les 6: Vrijheid en determinisme

• Filosofie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

 Mensbeeld les 6 Vrijheid en determinisme

In deze les komen we nog eens terug op de vraag:

In hoeverre zijn we vrij? en daarmee: 

In hoeverre zijn we verantwoordelijk voor onze daden?

Leerdoelen

• Ik leer het begrip:"Determinisme".
• Ik begrijp dat de mens een vrije wil heeft in het maken van keuzes maar dat vrijheid ook een kader heeft..

Hoe bepaal je wat je mooi vindt?

Hoe bepaal jij welke kleding mooi is?

De mens als vrij wezen

De mens heeft altijd een vrije keuze. Hij kan kiezen wat hij wel of niet doet. .

 De mens draagt de volle verantwoordelijkheid voor zijn eigen handelen

De mens kan spijt hebben van zijn daden

De gedetermineerde mens

De mens wordt bepaald door innerlijke en uiterlijke oorzaken : genen & omgeving

Vrijheid lijkt mooi..

Maar heeft een keerzijde. Zoals Jean-Paul Sartre ( 1905- 1980) zei:

De mens is veroordeeld om vrij te zijn. 

Hij mag geen uitvluchten zoeken en zijn vrijheid niet ontkennen.

Ondanks alle beïnvloedingen heb je altijd de vrijheid om anders te kiezen. 

https:

Ben je het met deze vrouw eens?
Leg uit waarom.

verliefdheid bijvoorbeeld..

Is volgens de wetenschap vooral een biologische en chemische reactie van het lichaam. En eigenlijk alleen gericht op voortplanting. 

Een man 'ruikt' of een vrouw sexy is. Dat weet hij niet, hij denkt dat hij met zijn ogen bepaald.

En de hoeveelheid energie die je voelt wordt veroorzaakt door het stofje fenylethylamine. Een lichaamseigen hormoon die zorgt dat je energie krijgt. De dosis wordt  hoger bij verliefdheid.

Ook de knikkende knieën en zweethanden is het gevolg van chemische reactie.

Kun je kiezen op wie je verliefd wordt en met wie je een relatie aangaat?

Kies je je eigen partner of wordt deze keuze voor je gemaakt?

Een misdaad bijvoorbeeld..

Stel je voor dat je onder barre omstandigheden opgroeit.  Je hebt bindingsangst en je kunt niet zelfstandig voorzien in je levensbehoeften, omdat je dit niet geleerd hebt.

Je zou kunnen zeggen dat je minder toerekeningsvatbaar, dus minder verantwoordelijk bent. Moet de rechter rekening houden met je achtergrond en je straf aanpassen? Of moet je net als een ander die wel een goede jeugd heeft gehad, dezelfde straf krijgen?

Leg dat maar uit aan de rechter: Kun jij minder verantwoordelijk worden gehouden voor je daden?

Verdient iemand uit een criminele familie een lagere straf?

Stellingen discussie

1. De mens is het intelligentste wezen op aarde.

2. De mens is saai.

3. De mens is een door onbewuste driften beheerst wezen.

4. De mens is de enige die soortgenoten vermoordt.

5. De mens is een sociaal wezen.

6. De mens is gedoemd tot vrijheid.

7. De mens is het enige wezen dat vraagt naar de zin van het bestaan.

8. De mens is een machine.

9. De mens is een wezen met humor.

10.De mens is het enige dier dat niet altijd doet waar het zin in heeft.

Opdracht : gedicht

Maak een gedicht over 'vrijheid', of juist over 'gevangen zijn'.

-  Het hoeft niet te rijmen, Het moet in je eigen woorden geschreven zijn .

- Ik kijk niet naar de lengte , maar wel naar de inhoud van je gedicht. 

- Je maakt gebruik van de filosofische spanning tussen vrij/ gevangen en verantwoordelijkheid.