1.2 Natuurlandschappen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

1.2 Natuurlandschappen 

Openingsfoto

Wat zie je?

Waar komt dit voor?

Waarom komt dit hier voor?

Komt dit overal zo voor? 

Beschrijving van de openingsfoto

Langs de vlakke en lage Atlantische kust in het noordoosten van Brazilië komt dicht tropisch bos voor dat zich heeft aangepast aan zout water. De bomen en struiken die hier groeien, noem je mangroven. Mangroven staan met hun wortels in ondiep zout water of op stukken land met zoute grond dat bij vloed overstroomt (figuur 1.24). De wortels steken een stuk boven de grond of het water uit. Tussen de wortels onder water vinden veel vissen, krabben en andere zeedieren beschutting om te leven en zich voort te planten. Mangroven hebben warm zeewater nodig en niet al te veel golfslag.

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les kan je:

• kenmerken van de verschillende natuurlandschappen in Brazilië opnoemen
  
  
• het verband tussen het klimaat en de landschappen uitleggen
  
  
• uitleggen wat de samenhang is tussen het klimaat en de kenmerken van de grote stroomgebieden

      

Het grote plaatje

Zes landschappen bespreken we:

1. tropisch regenwoud
2. mangroven
3. cerrado
4. caatinga
5. pantanal (moeras) 
6. pampa

Tropische regenwouden (selva)

• rond Amazonebekken
• altijd minimaal 18 graden
• hoge luchtvochtigheid 
• 2000mm/jaar neerslag
• groei in etages 
•  grote biodiversiteit (12000)

Brazilië: Tropisch Regenwoud

Etages:

- Bovenste laag: Kroonlaag

     - Warm (meeste zonlicht)

     - Droog (meeste verdamping)

- Middelste etage: Struiken en lagere bomen

     - Veel verdamping --> Minder warm (verdamping kost energie)

     - Minder zonlicht --> Minder grote verschillen dag/nacht

- Onderste etage: Bosvloer

     - Dunne, vruchtbare humuslaag

     - Minder zonlicht, minder planten en dieren

Tropische bodem

Zijn niet vruchtbaar;

• dunne humuslaag doordat planten direct alle voedingsstoffen/mineralen opnemen
• door neerslag veel uitspoeling
• rode kleur = veel ijzer en aluminium

- Latosol

Mangroven

• tropisch bos rond de kust en rivierdelta's 
• wortels kunnen tegen zout water (brak water)
• broedkamer voor zeedieren en vissen, krabben
• bescherming tegen erosie en stormschade aan de kust

Savanne

• In tropische gebieden met een droge tijd van vier tot zes maanden. Gras wordt in de droge tijd geel, bomen verliezen hun blad.
• Drie soorten: Cerrado, caatinga en ilanos 

Cerrado

Boomsavanne: mix van bomen, struiken en grassen 

• 21% van het Braziliaanse grondgebied
  
• Temperatuur is vrij constant , neerslag verschilt sterk per seizoen.
• Regenseizoen in de zomer, droog  in de winter.
  
• Bron van grote rivieren
  
• Veel cerrado is verdwenen en vervangen 
  
• Door landbouw, wegen, steden en gebouwen van de agribusiness. ontbossing voor met name  soja en rundvlees.
  

Cerrado

• In droge tijd = bleke, bruine kleur gras, bomen verliezen blad
• In natte tijd = groene, frisse bladeren   

Caatinga

• doornstruiksavanne
• droger, steppe-achtig
• doornstruiken, grassen, af en toe boom, cactussen. 

Te droog voor landbouw

--> tegenwoordig toch fruitteelt

       Irrigatie uit grote rivieren

Waarom kan je de droge caatinga in noord-oost Brazilië vinden?

Savanne / Steppe klimaat ivm lijzijde kustgebergte

Waarom kan je de droge caatinga in noord-oost Brazilië vinden?

Savanne / Steppe klimaat ivm lijzijde kustgebergte

Ilanos

• grassavanne
• heel af en toe een boom 
• Vooral in Venezuela en Colombia (en dus noord Brazilië)

Pampa (steppe)

• graslandschap in het zuiden van Brazilië. 
• grassen overleven de droge tijd door diepe wortels.
• Ten oosten van de rivier Paraná: vochtiger -graan, soja, zonnebloemen
  
• Ten westen van de rivier Paraná: droger - runderen voor vleesproductie
  

Atlantisch regenwoud

Uniek! 

Het groeit niet dicht bij de evenaar en is daarom uniek. 

Ontstaat met name door de vele stuwingsregens in het gebied bij de Serra Do Mar

Atlantische regenwoud 

• brede strook langs zuid-oostelijke kust 
• ligt niet in de buurt van de evenaar
• dicht bebost (mossen en varens)
• zomergroene loof- en naaldbomen en mossen 
•  ongeveer 95% is gekapt voor landbouw en bebouwing (=cultivering)

Pantanal 

• moeras (pantano)
• in regentijd staat het onder water (december t/m februari)
•  onregelmatige waterafvoer Rio Paraguay

In het noorden begint de regentijd eerder dan in het zuiden.

Bijzonder ecosysteem en een enorme biodiversiteit door de overstromingen.

Alles op een rijtje

Tropisch regenwoud

Dicht, ondoordringbaar bos in de warme, vochtige tropen. 

Heet ook selva.

Pampa

Grassteppe

Vruchtbaar gebied

Caatinga

Droge, steppeachtige savanne in het noordoosten van Brazilië met doornachtige struiken.

Pantanal

Langs de grens met Bolivia en Paraguay ligt een bijzonder moerasgebied: de Pantanal. Het is een gebied met bomen, struiken en grassen, dat in de regentijd grotendeels onder water staat

Mangrove

Bos langs modderige tropische en subtropische kusten, in zoutmoerassen en slibrijke rivierdelta’s. Heet ook vloedbos.

Cerrado

Savanne in Brazilië met een mix van bomen, struiken en grassen.

Oude examenvraag

Leg uit waarom er op de Cerrado wordt geïrrigeerd.

Je antwoord moet een oorzaak - gevolg relatie bevatten

Oude examenvraag

Leg uit waarom er op de Cerrado wordt geïrrigeerd.

Je antwoord moet een oorzaak - gevolg relatie bevatten

In de Cerrado wordt geïrrigeerd vanwege de seizoensgebonden neerslag. Tijdens het droge seizoen is er een tekort aan water, wat leidt tot verminderde gewasopbrengsten. Om dit te voorkomen, wordt irrigatie toegepast om de landbouwproductie op peil te houden.

Amazone

Stroomgebied

het gebied dat zijn water via een rivier afvoert

Stroomstelsel

het geheel van de hoofdstroom en de zijtakken van een rivier

Regiem en debiet

Regiem =  schommeling van de waterafvoer door een rivier
Debiet = hoeveelheid water die per tijdseenheid door een bepaald punt in de rivier stroomt

Amazone

• Overvloed zoet water in groot gedeelte Brazilië
• Hydro-elektriciteit 
• kan goed in gebieden
  met veel reliëf 

Is iedereen daar happy mee?

Grote rivieren

In Brazilië liggen negen stroomgebieden van rivieren die naar de Atlantische Oceaan stromen.
Amazone rivier:

• Stroomgebied bevat 73% totale zoetwatervoorraad van Brazilië
• Zeer breed en diep stroomstelsel met een hoog debiet
• Het regiem wordt vooral bepaald door de klimaatgebieden in Brazilië.
  

De rivier de Paraná stroomt door een droger deel van Brazilië en voert dus minder water af

Grote rivieren 

Andere factoren die het regiem beïnvloeden:

• Afvoer van smeltwater in de Andes
  
• opslag van water in de ondergrond of een overstromingsvlakte de Pantanal vertraagt de afvoer van de  Rio Paraguay met zo’n 6 maanden
  
• Meegevoerd sediment kleurt de rivieren.
  
• Ook de mens heeft invloed op het regiem door het plaatsen van waterkrachtcentrales
  

Altijd warm en altijd neerslag

Droog door ligging aan lijzijde

Altijd warm, maar 1 droog seizoen

Kouder ivm breedteligging en nat ivm zee

Lezen en verwerken

• Lees §1.2
• Maak de opdrachten 4 t/m 6 en 8 t/m 12 van §1.2 in Learnbeat.

Exit Ticket
Hoe goed heb je de les begrepen?

😒🙁😐🙂😃

Wat heb je gemist?
Wat snap je nog niet helemaal?
Waar wil je meer over weten?
Wat vond je interessant?

😒

😃