A3B Formatieve toets H2 Schatkist aarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Formatieve toets H2 Schatkist aarde

1. In welke van onderstaande opsommingen staan de geologische perioden in de juiste volgorde van oud naar jong?

1. Kwartair – Tertiair – Mesozoïcum – Paleozoïcum – Precambrium
2. Mesozoïcum – Paleozoïcum – Precambrium – Kwartair – Tertiair
3. Precambrium – Paleozoïcum – Mesozoïcum – Tertiair – Kwartair
4. Tertiair – Kwartair – Precambrium – Mesozoïcum – Paleozoïcum

2. Wat is het verschil in ontstaan tussen ertsen en fossiele brandstoffen?

VRAAG 3

Gesteente waarin aardolie en aardgas zijn ontstaan.

Winning van delfstoffen in ondergrondse mijnen. 

Tijdvak in de geologische geschiedenis dat 2,6 miljoen jaar geleden begon,

Er zijn er drie die overblijven, deze sleep je hier naar toe 

dagbouw

Kwartair

moeder

gesteente

Jura

schachtbouw

stollings

gesteente

4. Welke twee zinnen gaan over steenkool in Nederland? (A t/m F)
A Hoort bij de groep delfstoffen aan de oppervlakte... B Ligt in bijna heel Nederland in de ondergrond. C Ontstaan uit plankton. D Werd in dagbouw gewonnen. E Werd vroeger in heel Nederland uit de grond gehaald. F Werd in schachtbouw gewonnen.

5. Nederland heeft een flink aantal delfstoffen. Welke van onderstaande delfstoffen heeft Nederland niet in de ondergrond? Kies uit: kalksteen – marmer – antimoon – steenkool – zout – aardolie – aardgas.

 Figuur 1 delfstoffen (vraag op volgende slide)

6. Gebruik figuur 1. Over welke twee delfstoffen gaat de figuur?

VRAAG 7

Aardgas

Aardolie

Steenzout

Steenkool

Dit zit in de poriën van zandsteen van zo’n 270 miljoen jaar geleden

Deze delfstof wordt vooral op de Noordzee gewonnen

Deze delfstof wordt niet meer gewonnen

Dit is ontstaan, toen het heel warm was en zeewater verdampte

Bron voor vraag 8

Desolaat. Zoutkorsten in witte en grijze tinten bedekken de bodem, slechts onderbroken door windribbels van rood woestijnzand. Geen teken van leven, niet eens een spoor. Tijdens deze geologische periode was Nederland onderdeel van een grote zoutwoestijn. Dit zoutbekken lag onder zeeniveau en meermaals overspoelde de zee het land. Na verdamping in het verzengende woestijnklimaat bleef weer een laagje zout achter.

Naar: www.geologievannederland

8. Welke uitspraak is juist?

1. In deze periode ontstaat een groot veenmoeras.
2. In deze periode ontstaat het moedergesteente waarin we aardolie vinden.
3. Deze periode is belangrijk voor het ontstaan van een afsluitende laag.
4. In deze periode is het reservoirgesteente ontstaan, waarin ons aardgas zich bevindt.

Bron voor vraag 9

In de tabel hieronder zie je verschillende lagen. Deze lagen liggen in de juiste volgorde op elkaar, van oud (1) naar jong (3).

Laag 3	Perm	Steenzout	A
Laag 2	Perm	Zandsteen	B
Laag 1	Carboon	Steenkool	C

9. Welke functie heeft elke laag? Combineer de letters A, B en C met een van de volgende begrippen: ondoorlatend – moedergesteente – reservoirgesteente.

10. Omstandigheden, zoals klimaat en begroeiing, bepalen voor een groot deel de afzettingen die er in verschillende perioden in Nederland zijn afgezet. Welke overeenkomst is er tussen de omstandigheden waaronder de kalksteen en het zout in Nederland zijn afgezet?

11. Bij relatieve ouderdom maak je gebruik van gesteenten die in lagen voorkomen. Meestal geldt: hoe dieper een laag ligt, hoe ouder die laag. Stel je doet een bodemonderzoek. Eerst kom je een laag tegen waarin je een deel van een skelet van een dinosauriër vindt. Daaronder vind je een laag met een mammoettand. Klopt bovenstaande wetmatigheid? Leg je antwoord uit.

Figuur 2, bron voor vraag 12

12. Je ziet steenlagen in een steengroeve. In een van deze steenlagen vonden onderzoekers het fossiel van een vis. Gaat het hier om sedimentgesteente, metamorf gesteente of stollingsgesteente? En hoe zag het gebied eruit toen de bodemlagen gevormd werden? Leg je antwoord uit.

13. Er wordt wel gezegd: ‘Het leven beïnvloedt de aarde, de aarde beïnvloedt het leven.’ Welke kenmerken van de aarde worden door het leven beïnvloed?
Noteer de juiste cijfers
1 de draaiing van de aarde 2 de samenstelling van de atmosfeer
3 de vulkanische activiteit 4 de vorming van kalksteen

Figuur 5

bron voor vraag 15

In het zuiden van Limburg werd tot de vorige eeuw steenkool gewonnen. Je ziet in figuur 8 een doorsnede van het gebied. 

(vraag op de volgende slide)

15. Welke letter uit figuur 5 (A of B) past bij de onderstaande omschrijvingen?

1 Hier ligt de steenkool het meest aan de oppervlakte.
2 Hier liggen lagen uit het Mesozoïcum aan de oppervlakte.
3 Hier is de jongste geologische laag het dikst.

Tekst voor vraag 16:

In de krant van 7 mei 2019 stond het volgende te lezen: ‘Van de naar schatting acht miljoen plant- en diersoorten op aarde, worden er ongeveer een miljoen bedreigd met uitsterven’.

16. Sommige wetenschappers spreken van een zesde massa-extinctie.
Wanneer spreek je van een massa-extinctie en is dat in deze situatie wel/niet het geval?

Tekst voor vraag 17

In Drenthe zijn in het veen meerdere lijken gevonden. Zoals het meisje van Yde. Ze had een kromme rug, rood haar en een messteek in haar nek. Dus waarschijnlijk vermoord en in een veenmoeras gegooid. Uit veen ontstaat na lange tijd vaak steenkool. 

17. Geef de oorzaak waardoor men geen lijken in de steenkoollagen in Zuid Limburg heeft gevonden.

Figuur 6 voor vraag 18

18. Bekijk figuur 6. Welke woorden passen bij de afbeelding?
A Aardolie B Carboon
C IJzererts D Mesozoïcum
E Paleozoïcum F Steenkool

Bron voor vraag 19

Aardgas ontstond tijdens het inkolingsproces van steenkool. Gas werd uit het gesteente geperst en kwam terecht in de poriën van (1) uit het (2). Boven op de poreuze laag lag een ondoordringbare laag van (3), die het gas tegenhield. Het poreuze gesteente waarin een delfstof ligt opgeslagen, noem je het (4). Het gesteente waarin het gas is ontstaan heet (5).

19. Neem de getallen 1 tot en met 5 over en noteer de juiste woorden. Kies uit: kalksteen – klei – Kwartair – moedergesteente – Perm – reservoirgesteente – steenzout – zandsteen. Let op: je kunt niet alle woorden gebruiken.

20. Kobalt is een stof die op de lijst met kritieke delfstoffen van de EU staat. Kobalt wordt vooral uit de grond gehaald in Congo. Bedenk een politieke reden die er in de toekomst toe kan leiden dat kobalt niet meer op die lijst voorkomt.