Thema 10 Oorlog en Vrede Blok 1

• Mens en Maatschappij
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 2

Thema 10 

Oorlog en Vrede

Leerdoel

Aan het eind van dit blok kun je uitleggen wat nationalisme is, hoe het ontstaan is en wat de gevaren van nationalisme zijn. Waarom hadden Europese landen koloniën? Wat is natuurlijke selectie en hoe paste Hitler toe? Wat is het verschil tussen racisme en discriminatie? Wat is antisemitisme en komt dat nog voor in deze tijd?

Trots op je land

In de 19e eeuw leefde iedereen nog vooral in zijn eigen dorp of stad. 

Nadat er steeds meer nieuwe vervoermiddelen kwamen en reizen sneller ging, leerden mensen elkaar steeds beter kennen. Mensen voelden zich steeds meer met elkaar en met hun land verbonden. Industrialisatie zorgden voor steeds meer trotse gevoelens...

Als mensen hun eigen land veel beter vinden dan een ander land noemen we dit nationalisme.  In de twintigste eeuw neemt het nationalisme steeds extremere vormen aan. Mensen vinden hun land en hun volk veel beter dan andere... Ze willen er soms zelfs hun leven voor geven...

Hoe is nationalisme in de 19e eeuw ontstaan? 

Aan de slag

Maken in je leerwerkboek vraag 1, 3 en 4. In je nieuwe mindmap maak je de eerste tak. Dit gaat over de leerstof:

• Trots op je land

Koloniën

Nederland, Engeland en Spanje waren rond de 17e eeuw de baas in gebieden in Noord- en Zuid-Amerika. Die gebieden noemen we kolonies. Europese landen waren daar de baas en bestuurden deze gebieden. Na 1900 werden veel van die gebieden onafhankelijk. 

Nederland bleef echter Suriname als kolonie behouden.

Na 1900 werden veel gebieden in Azië veroverd. Nederlands-Indië was een kolonie van Nederland, al eeuwen lang trouwens. Pas na de WO2 werd Indonesië onafhankelijk.

Je kan vier redenen noemen waarom Europese landen koloniën hadden.

Koloniën

Vier redenen waarom landen koloniën hadden: 

1. Landen hadden grondstoffen nodig voor de industrie > olie, katoen etc
2. Industrie had afzetgebieden nodig om meer producten te verkopen.
3. Landen wilden zo aanzien en status krijgen > Machtige landen hadden veel gebieden
4. Europese landen wilden hun 'superieure' beschaving doorgeven > zij legden hun manier van leven aan anderen op. 

Je kan vier redenen noemen waarom Europese landen koloniën hadden.

Koloniën rond 1900

Bekijk deze kaart goed, we kijken een filmpje en dan volgen enkele vragen

Hoe heet de periode tussen 1870 - 1900 waarin Europese landen veel koloniën wilden hebben?

1. Modern Nationalisme
2. Modern Imperialisme
3. Modern Absolutisme
4. Moderne Superioritijd

Waarom vonden Europese landen koloniën vroeger zo belangrijk?

1. Vanaf de 19e eeuw was er behoefte aan grondstoffen.
2. Vanaf de 19e eeuw was er behoefte aan buitenlandse arbeiders.
3. Europeanen wilden hun macht overzee uitbreiden.
4. Europeanen wilden afzetgebied voor hun producten.

Waarom wordt er in Suriname ook Nederlands gesproken?

1. Suriname was vroeger een kolonie van Nederland.
2. Er woonden vroeger veel mensen uit Suriname in Nederland
3. Veel mensen uit Zuid-Afrika zijn naar Suriname verhuisd.

Welke oorzaak voor modern imperialisme zie je hier?

1. Grondstoffen
2. Afzetmarkt
3. Bemoeien met lokaal bestuur
4. Nationalisme

Welke Nederlandse
kolonie wordt hier links
weergegeven?

1. Suriname
2. Curaçao
3. Indonesië
4. Zuid Afrika

Aan de slag

Maken in je leerwerkboek vraag 5, 6, 9, 10 en 11. Voor vraag 10 en 11 --> video bekijken van de volgende dia. In je mindmap maak je de tweede en derde tak. Dit gaat over de leerstof:

• Koloniën
• De best aangepaste vogel overleeft. 

0

Noteer nu minimaal drie redenen waarom Europese landen koloniën hadden.

Racisme

De extreemste vorm van racisme was de leer van de nazi's. Zij geloofden dat het Arische ras het beste van de hele wereld was. 

Dit Arische ras moest oorlog voeren en over de wereld heersen. Joden, zigeuners en donkere mensen zagen zij als minderwaardig, net als gehandicapten of psychiatrische patiënten.

Nu weten we dat rassen niet bestaan--> er zijn weinig biologische verschillen tussen mensen. Er bestaan wel etnische groepen --> groepen mensen die een eigen cultuur en taal hebben. 

Rassen en etnische groepen

Wetenschappers pasten Darwins idee van natuurlijke selectie op mensen toe. Ze deelden mensen in op grond van uiterlijke kenmerken en noemden dat rassen. Er was een geloof dat het ene ras beter was dan het andere. 

Witte mensen dachten dat zij het beste waren. In de VS waren de rassen verplicht gescheiden. Witte mensen gingen niet naar dezelfde wc, school of restaurants als bijvoorbeeld donkere mensen of Joodse mensen. 

Natuurlijke selectie toegepast op mensen

Aan de slag

Maken in je leerwerkboek vraag 12, 13, 15 en 16. In je mindmap maak je de vierde tak. Dit gaat over het stukje leerstof:

• Rassen en etnische groepen

Haat tegen Joden of anti-semitisme

Hoewel het, officieel, haat richting alle Semitisch sprekende volken betekent, wordt het eigenlijk alleen gebruikt als ander woord voor Jodenhaat

Antisemitisme bestaat al duizenden jaren...
Jodenhaat is gebaseerd op vooroordelen, en niet op basis van feiten:

• "Joden zien zichzelf als het door God uitverkoren volk"
  
• "Joden zijn de moordenaars van Jezus"
  
• "Joden beheersen de banken"
  
• "Joden zijn uit op wereldmacht"
  

• Feit is wel dat joden bijna altijd een minderheid zijn geweest, en dat ze, meestal ter bescherming van hun eigen identiteit, sterk vasthielden aan eigen godsdienst, cultuur en tradities.
• Dat maakte ze 'vreemd' en 'eng' voor de meerderheid 

Joden in Nederland

• Na de Middeleeuwen konden joden in de  Republiek redelijk in vrijheid leven en mochten ze hun eigen geloof beoefenen

• Amsterdam had de grootste Joodse gemeenschap van Europa: 20.000 Joden (rond 1795)

• Joden werden soms welvarend als juwelier, handelaar en bankier

Aan de slag

Maken in je leerwerkboek vraag 19 t/m 23. In je mindmap maak je de laatste takken. Dit gaat over de leerstof:

• Haat tegen Joden
• Eén volk in één land

Jiddische woorden in de Nederlandse taal

Jiddisch is een Hebreeuws-Duitse mengtaal van de Joden die zich in de 19e eeuw uit Oost-Europa in de Nederlanden vestigden

bolleboos, gabber, gein, jatten, kapsones, bajes, gozer, pleite, mazzel, tof, jatten, stiekem, lef, smeris, smoes, snaaien, lawaai, heibel, enz. 

Begrippen uit deze les

• nationalisme
• afzetgebieden
• natuurlijke selectie
• racisme
• etnische groepen
• antisemitisme
• lebensraum

Personen uit deze les

• Darwin
• Hitler