13.4 Nieren H5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 13.4 Uitscheiding van water en andere stoffen

Inhoud hoofdstuk

13.1 Ademen

13.2 Gaswisseling

13.3 Uitscheiding van water en andere stoffen 

13.4 Nieren

13.5 In evenwicht

Daarna nog: H14 Reageren (zenuwstelsel,zintuigen, hormonen)

Herhalen: H6 (Voeding, vertering en gezondheid)

Doel en begrippen 13.4

Je leert hoe je nieren de hoeveelheid stoffen en water in je bloed regelen

nierschors, nierbekken, niermerg, urineleiders, urineblaas, urinebuis, nefron, kapsel van Bowman, glomerulus, nierbuisje, verzamelbuisje, voorurine, ultrafiltratie, nierdrempel, lis van Henle, hypofyse, ADH

Functie van de nieren

Uit het lichaam (bloed) verwijderen van afvalstoffen (zoals ureum), overtollige zouten, overtollig water en lichaamsvreemde stoffen (afbraakproducten van medicijnen).

Bouw van de nieren

In de buikholte, bloedtoevoer door de nierslagader, afvoer door de nierader.

Urineleiders voeren

aangemaakte urine

af naar blaas

Blaas voert urine af

door de urinebuis/ plasbuis

Bouw van de nieren

Nier bestaat uit nierschors, 

niermerg en nierbekken.

Een functionele eenheid 

van een nier heet nefron.

Bouw van de nieren

Je hebt in elke nier 1,3*10⁶

^nefronen.

^{Nefron begint in de schors,} 

^{lus naar het merg, terug naar}

^{de schors en dan richting} 

^nierbekken.

BINAS 85C

Kapsel van Bowman/ glomerulus

In het kapsel van Bowman wordt een deel van het bloedplasma uit de bloedvaten geperst. 

-> voorurine (180 l per dag)

Afvoer via nierbuisje

Kapsel van Bowman/ glomerulus

De bloedvaten in het kapsel van Bowman zijn sterk vertakt: glomerulus.

De bloedvatwanden hebben hier poriën-> er kan in korte tijd veel bloedplasma door.

Kapsel van Bowman/ glomerulus

Extra hoge bloeddruk in de glomerulus door verschil diameter tussen aan- en afvoerend slagadertje -> ultrafiltratie

Kapsel van Bowman/ glomerulus

In het filtraat/ de voorurine zitten: water, glucose en andere voedingsstoffen, zouten, ureum, andere afvalstoffen.

Bloedcellen, bloedplaatjes, plasma-eiwitten, micellen blijven in het bloed.

Voorurine -> urine

In het filtraat/ de voorurine zitten: water, glucose, zouten, ureum, andere afvalstoffen.

1. Glucose en andere voedingsstoffen moet weer terug in de bloedbaan.

2. Water en zouten moeten deels weer terug in de bloedbaan.

3. Ureum en andere afvalstoffen moeten in de voorurine blijven.

4. Extra H+ ionen moeten naar de voorurine (om te voorkomen dat bloed te zuur wordt)

Eerste gekronkelde nierbuisje

Glucose, aminozuren, vitamines, hormonen, K+, Na+ en Cl- worden mbv (actief) transport weer terug het bloed in gepompt (terugresorptie/ reabsorptie)

Water volgt door osmose (80%).

Eerste gekronkelde nierbuisje

Dit deel van de nieren halen on principe al het glucose uit de voorurine. De maximale hoeveelheid die het kan terughalen = de nierdrempel. Heel vele zoet in eens eten? Nierdrempel overschreden en glucose in de urine.

Structureel teveel glucose in je bloed? Suikerziekte!

Lis van Henle (dalend)

Cellen in dit deel bevatten veel waterkanalen en geen transportkanalen voor andere stoffen.

Osmose zorgt voor terugresorptie water in de weefselvloeistof
.

Hoe dieper in het niermerg, hoe hoger de osmotische waarde van de omgeving.

Lis van Henle (stijgend)

Transport Na+ en Cl-  naar buiten: osmotische waarde weefselvloeistof stijgt.

Tweede gekronkelde nierbuisje

NaCl en HCO₃^- gaan terug naar het bloed. Water volgt door osmose.

Opname H⁺ in voorurine en afgifte van HCO₃^- reguleren pH van het bloed

Verzamelbuisje

Waterkanalen zorgen voor terugstromen water in het bloed.

Hormoongereguleerd

ADH (hypofyse) zorgt voor toename van het aantal waterkanalen in de celmembranen van de cellen in het verzamelbuisje (zie BINAS 89)

Verzamelbuisje

Dus: 

Veel waterverlies -> bloed met hoge osmotische waarde -> aanmaak AHD door hypofyse -> veel waterkanalen in het verzamelbuisje beschikbaar -> veel water terugresorberen uit de voorurine -> minder urine productie (geconcentreerde urine).

Verzamelbuisje

Alcohol remt de aanmaak van ADH door de hypofyse.

Dus............

Verzamelbuisje

Maar ook andersom:

Veel water opname -> bloed met lage osmotische waarde -> geen aanmaak ADH door hypofyse -> weinig waterkanalen in het verzamelbuisje beschikbaar -> weinig water terugresorberen uit de voorurine -> veel urine productie (verdunde urine).

Doel en begrippen 13.4

Je leert hoe je nieren de hoeveelheid stoffen en water in je bloed regelen

nierschors, nierbekken, niermerg, urineleiders, urineblaas, urinebuis, nefron, kapsel van Bowman, glomerulus, nierbuisje, verzamelbuisje, voorurine, ultrafiltratie, nierdrempel, lis van Henle, hypofyse, ADH

Huiswerk

In je boek.

Maak de opdrachten van 

13.4: 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9