Wat zijn de voordelen van importsubstitutie?

De voordelen van importsubstitutie zijn onder meer het stimuleren van de economie, het creëren van banen en het verminderen van de afhankelijkheid van buitenlandse producten.

Geef een overzicht van de voordelen van importsubstitutie en laat voorbeelden zien van landen die deze strategie hebben toegepast.

Wat zijn de nadelen van importsubstitutie?

De nadelen van importsubstitutie zijn onder meer hogere productiekosten, lagere kwaliteit van lokale producten en minder keuze voor consumenten.

Geef een overzicht van de nadelen van importsubstitutie en laat voorbeelden zien van landen die deze strategie hebben toegepast.

Hoe werkt importsubstitutie?

Importsubstitutie werkt door het stimuleren van lokale producenten om meer te produceren en door het verminderen van de invoer van buitenlandse producten.

Leg uit hoe importsubstitutie werkt en geef voorbeelden van beleidsmaatregelen die landen kunnen nemen om deze strategie toe te passen.

Voorbeelden van importsubstitutie

Voorbeelden van landen die importsubstitutie hebben toegepast zijn Brazilië, India en Mexico.

Laat voorbeelden zien van landen die importsubstitutie hebben toegepast en leg uit hoe deze landen deze strategie hebben gebruikt om hun economie te stimuleren.

Samenwerkingsverbanden in Zuid-Amerika:

Mercosur/Mercosul:markt in zuiden 

UNASUR/UNASUL:

• Economische (sinds 1991) samenwerkingsverband met landen in Zuid Amerika
• Geen onderlinge belastingen
• Vrijhandel onderling
• Gemeenschappelijke tariefmuren (protectionisme)
•  Blok tegen andere economische samenwerkingsverbanden
• Brazilië speelt een hoofdrol 

• Breder samenwerkingsverband
• Samenwerken op het gebied van politiek, transport, energie, communicatie, natuurbeheer, gezondheid, onderwijs en sociale ontwikkeling. 
• Voorkomen toetreden Z-A landen bij de V.S.
• Politiek leiderschap (Brazilië) 
• Suriname, Bolivia, Colombia, Ecuador, Peru, Argentinië, Brazilië, Paraguay, Uruguay, Venezuela, Guyana en Chili.

Handelspartners

De handelsoriëntatie is de laatste decennia veranderd: China werd steeds belangrijker.

- belangrijkste exportgebieden: EU, China, V.S., Argentinië en Japan

- belangrijkste importgebieden: EU, China, V.S., Argentinië en Nigeria

Braziliaanse economie

De economische ontwikkelingen in China, Europa en V.S. hebben grote invloed op de Braziliaanse economie (als het daar slechter gaat, dan in Brazilië ook).

prijzen van grondstoffen op wereldmarkt dalen: ook grote invloed op Braziliaanse economie

Handel tussen Brazilië en andere landen in Zuid-Amerika beperkt vanwege:

Taal: Brazilië Portugees, overig Z-Amerika Spaans;

Fysisch: Andesgebergte, tropisch regenwoud

Economisch: exportpakketten van landen in Zuid-Amerika zijn niet complementair aan elkaar, dus concurrentie. 

- Oplossing: aanwijzen speciale economische zones (SEZ's);

Politiek: enorme tegenstelling (links en rechts) tussen landen in Zuid-Amerika. Toch samenwerking in Mercosur en UNASUR.

Paragraaf 3.1.

Na deze paragraaf:

- Waarom is Brazilië een grootmacht binnen Zuid-Amerika 

- weet je welke producten Brazilië ex- en importeert;

- Waarom zijn de economische en politieke relaties van Brazilië met de andere Zuid-Amerikaanse landen beperkt?

Aan de slag

Maken volgende vragen van par. 3.1

2 tm 8

Rol in Zuid-Amerika

- Focus verschoven naar eigen regio

- Regionale samenwerking versterken (Mercosur / UNASUR)

- Voortrekkersrol (politiek, financieel)

Waarom hebben alle landen belang bij het versterken van de onderlinge infrastructuur?

• Ontsluiting van de continentale markt, betere door- en uitvoer van producten mogelijk, aantrekkelijker voor buitenlandse partijen.
  

Rol in Zuid-Amerika

Waarom is Brazilië aantrekkelijk voor buitenlandse investeringen (FDI)?

• Veel inwoners, aanwezige kennis en toch nog relatief lage lonen,
  

Waarom is de handelsoriëntatie van Brazilië gemiddeld en niet hoog?

• Ze hebben een grote interne markt.

Mondiale ambities

• Geen speelbal VS
  

• Zetel VN-veiligheidsraad
  

• Samenwerking Zuid-landen
  

• Invloed en gelijkwaardigheid
  

• Gevestigde orde doorbreken
  

Groei tegen welke prijs?

Wie zijn de slachtoffers van internationale projecten?

• Minderheidsgroepen
• Aantasting flora en fauna