4.5 Onderzoek naar evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

4.5 Onderzoek naar evolutie

Hoe maak je van een paar botten een complete evolutionaire stamboom?

Leerdoelen

- Je kunt uitleggen waarom er voor een evolutiebioloog een groot verschil zit tussen de staart van een haai en die van een dolfijn, terwijl we onze armen en de vleugels van vleermuizen "vrijwel hetzelfde" vinden. 

- Je kunt aan je ouders vertellen dat slangen wél pootjes hebben 

- Je kunt uitleggen hoe wetenschappers de evolutie van het Corona virus bij kunnen houden, met alle varianten (Britse, Zuid Afrikaans, etc.)

Wat weten jullie al? (belangrijkste onderwerpen/woorden van basisstof 1-4)

Anatomie en verwantschap

De bouw en functie van een organisme, en delen er van worden de Anatomie genoemd. 

Op basis van anatomie mag je geen overhaaste conclusies trekken over verwantschap

Noem twee dieren die een orgaan hebben met dezelfde functie (noem ook de organen waar het om gaat)

Homoloog

Homo -> het zelfde

Ontstaan uit dezelfde grondvorm

Voorbeelden:

Vleugel van een vleermuis, voorvin van een walvis, arm van een mens

Analoog

ANA -> ANders...

Overeenkomstige vorm en functie, NIET berust op verwantschap

Voorbeelden:

Ogen van insecten, ogen van inktvissen, onze ogen

Homoloog

Analoog

Tanden van een nijlpaard, leeuw en die van ons

Staart vin van vissen en dolfijnen

Doorn van een roos en de stekels van cactussen 

Het hebben van een celkern

Rudimentaire organen/rudimenten

- Door aanpassing aan het milieu kunnen organen hun functie verliezen

- Ontstaan op dezelfde manier als homologe organen, maar in plaats van het krijgen van een andere functie verliezen ze hun functie. 

- Maakt het aannemelijk dat verschillende soorten organismen een gemeenschappelijke voorouder hebben

Cladistiek

De onderzoeksmethode van het indelen van soorten op basis van uiterlijke, anatomische of biochemische kenmerken. 

Clade: Tak; Een groep soorten die bestaat uit een voorouder en alle nakomelingen daarvan wordt een clade genoemd 

Cladogram weergave van de verwantschap

Vertakkingen dichotoom (di -> per twee, denk aan scheikunde). Splits dus altijd in tweeën, waarbij op de splitsing een gelijke voorouder (met kenmerkende eigenschap) staat van de twee soorten die er uit ontstaan

Oefenen met cladistiek adhv opdrachten uit het boek!

Evolutionaire Genetica

DNA wordt doorgegeven aan het nageslacht, en verandert continu 

Dit maakt het perfect voor evolutionaire studies.

Carl Woese begon rond 1970 met onderzoek aan de stof waar ribosomen van gemaatk zijn (ribosomaal RNA, rRNA)

Uitgangspunt evolutionaire genetica: of een groep monofyletisch; afkomstig van een gemeenschappelijke voorouder

Leerdoelen

- Je kunt uitleggen waarom er voor een evolutiebioloog een groot verschil zit tussen de staart van een haai en die van een dolfijn, terwijl we onze armen en de vleugels van vleermuizen "vrijwel hetzelfde" vinden. 

- Je kunt aan je ouders vertellen dat slangen wél pootjes hebben 

- Je kunt uitleggen hoe wetenschappers de evolutie van het Corona virus bij kunnen houden, met alle varianten (Britse, Zuid Afrikaans, etc.)