Samenstellingen -en, -e, -s

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Afspraken

• Respectvol met elkaar omgaan
• Alle benodigde spullen bij je hebben
• Startklaar binnen een paar minuten  (etui, pen, boek, aantekeningenschrift)
• Telefoon in de telefoonzak op nummer

Lesdoel: Je gebruikt de juiste tussenletters.

Spelling Samenstellingen

- Je kunt uitleggen hoe je samenstellingen schrijft en wanneer je een tussenletter gebruikt.

SAMENSTELLINGEN

Als de samenstelling van een woord ook één persoon of ding betekent, dan schrijf je het aan elkaar. Ook als het woord erg lang wordt.

rioolwaterzuiveringsinstallatie

kindercarnavalsoptochtvoorbereidingswerkzaamheden

aankoopwaardegarantieverzekering

milieubeschermingsmaatregelen

Als er verwarring is over de uitspraak, komt er een koppelteken (-) tussen de woorden

Klinkerbotsing:

zee-egel

auto-ongeluk

Als er verwarring is over de uitspraak, komt er een koppelteken (-) tussen de woorden

Voorbeelden:

zee-egel

thema-avond

imago-onderzoek

stage-uren

Samenstelling -en, -e, -s

Groentesoep of groentensoep

kippehok of kippenhok

rodekool of rodenkool

De hoofdregels

1. Linkergedeelte een zelfstandig naamwoord? Nee? -e
2. ZNW met meervoud van het zelfstandig naamwoord op -en?
Rozengeur, paardenbloem 
3. ZNW met meervoud op -es? -> e
Horlogezaak, aspergesoep
4. ZNW met meervoud op -en en -es? ->  e 
Groentesoep, secondelijm, hoogtepunt

Uitzonderingen op de hoofdregels 

1. Het linkerdeel versterkt het rechterwoord: apetrots, beresterk, takkewijf

2. Het linkerdeel heeft geen meervoud: rijstepap, tarwebloem, roggebrood

2. Unieke personen en zaken: Koninginnedag, hellevuur, maneschijn, zonnebank

3. In veel ouderwetse samenstellingen: bakkebaard, bullebak, nachtegaal, schattebout

4. Het linkerdeel is een bijvoeglijk naamwoord of een werkwoord: huilebalk, lachebek, jokkebrok, rodekool, verrekijker

Samenstellingen met een tussenklank-s

Je schrijft de tussenklank-s als je die hoort in de samenstelling.

• Dorp + gek = dorpsgek

• Dorp + straat = dorpsstraat

Als het tweede deel van de samenstelling begint met een 's', hoor je niet of er een tussenklank-s moet staan.

Vervang dan tweede deel door een ander woord.

• station + straat
  
  
• meisje + speelgoed

• voorjaar + show

• bruid + sluier

Wat zijn de regels bij tussenletters?

Er zijn diverse vormen van samenstellingen:

- Geen tussenletter                     telefoonhoesje - tafelpoot

- Tussenletters -en-                    bloemenwinkel - leerlingenraad

- Tussenletter -e-                         apetrots - gemeentebestuur

- Tussenletters -s-                       koningszoon - personeelschef

Belangrijk: het eerste deel van de samenstelling bepaalt de regel!

Kies de juiste tussenletter.

Maak samenstellingen:

 

schroef + draaier 

gemeente + grens  

groent + kwekers 

blind + darm 

zwijn + stal

tomaat + soep

seconde + wijzer

hoog + school

ruit + wissers

kleur + printer

hoogte+ vrees

schroevendraaier

gemeentegrens

groentekwekers

blindedarm

zwijnenstal

tomatensoep

secondewijzer

hogeschool

ruitenwissers

kleurenprinter

hoogtevrees

Maak samenstellingen: 

schilder + school

ketting + slot

verkeer + zuil 

stad + kantoor 

recht + zaak 

zon + verduistering

beroep + speler

speel + schulden

publiek + jury

bakker + zaak

bar + personeel

protest + song

schildersschool

kettingslot

verkeerszuil

stadskantoor

rechtszaak

zonsverduistering

beroepsspeler

speelschulden

publieksjury

bakkerszaak

barpersoneel

protestsong

Aan de slag

• Hoofdstuk 4.2 BOEK DEEL B
• Spelling en Grammatica
• Opdrachten 1 t/m 3 blz. 192 
• Reader blz. 41 t/m 43