Anatomie 2.7.1 (2.7.3)

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Anatomie, Fysiologie en Pathologie

Les 19

Periode 1

Leerjaar 2

Latijnse term?

• Sleutelbeen
• Schouderblad
• Opperarmbeen
• Ellepijp
• Spaakbeen

Nederlandse term?

• Pelvis
• Tibia
• Fibula 
• Femur
• Os coccyx

Lesindeling

1. Welkom + Rapid (5 min.)
2. Herhaling vorige les (10 min.)
3. Lesindeling en lesdoelen
4. Pathologie botten (40 min.)
5. Pathologie spieren (30 min)
6. Huiswerk en afsluiting (5 min.) 
   

Lesdoelen

Aan het eind van de les kun je:

• Uitleggen wat er aan de hand is bij de verschillende botaandoeningen inclusief symptomen, oorzaak en behandeling

Osteoporose

Osteoporose: Afbraak > Aanmaak

• 'Poreuze botten' (start na je 30e levensjaar)

Risicofactoren:

• Ouderdom, te weinig beweging
• Roken en alcoholgebruik
  
• Te weinig Vitamine D en/of calcium
• Vrouwelijk geslacht (oestrogeen remt botafbraak)
• Ondergewicht (er zit oestrogeen in vet) 

Oestrogeen remt de botafbraak

Osteoporose (2)

Gevolgen: 

• Fracturen (botbreuken): Heup, pols
  - Operatie noodzakelijk: kan fataal zijn
• Inzakkingsfractuur: Wervels zakken in elkaar
  - Ouderen worden 'kleiner'

Diagnose en Preventie: Botdichtheidsonderzoek

• Veel bewegen, niet roken en niet teveel drinken
• Voldoende zonlicht, calcium(tabletten)

Ziekte van Paget

Ziekte van Paget: Osteïtis deformans

• Lokale, verstoorde opbouw en afbraak van bot (slordig)
• Vorm van bot verandert, pijn
• Verhoogde kans op botbreuken
• Vaak na 50e levensjaar

Behandeling: 

• Medicijnen om botafbraak te remmen
• Blijven bewegen

Fracturen/Botbreuken

Oorzaken:

1. Trauma: Door een ongeluk
2. Pathologisch: Osteoporose, kanker
3. 'Spontaan': Heel klein trauma/geen trauma
4. Stressfractuur: Door lang en intensief (hard)lopen

Symptomen: (Asdruk)pijn, abnormale stand van bot, zwelling, bewegingsbeperking, (meestal) zichtbaar op röntgen, CT, of MRI

Fracturen (2)

Complicaties: 

• Longembolie: vooral bij heup- of bekkenfractuur

       - Pijn bij ademen, kortademigheid -> antistolling

• Afsterving van weefsel: zuurstoftekort door zwelling

       - Steeds heviger pijn
       - Ischemie, necrose

Behandeling: spalk om botdelen op plek te houden (intern of extern)

• Duur: afhankelijk van grootte bot, locatie, ernst en leeftijd

Botinfectie

Botinfectie: Osteomyelitis

Gewrichtsinfectie: Septische artritis

• Infectie van het bot of gewricht door bacteriën
• Via bloedbaan of via open wond: denk aan
    operatie, trauma of infectie in het lichaam

Symptomen: Pijn, koorts, roodheid en zwelling

• Zo snel mogelijk antibiotica!

Artrose

Artrose: Ziekte van het kraakbeen in gewrichten

• Kwaliteit van het kraakbeen gaat achteruit ('slijtage')
• Minder soepel bewegen
• Chronische irritatie van botweefsel, pijn, stijfheid
• Vooral in heup, knie, wervelkolom en handen
• Ouderdom, obesitas, trauma's, overbelasting,
  verkeerde aanleg van gewrichten, erfelijkheid

kwaliteit van kraakbeen gaat sowieso achteruit, maar factoren beinvloeden snelheid hiervan

Pijn en stijfheid vooral aan begin van de dag en beginnen van beweging (opstartproblemen)

Artrose (2)

Preventie en behandeling:

• Pijnstilling: paracetamol en NSAIDs
• Blijven bewegen (zwemmen)
• Fysiotherapie/ergotherapie
• Injecties met corticosteroïden
• Operatie (osteotomie, artrodese, prothese)

Zwemmen voorkomt overbelasting

Osteotomie: stuk bot weghalen of implanteren

Artrodese: gewricht vastzetten

Prothese: nieuwe heup/knie/schouder

Syndroom van Tietze

Syndroom van Tietze: Aandoening kraakbeen borstkas

• Zwelling aanhechting rib
• Hevige pijn (toename bij druk)
• Oorzaak is onbekend
• Gaat vanzelf over (paar maanden)

Behandeling: Pijnstilling

Artritis

Reumatoïde artritis: Verzamelnaam voor aandoeningen aan bewegingsapparaat ('reuma')

• Ontstekingsreactie in gewrichten
• Vooral bij vrouwen
• Start middelbare leeftijd
• Auto-immuunziekte (oorzaak onbekend)
• Vooral in handen en voeten

naarmate de ziekte vordert kunnen ook andere gewrichten mee gaan doen

Artritis (2)

Symptomen: 

• Pijn en stijfheid (de hele dag)
• Warm aanvoelende gewrichten
• Vermoeidheid, bloedarmoede
• Verhoogde ontstekingswaarde (BSE) en reumafactor

Behandeling: Door reumatoloog

• Ontstekingsremmende pijnstillers (NSAIDs), injecties met corticosteroïden, reuma-medicijnen

Medicijnen verkleinen kans op littekens en vergroeiingen

Ziekte van Bechterew

Ziekte van Bechterew: Spondylitis Ankylopoetica

• Wervels en gewrichten in bekken ontsteken en groeien aan elkaar vast
• Rug wordt stijf en recht/bol
• Auto-immuunziekte
• Oorzaak onbekend
• Vooral bij mannen

Ziekte begint al op op jonge leeftijd, in de adolescentie

Ziekte van Bechterew (2)

Symptomen: 

• Pijn en stijfheid (vooral 's ochtends)
• Vermoeidheid, afname eetlust
• Ontstekingen in oog
• Verhoogde ontstekingswaarden in bloed (BSE)
• Afwijkingen op röntgenfoto

Behandeling: Ontstekingsremmende pijnstillers, fysiotherapie, bewegen

Ontstekingen kunnen ook door hele lichaam

Actieve ontsteking: meer pijn

Gewrichten, botten en...

SPIEREN

Spieren

Spieren: Maken beweging mogelijk door samentrekking

• Skeletspieren: voor willekeurige, gecontroleerde bewegingen van botten
  
  
• Gladde spieren: voor onwillekeurige bewegingen van orgaanwanden en bloedvaatwanden
  
  
• Hartspieren: voor onwillekeurige bewegingen van het hart

Willekeurige bewegingen worden bewust uitgevoerd

Onwillekeurige bewegingen zijn onbewust en kun je niet aansturen

Spieren (2)

Spieren kunnen op verschillende manieren aan het skelet vastzitten

• Directe aanhechting: Spier zit direct aan het bot
  
  
• Indirecte aanhechting: Spier zit via een pees aan het bot/kraakbeen/banden etc.

Zelf aan de slag 

Zoek in groepjes van de volgende ziektebeelden op wat zij inhouden, welke symptomen erbij horen en welke behandeling eventueel mogelijk is:

1. RSI, CANS en Bursitis
2. Peesontsteking (triggerfinger, syndroom van de Quervain, Hielspoor)
3. Ganglion, Bakers cyste en Hamerteen
4. Contractuur van Dupuytren
   
5. Inversietrauma, contusie, distorsie, ruptuur
6. Fibromyalgie

RSI en bursitis

RSI: Repetitive Strain Injury (CANS: Complaints of Arm, Neck and Shoulder)

• Door eentonige, te lang volgehouden bewegingen veroorzaakte overbelasting van pezen
• Duurt 9 maanden
• Pijnstilling (paracetamol of NSAIDs)

Bursitis: Ontsteking van slijmbeurs in gewricht

• Door beschadiging of overbelasting
• Rust en pijnstilling

Peesontstekingen

Peesontsteking: Tendinitis

• Bindweefsel dat spier met bot verbindt
• Door veroudering of overbelasting
  
  
• Triggerfinger: Vinger blijft op slot staan
• Syndroom de Quervain: Peesschedeontsteking in de pols
• Hielspoor: Ontsteking pees onderkant voet

Cysten

Cyste: Abnormale holte gevuld met vocht/slijm/lucht/cellen

Ganglion: Cyste in kapsel van gewricht of in pees 

• Meestal in de pols
• Eventueel punctie, corticosteroïden of operatie

Baker-cyste: cyste in de knieholte (kniekuilcyste)

• Mogelijke afknelling aderen in onderbeen
• Eventueel punctie, corticosteroïden of operatie

Contractuur van Dupuytren

Contractuur van Dupuytren: Groei/verdikking van bindweefsel aan handpalm

• Blanke mannen, alcoholisme, epilepsie
• Vingers groeien aan bindweefsel vast
• Contractuur: Dwangstand 

Uiteindelijk operatie noodzakelijk

Grote kans op recidief

Enkeltrauma

Inversietrauma: Enkel draait naar binnen toe

• Contusie (kneuzing): Alleen huid, spier en bindweefsel
• Distorsie (verstuiking): Ook enkelbanden uitgerekt
• Ruptuur: Enkelbanden gescheurd
• Pijn, zwelling, niet kunnen belasten

Behandeling: Eventueel zwachtelen of tapen

Hamerteen

Hamerteen: Vormafwijking

• Door te kleine schoenen
• Neurologische of gewrichtsaandoeningen
• Bij veel klachten: operatie

Fibromyalgie

Fibromyalgie: 'Wekedelenreuma' (somatoform)

• Pijn in spieren, pezen en bindweefsel
• Oorzaak onduidelijk (geen afwijkingen vindbaar)
• Pijn op 'trigger points'

Behandeling: Blijven bewegen, goed slapen,
weinig stress, begeleiding en psychologische behandeling

Huiswerk

Maken Expert College Pathologie: Bewegingsapparaat (helemaal) 

Sowieso alle Expert Colleges af!