De Verlichting en Aapenland

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

De verlichting  

Alles is maakbaar 

Blz. 202-207 

De Verlichting

Lesdoelen

• Kenmerken van de Verlichting kennen;
• Je weet waar de literatuur uit de Verlichting vaak over gaat;
• Plaatsen van Reize door het Aapenland - J.A. Schasz

Tijdlijn

middeleeuwen (500-1500)
renaissance (1500-1700)
verlichting (1700-1800)
romantiek en realisme (1800-1900)
moderne tijd (1900-1945)

Verlichting vs Renaissance

• Verstand vs gevoel
• Objectviteit vs subjectiviteit
• Wetenschap vs kunst
• De mens beheerst de natuur vs de mens maakt deel uit van de natuur
  

DE VERLICHTING

• geeft de literatuur weer een nieuwe impuls
• ook wel rationalisme genoemd
• vrijheid, gelijkheid en broederschap
• iedereen gelukkig
• ratio brengt verlichting in de duisternis van 
   maatschappelijke wantoestanden

DE VERLICHTING

De rationalisten willen de maatschappij veranderen

en dus invloed uitoefenen op de openbare mening

daarom schrijven zij vooral voor de burgerij die zij

tot een democratischer levenshouding willen inspireren

door middel van hun tijdschriften.

DE VERLICHTING

• In Nederland trekt
   vooral Justus van Effen
   de aandacht met zijn
   tijdschrift
  "De Hollandsche Spectator"

Justus van Effen

"De Hollandsche Spectator"

bestemd voor burgerij.

In dit tijdschrift kunnen zij

hun stem laten horen.

Van Effen heeft vooruitstrevende

standpunten..

DE VERLICHTING

• de opvoeding van het kind is belangrijk
• geen onderdanigheid maar vrijheid
• in navolging van Jean-Jacques Rousseau
• zijn Betje Wolff en Aagje Deken pleitbezorgers
• en zeker Hiëronymus van Alphen 

Hiëronymus van Alphen

"Proeve van kleine gedigten voor kinderen"

moderne opvoeding

het kind moet zelf inzien wat het doen en laten kan

geen dwang

vrijere opvattingen over de opvoeding in brede kring

Het bekendste versje is "De Pruimenboom".

Lees blz. 202 Hiëronymus van Alphen 

DE VERLICHTING

• Rond 1770 begint het gevoel weer een belangrijke plaats 
   in te nemen naar de buitenlandse voorbeelden van
• Goethe en Rousseau
• ook hier zijn Betje Wolff en Aagje Deken belangrijk
• deze gevoelsstroming wordt gezien als een vroege uiting
   van de romantiek

literaire uitingen in de 18e eeuw

• zedenblijspel
  
• essay of betoog
• spectatoriaal geschrift
• kindergedicht
• briefwisselingsroman

literaire uitingen in de 18e eeuw

Het zedenblijspel is een toneelstuk
waarin de opvattingen en gewoontes
van een bepaalde tijd op de hak
worden genomen.

literaire uitingen in de 18e eeuw

Het spectatoriaal tijdschrift behandelt allerlei vraagstukken op het gebied van godsdienst, politiek, literatuur etc.

Het is bedoeld voor een breed publiek.

Pieter Langendijk

• komt uit Haarlem
• schrijft blijspelen en kluchten
• bespot allerlei vormen van bedrog
• "Het wederzijds huwelijksbedrog".

Hubert Corneliszoon Poot

melancholische natuurpoëzie

voorloper van de romantiek

    Imaginair reisverhaal

0

Hét Nederlandse voorbeeld

'Reize door het Aapenland' van J.A. Schatz (Gerrit Paape)

In apenland willen twee groepen apen mens worden.

Groep 1 -> door ander gedrag te leren

Groep 2 -> door de staart af te hakken

Groep 2 weet het volk op te jutten en krijgt zijn zin...

Reize door het Aapenland

Lezen hoofdstukken 1,  2, 3 en 4

PDF staat in zowel Magister als Teams 

Aan de slag....

Je hebt in deze presentatie uitleg gekregen over de verlichting. Beantwoord nu de afsluitende vragen om te zien of de lesdoelen beheerst:

• Je kent de kenmerken van de verlichting.
  
• Je weet wat voor soort inhoud literatuur uit de Verlichting vaak heeft.
• Je weet welke nieuwe genres er toen bijkwam of populair werd.

Vandaag + vrijdag

- eerste vier hoofdstukken gelezen?

- analyserende vragen

- samen stuk lezen

- 'hertalen' 

Reize door het Aapenland

Wat vind je tot nu van

- het verhaal

- de taal

Wie denkt de hoofdpersoon te zien of te horen in de aap die hij het eerst ontmoet?

1. de dienstmeid
2. de hond
3. zijn paard
4. zijn vrouw

Waarom promoveert de hoofdpersoon snel in rang bij aankomst in het Aapenland?

Hoe worden de aanhangers van aap Nommer Vijf genoemd?

Wat stelt aap Nommer Een voor om te doen alvorens alle apen hun staart moeten afhakken?

1. eerst alle apen kaal te laten scheren
2. eerst alle vrouwtjesapen hun staarten te laten afhakken
3. eerst een aantal apen als proef hun staart te laten afhakken
4. Hij stelt voor dat aap Nommer Vijf voorgaat in het afhakken.

Hoe zorgen de apen ervoor dat ze allemaal tegelijk hun staart afhakken?

Waaraan merk je dat we hier met een werk uit de verlichting te maken hebben?

Zoek op: wat is een satire? Welke kenmerken zie je hierin terug?

Wat zou in middeleeuwen of renaissance anders geweest zijn?

Waaraan zie je dat Nederland ten tijde van dit boek al protestants is?

Reize door het Aapenland

Waar is dit een persiflage op? Zie ik in het hedendaagse Nederland of de wereld vergelijkbare situaties? 

Waar is dit een persiflage op? Zie ik in het hedendaagse Nederland of de wereld vergelijkbare situaties?