Hofcultuur Samenvatting deel 1

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hofcultuur 

Deel 1 

Over het humanisme, de wetenschap, beeldende kunst en architectuur

Renaissance

Betekent letterlijk de wedergeboorte van de Klassieken. 
In de periode van 1500 tot 1600 was er een hernieuwde belangstelling voor de klassieken. Dit was met name voor mensen van adel, en andere mensen die de kans kregen om te leren lezen en studeren, zoals geestelijken en zeer rijke burgers. 

Dit waren dus meestal de adel en andere intellectuele mensen, zoals de geestelijken, maar ook kunstenaars werden geacht om kennis te hebben van de wetenschap, literatuur en kunst uit die tijd. Je kunt dan denken aan:

meetkunde, klassieke talen, kennis van de oude mythologieën, kennis van de bijbel maar ook andere oude religies, van de bouwkunst/ architectuur, de beeldende kunst en toneel. 

Humanisme: de mens staat centraal

In de filosofie van de humanisten staat de mens centraal. De belangstelling voor de klassieken maakt van de mens in de renaissance nog geen heiden. Nee, de mens beschouwt zichzelf als de schepping van God. Hij is er zich bewust van dat hij is geschapen naar Gods evenbeeld. Mensen hebben in de humanistische visie de belangrijkste rol binnen Gods schepping. 
Dit is anders als in de middeleeuwen. Toen was God een strenge rechter, een alleswetende macht die alles kon beïnvloeden. 

Anatomie

In middeleeuwse kunst draaide bijna elk kunstwerk om bijbelverhalen, waarin Jezus, Maria of andere heiligen een rol speelden. 
In de renaissance kunst kreeg men interesse voor de mens en ook voor de bouw van de mens. 

Leonardo da Vinci bestudeerde lijken om te weten hoe een mens in elkaar zat en maakte tekeningen van de anatomie van de mens. Kennis van  anatomie was belangrijk voor een renaissance kunstenaar.

Mens staat centraal

God staat in het humanisme voor een soort abstract idee: het volmaakte, de perfectie. En deze perfectie dachten de humanisten terug te vinden in de natuur (mens, plant en dier) en vervolgens ontdekten zij hierin in de geometrie: de volmaakte vormen van bijvoorbeeld een cirkel, een vierkant, een bol of een kubus. Deze vormen zijn volmaakt. 

In het humanisme staan o.a. verdraagzaamheid, harmonie en naastenliefde centraal. De mens staat centraal. Verder komt er in de Renaissance nog een bewustzijn op ten aanzien van het individu, de persoon (= individualisme). Dit individualisme is een belangrijk gegeven in de maatschappij en in de kunst en cultuur. Streven naar roem, het willen uittorenen boven anderen, de geniale kunstenaar: deze ideeën zouden in de Middeleeuwen ondenkbaar geweest zijn. 

Leonardo da Vinci onderzocht de menselijke ideale verhoudingen en keek of ze overeenkomsten hadden met geometrische vormen

Gulden Snede

De gulden snede is een verhouding die de wetenschapper Fibonnaci ontdekte in de natuur. In de partjes van een appel, in de hoeveelheid blaadjes van een bloem of in de  vorm van slakkenhuizen. De verhoudingen die telkens terugkomen, noemen we de gulden snede. Deze gulden snede werd in de renaissance ook weergevonden in de verhoudingen van de mens, en ook gebruikt in de architectuur en kunst. Dus hier komen de kennis van meetkunde en kunst samen!

Nieuwe kunstenaars

In de middeleeuwen werd een kunstenaar gezien als een ambachtsman. Iemand die goed kon tekenen of schilderen, of muziek kon maken. Dit kon de kunstenaar dan door de ingevingen van God. Daarom zette een middeleeuwse kunstenaar nooit zijn of haar naam onder een kunstwerk. 

Vanaf de renaissance werd dat anders. Kunstenaars werden niet alleen maar gezien als ambachtslieden, maar ook als wetenschappers, intellectuelen. Want dacht men: je moet heel veel kennis hebben van meetkunde, klassieke talen, anatomie, natuurwetenschap etc. De kunstenaars ondertekenden hun werk nu ook met hun eigen naam. ook schilderde de kunstenaar zichzelf soms in de schilderijen. Zo konden zij dus ook beroemd worden en kregen zij een hogere status. 

Homo universalis

De Renaissancemens moest universeel zijn: l'Uomo universale ( = de universele mens). Het beste voorbeeld van zo'n universele, geniale alleskunner is: Leonardo da Vinci, hij was musicus, schrijver, schilder, architect, bioloog enz. Dit was het ideaal van de Renaissance

mens / kunstenaar. Ook ten aanzien van hoveling waren er idealen. Deze zijn door Baldassare Castiglione op schrift gezet in het boek 'il cortegiano' (de hoveling). Hierin beschrijft

Castiglione de ideale bezigheden van de edelman en edelvrouw. Naast de etiquette regels gaat dat boek ook over kennis en kunde die de adel zou moeten hebben.  

Wetenschap

De mens in de Renaissance is zich bewust van zijn mogelijkheden om de wereld te veranderen. Dit heeft tot gevolg dat wetenschap, techniek, kunst en cultuur snel tot ontwikkeling komen. In de kloosters, ook in Italië, waren er universiteiten opgekomen. Op deze universiteiten gaat men zich steeds meer bezig houden met wetenschap, naar

aanleiding van de wetenschappelijke gegevens die via de kruistochten overgebracht zijn uit het verre oosten en Noord-Afrika. 

Men gaat steeds meer op zoek naar nieuwe wetenschappelijke

inzichten. Dit past in het tijdsbeeld: in deze tijd ontstaan de eerste ontdekkingsreizen, waardoor men nieuwe werelden verkent

Fresco (muurschildering) van Rafaël Santi (1509): de school van Athene. Geschilderd voor de appartementen van Paus Julius II. 

De schilder werkt met veel diepte en ruimtelijk perspectief

Koepels en bogen, uit welke cultuur kennen we deze vooral?

We zien hier Plato en Aristoteles, twee belangrijke Griekse filosofen. Plato, de linker, heeft de gelaatstrekken van Leonardo da Vinci. 

Zie je hoe elke persoon op dit schilderij als individu is afgebeeld? Ze zijn allemaal bezig met iets dat voor hen belangrijk is. En zie je hoe nauwkeurig de schilder heeft gelet op de menselijke vorm (anatomie)?

Architectuur Renaissance

Villa capra detta rotonda - Palladio

Welke kenmerken van de renaissance bouw zie jij in dit gebouw? Noem er ten minste 2. Je mag overleggen.

Tekst

Koepelbouw (Romeinse bouwkunst

architraaf

Standbeelden 

Timpaan

Zuilen

Symmetrie / harmonie

Villa capra detta rotonda - Palladio

Ook de tuinen passen in dit grootse geheel. In deze tuinen zijn de perken en paden en fonteinen in geometrische

vormen aangelegd. Vijvers zijn opgesierd met fonteinen. De fonteinen zijn opgebouwd uit beelden die vaak naar de

klassieke mythologie verwijzen. 

Door een symmetrisch geordende tuin, laat de eigenaar van de tuin zien dat hij orde kan scheppen in de chaos van de natuur. Drinkwater is geen vanzelfsprekend bezit in de renaissance. Dus de fonteinen laten zien hoe rijk je bent. 

De tuinen zijn plekken voor de hovelingen om elkaar te ontmoeten, om te laten zien hoe rijk je was en wat je status was.