5.1 Invloed van voeding op je gezondheid

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

5.1 plantaardige en dierlijke voedingsstoffen

Deze les leer je...

• Welke voedingsstoffen er zijn;
• Wat de functies zijn van alle voedingsstoffen;
• Wat er gebeurt met een teveel aan voedingsstoffen;
• Wat een normale energiebehoefte van een persoon is;
• Wat dissimilatie is;
• Wat een spoorelement is.

Welke 6 voedingsstoffen zijn er?

                             Weet je het nog?

Welke van de 6 voedingsstoffen geven je energie?

geeft energie

geeft geen energie

vetten

koolhydraten

vitamines

eiwitten

mineralen

water

De vier functies van voedingsstoffen

1. Bouwstoffen: stoffen die worden gebruikt bij de vorming van cellen en weefsels
2. Brandstoffen: stoffen die energie leveren
3. Reservestoffen: stoffen die worden opgeslagen in bepaalde delen van het lichaam
4. Hulpstoffen (beschermende stoffen): stoffen die ervoor zorgen dat je gezond blijft

Opslag van energie

• Koolhydraat (glucose)

=> glycogeen
=> spieren, lever.

• Vet
  

=> in beenmerg, rond organen en onder de huid.

• Eiwitten

=> worden niet opgeslagen

Waar wordt de reservestof glycogeen opgeslagen?

1. Alleen in de spieren
2. Onder de huid
3. Tussen de organen
4. In de lever en de spieren

Waar wordt de reservestof vet opgeslagen? (meerdere antwoorden mogelijk)

1. In de spieren
2. Onder de huid
3. Tussen de organen
4. In de lever en de spieren

Water

• Belangrijk bestanddeel bloed, lymfe en weefselvloeistof
• Bouwstof
• Transportmiddel

Hoe weet je hoeveel energie in een voedingsmiddel zit?

Energie kan worden uitgedrukt in
kilocalorieën (kcal) of in kilojoule (kJ).

Aanduiding voor de hoeveelheid energie.

1 kcal = 4,2 kJ

Waarom heb je in de pubertijd meer energie nodig dan als volwassene?

Energiebehoefte

Energiebehoefte per dag hangt af van veel factoren;
1.  Geslacht

2. Leeftijd
3. Lichaamsgrootte; mannen hebben een groter lichaamsgrootte
4. Lichamelijke inspanning; oftewel hoeveel energie je verbruikt.

Als er veel energie binnenkomt en minder wordt verbruikt, dan wordt het omgezet in reservestoffen en zo opgeslagen als vet.

= hoeveelheid energie die een persoon per dag nodig heeft.

Dissimilatie

= stapsgewijs afbreken van koolhydraten, eiwitten en vetten. hierdoor komt energie vrij-deels warmte, rest in ATP.

• Volledige dissimilatie: alleen met zuurstof in mitochondriën.
• Onvolledige dissimilatie: zonder zuurstof leidt tot melkzuur. (verzuring)

Ruststofwisseling

• Energieverbruik in rust.
• Ademhaling, hartslag, bewegen darmen, werking nieren.

• 1 uur stilzitten = 4 kJ/min.
• 1 uur hardlopen = 34 kJ/min.

Even aan de slag

Lees blz. 149, 150 en maak

 opdracht: 2-5 en 8

Overzicht

Koolhydraten

• Brandstof => glucose
• Opgeslagen als glycogeen in spieren en lever (reservestof)
• Planten: glucose --> zetmeel

koolhydraten in de celwand

cellulose

hemicellulose

lignine

dit zijn de voedingsvezels in plantaardige voeding, niet te verteren

polysachariden

pectine

Gebruik Binas 67F:
uit hoeveel C-atomen bestaat een glucose molecuul?

Geef 2 voorbeelden van een di-sacharide

In welk voedingsmiddel zit lactose?

Eiwitten

• Bouwstof voor (spier)cellen en enzymen
• Brandstof (als er verder niets te verbranden is)
• Kan niet worden opgeslagen

Gebruik Binas 67H:
hoeveel verschillende aminozuren zijn er?

Wat betekent de '2' bij een aantal aminozuren?

Wat betekent het groene kader bij de aminozuren? Wat valt je op?

Vetten

• Brandstof
• Bouwstof voor celmembranen en hormonen
• Opgeslagen onder huid, merg van holle beenderen en rond organen (reservestof)

Gebruik Binas 67G:
uit welke drie atomen zijn vetten opgebouwd?

Verklaar de naam 'triglyceride'.

Wat is het verschil tussen een verzadigd en een onverzadigd vetzuur?

Vitamines zijn belangrijk bij gezonde voeding.
ze dienen met name als?

1. Brandstof
2. Bouwstof
3. Beschermende stof
4. Reservestof

Vitaminen en mineralen

• Vitaminen: beschermende stof
• Mineralen: beschermende stof en bouwstof

Voedingsvezels

Onverteerbare stoffen in plantaardig voedsel

• Nemen water op
• Goed voor stoelgang (darmen)

Zijn voedingsvezels voedingsstoffen?

1. Ja
2. Nee

We kijken:

Schooltv-broodje gezond voedingsvezels

0-2.36

en 3.20-4.20

Diëten

Als je wilt afvallen moet je letten op de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (ADH) van stoffen.  

Gebrekziekte: ziekte die ontstaat door een gebrek aan een voedingsstof.

Pas op met diëten

Je kan ook te weinig eiwitten, vetten en koolhydraten binnen krijgen: 

- Eiwitten => spieropbouw
- Vetten => celmembraan
- Koolhydraten => hersenen
*van eiwitten en vetten kan glucose gemaakt worden*

Spoorelement

= mineralen waarvan kleine hoeveelheden nodig zijn

IJzer => rode bloedcellen
Calcium => bot-opbouw
Vitamine C => bindweefsels (heeft met weerstand tegen ziektes te maken)
Vitamine D => vrijmaken calcium voor opbouw botten

Huiswerk

Lees en maak paragraaf 5.1:
opdracht 2-5, 8, 11, 12, 16, 17, 19

Kijk je werk na