§4.1 Leven op het platteland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

B-boek of online methode

Lees: 'Een agrarische economie'

Hoofdstuk 4 - Paragraaf 1

In stilte!

Klaar? Log in via LessonUP

§4.1 Leven op het platteland

Deel II

Huiswerk

Schrijf op in je agenda

Opdrachtenblad afmaken

Hofstelsel

Boeren

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Boeren

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Rijke boer

(de heer)

Boeren

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Rijke boer
(de heer)

De heer geeft 

• Bescherming
• Landbouwgrond

Boeren

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Rijke boer
(de heer)

De heer geeft 

• Bescherming
• Landbouwgrond

In ruil geeft de boer:

• Deel van oogst
• Herendiensten

Horigen

De edelen

Eignaars van de grond, bestuurden het land, zorgden voor rechtspraak en voerden oorlog

Huis van de heer

Vaak niet meer dan een iets groter houten huis met een muur. Hierkonden de boeren schuilen bij een aanval.

Ophaalbrug

Kan gesloten worden bij een aanval

Gracht

Extra verdediging tijdens een aanval

Simpele huizen

Binnen de muren voor de belangrijkste mensen

Boomgaard

Ook binnen de muren werd voedsel verbouwd. Alle opbrengst hier was voor de heer

Boer buiten de muur

Er waren twee soorten boeren:

1. Vrije boeren: bezaten hun eigen grond
2. Horigen: hadden geen bezit en moesten werken voor de heer

Herendiensten

Horigen werden door de heer beschermd en gevoed, maar daar wilde de heer wel iets voor terug

De heer kon vragen om herendiensten

• graan malen
• druiven persen
• vechten voor de heer
• graan betalen
• wegen onderhouden
• gracht graven

Vroomland

Dit is het land van de heer. De oogst die hier wordt binnen gehaald, gaat rechtstreeks naar de heer. Het werk werd gedaan door de horigen (herendiensten).

Weiland

Buiten de muren lagen weilanden voor de dieren

Leerdoelen

Je kunt uitleggen:

- Hoe de economie van West-Europa in de vroege middeleeuwen verandert en waarom deze zo verandert

- Hoe een middeleeuws domein eruitziet

- Hoe het hofstelsel werkt en welke plaats horigen in dat stelsel hebben

Het Domein

In de middeleeuwen is bijna iedereen een boer

Boeren werken op het land, maar dat is vaak niet van hen

Dit is vaak van een rijke heer of van een klooster

Dit gebied van de domeinheer wordt het domein genoemd

De edelen

Eignaars van de grond, bestuurden het land, zorgden voor rechtspraak en voerden oorlog

Huis van de heer

Vaak niet meer dan een iets groter houten huis met een muur. Hierkonden de boeren schuilen bij een aanval.

Ophaalbrug

Kan gesloten worden bij een aanval

Gracht

Extra verdediging tijdens een aanval

Simpele huizen

Binnen de muren voor de belangrijkste mensen

Boomgaard

Ook binnen de muren werd voedsel verbouwd. Alle opbrengst hier was voor de heer

Boer buiten de muur

Er waren twee soorten boeren:

1. Vrije boeren: bezaten hun eigen grond
2. Horigen: hadden geen bezit en moesten werken voor de heer

Herendiensten

Horigen werden door de heer beschermd en gevoed, maar daar wilde de heer wel iets voor terug

De heer kon vragen om herendiensten

• graan malen
• druiven persen
• vechten voor de heer
• graan betalen
• wegen onderhouden
• gracht graven

Vroomland

Dit is het land van de heer. De oogst die hier wordt binnen gehaald, gaat rechtstreeks naar de heer. Het werk werd gedaan door de horigen (herendiensten).

Weiland

Buiten de muren lagen weilanden voor de dieren

Filmpje

Het domein

Filmpje

Leven op het domein

(Het verhaal van Nederland)

Hoe worden de halfvrije boeren uit het filmpje genoemd?

1. Slaven
2. Horigen
3. Hovelingen
4. Heren

De horige

De boeren op het domein zijn geen slaven

Maar weinig boeren zijn echt vrij

Zo mogen ze bijvoorbeeld niet weg zonder toestemming

Deze halfvrije boeren noemen we horigen

Komt van het oude woord "ghehorich" wat gehoorzamen betekent. Horigen waren dus gehoorzaam (aan de heer)

Wie is de graandief?

Open de envelop:

• 20 kaartjes met kleine verhalen
• Opdrachtenblad 
• Grote kaart met het verhaal

7 personages

• Vrije boer Dirk:
  Werkt als boer op het domein 
• Graaf Egibald:
  Domeinheer en eigenaar van de grond
• Horige boer Frederik:
  Werkt  als boer op het domein
• Vrouwen en dochter van boer Frederik
• Rentmeester Frans:
  Ontvangt pacht (belasting) van de boeren voor de graaf

Mysteriespel: Wie is de graandief?

Ronde 1: Aan de slag zonder aanwijzing

Ronde 2: Aan de slag na tips

Ronde 3: Schrijf je antwoord op

Ronde 4: Nabespreken

Klaar? Deel II

Huiswerk

Schrijf op in je agenda

Maken opdrachtenblad

§4.1 Leven op het platteland

Deel II

Leerdoelen

Je kunt uitleggen:

- Hoe de economie van West-Europa in de vroege middeleeuwen verandert en waarom deze zo verandert

- Hoe een middeleeuws domein eruitziet

- Hoe het hofstelsel werkt en welke plaats horigen in dat stelsel hebben

Hoe heet dit tijdvak?

1. Tijd van Monniken en Heren
2. Tijd van Monniken en Ridders
3. Tijd van Ridders en Kerken
4. Tijd van Kerken en Ridders

Over welke tijd gaat 

dit tijdvak?

1. 100-600
2. 600-1000
3. 600-1200
4. 500-1000

Eerst de naam: 

De Middeleeuwen

• De tijd na het Romeinse Rijk (Oudheid) en vóór de Nieuwe Tijd.

• Het ligt in het midden van die twee perioden: tussenperiode

• Ongeveer tussen 500 en 1500

• Vroege Middeleeuwen: 500-1000
• Late Middeleeuwen: 1000-1500

Tijd van Grieken en Romeinen

(500 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

(1500-1600)

Tijd van Regenten en Vorsten

(1600-1700)

Tijd van Pruiken en Revoluties

(1700-1800)

Onrustige tijden in Europa

500-800

Na de val van het West-Romeinse Rijk zijn er veel oorlogen
Reizen is gevaarlijk en de meeste mensen leven in dorpjes

op het platteland. Grote steden, zoals Rome, zijn er niet (meer)

Agrarische samenleving

Na de van het Romeinse Rijk wordt reizen erg gevaarlijk

Veel mensen durven hierdoor niet meer te handelen

Veel stedelingen moeten voor zichzelf gaan zorgen als boer

Zo ontstaat een agrarische samenleving

Een samenleving waarin bijna iedereen een boer is en er vrijwel geen steden zijn

Filmpje

Leven op het domein

(Het verhaal van Nederland)

Waarom horige worden?

De boeren kiezen er vaak voor om horige te worden

Dit doen ze omdat het een onveilige en arme  tijd is

De heer kan de boeren beschermen

In ruil daarvoor doen ze klusjes voor de heer: herendiensten

Hij heeft wapens en een burcht (kasteel)

Wat is geen reden om horige te worden?

1. Veel mensen hebben geen eigen land
2. Veel criminelen vluchten van de heer
3. Veel mensen lijden honger
4. Veel mensen zijn onveilig

Rechten

Plichten

Het hofstelsel

Het domein wordt soms ook wel het hof genoemd

De horigen werken dus op het hof van de heer

In ruil daarvoor geeft de heer bescherming op het hof

Deze afspraak noemen we het hofstelsel

Alles draait om de hoeve (boerdrij) van de heer, ook wel hof genoemd

Huiswerk

Schrijf op in je agenda

Maken opdracht 3 t/m 12 van §4.1

Leerdoelen

Je kunt uitleggen:

- Hoe de economie van West-Europa in de vroege middeleeuwen verandert en waarom deze zo verandert

- Hoe een middeleeuws domein eruitziet

- Hoe het hofstelsel werkt en welke plaats horigen in dat stelsel hebben