Les 10: Wereldsteden

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Startklaar

Startklaar (3 min)

Docent begroet leerlingen, instrueert alle leerlingen om startklaar te zijn en legt materialen klaar.

Leerlingen zorgen ervoor dat zij alle benodigde spullen op tafel hebben, jas uit, mobiel in tas. (Zorg voor een nette en georganiseerde ruimte.)

H1 De wereld als systeem
H2 De wereld indelen
H3 Landen in beeld
H4 Wereldsteden

Overzicht

LEZEN 10 min

Lezen

https://www.nu.nl/klimaat/6303415/al-een-jaar-recordtemperaturen-in-oceanen-tekenen-dat-opwarming-versnelt.html?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

Komende les

Vooruitblik

Komende les

Vooruitblik

C                D                A                C        

      Lesdoel

In deze les bespreken we wat een stad is. We kijken naar de dynamiek zoals verstedelijkingsgraad en tempo. Wat zijn de belangrijkste soorten steden?

Welke positie en welke functies hebben de drie Amerikaanse wereldsteden als mondiale knooppunten?

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Voorkennis

1. De leerlingen weten waar de Verenigde Staten ligt.

2. De leerlingen weten wat urbanisatie is.

3. De leerlingen weten wat stad is.

Welke voorkennis is nodig voor het doel.
Controleer of de leerlingen deze voorkennis beheersten door het stellen van Controle van Begrip vragen

"Urbs" in het Latijn betekent stad.

STAD: 

1. Hoge bevolkings- en woningdichtheid
2. Groot aantal voorzieningen 
3. Mensen werken in industrie en diensten (geen landbouw)

Waren er altijd steden?

Groei van steden

Megalopolis

STEDEN

Hoofdstad

Megastad

Metropool

Wereldstad

Primate city

Megalopolis

- aaneengesloten stedelijk gebied met meerdere metropoles/grote steden

BosWash: Boston -> Washington

ChiPitts: Chicago -> Pittsburgh

SanSan: San Francisco -> San Diego 

Taiheiyo: Tokyo -> Osaka

nos.nl

De basisbegrippen

Metropool

Wereldstad

Megalopolis

Global power city index

mori-m-foundation.or.jp

Wereldsteden zijn belangrijk

1. Hoofdkantoren van MNOs
2. verbindingspunten, mainports
3. rijke cultuur
4. R&D , uitwisseling van ideeën
5. mondiale financiële markten
6. economische clusters
7. internationale dienstverlening

Hub-and-spoke

Processen in de steden

Urbanisatie

1. vlakke vruchtbare gebieden
2. kruispunten handelswegen (aan de rivieren, bij de kust)
3. vindplaatsgrondstoffen

Urbanisatietempo

Urbanisatiegraad

New York

Washington

Los Angeles

New York 8,4 mil. inwoners

Economisch centrum

Mainportregio

Hub en spokenetwerk

Groot achterland

Los Angeles 3,9 mil. inwoners

Cultureel centrum

Creatieve stad

Hollywood

Kosmopolitisme

Wapen- en 

ruimtevaartindustrie

is makkelijke te bereiken van Azië (Pacific Rim)

Washington DC 693K inwoners

Politiek centrum

Witte Huis

Pentagon

Internationale organisaties

Controle van begrip:
Geef twee andere begrippen die je kunt gebruiken voor wereldstad.

Antwoord 1: Breedteligging beïnvloedt de hoeveelheid zonnestraling die een gebied ontvangt. Gebieden dichter bij de evenaar (zuidelijke Verenigde Staten) ontvangen meer directe zonnestraling en zijn daarom warmer, terwijl gebieden verder van de evenaar (noordelijke Verenigde Staten) minder directe zonnestraling ontvangen en kouder zijn.

Antwoord 2: Hoogteligging beïnvloedt de temperatuur doordat de temperatuur gemiddeld met ongeveer 0,6°C daalt voor elke 100 meter stijging. In bergachtige gebieden zoals de Rocky Mountains betekent dit dat hogere delen koeler zijn dan de lagere delen.

Antwoord 3: Aanlandige wind brengt vochtige lucht van de zee naar het land, wat leidt tot meer neerslag en mildere temperaturen aan de westkust. Aflandige wind brengt droge lucht van het land naar de zee, wat resulteert in minder neerslag en grotere temperatuurschommelingen aan de oostkust.

Antwoord 4: De loefzijde van een berg is de kant waar de wind tegenaan waait en neerslag veroorzaakt doordat de lucht opstijgt en afkoelt. De lijzijde is de regenschaduwkant waar de lucht daalt en opwarmt, wat resulteert in minder neerslag en een droger klimaat.

Controle van begrip:
Verklaar de naam BosWash

Antwoord 1: Breedteligging beïnvloedt de hoeveelheid zonnestraling die een gebied ontvangt. Gebieden dichter bij de evenaar (zuidelijke Verenigde Staten) ontvangen meer directe zonnestraling en zijn daarom warmer, terwijl gebieden verder van de evenaar (noordelijke Verenigde Staten) minder directe zonnestraling ontvangen en kouder zijn.

Antwoord 2: Hoogteligging beïnvloedt de temperatuur doordat de temperatuur gemiddeld met ongeveer 0,6°C daalt voor elke 100 meter stijging. In bergachtige gebieden zoals de Rocky Mountains betekent dit dat hogere delen koeler zijn dan de lagere delen.

Antwoord 3: Aanlandige wind brengt vochtige lucht van de zee naar het land, wat leidt tot meer neerslag en mildere temperaturen aan de westkust. Aflandige wind brengt droge lucht van het land naar de zee, wat resulteert in minder neerslag en grotere temperatuurschommelingen aan de oostkust.

Antwoord 4: De loefzijde van een berg is de kant waar de wind tegenaan waait en neerslag veroorzaakt doordat de lucht opstijgt en afkoelt. De lijzijde is de regenschaduwkant waar de lucht daalt en opwarmt, wat resulteert in minder neerslag en een droger klimaat.

Controle van begrip:
Noteer voordeel en nadeel van de functie als hub in het vliegverkeer.

Antwoord 1: Breedteligging beïnvloedt de hoeveelheid zonnestraling die een gebied ontvangt. Gebieden dichter bij de evenaar (zuidelijke Verenigde Staten) ontvangen meer directe zonnestraling en zijn daarom warmer, terwijl gebieden verder van de evenaar (noordelijke Verenigde Staten) minder directe zonnestraling ontvangen en kouder zijn.

Antwoord 2: Hoogteligging beïnvloedt de temperatuur doordat de temperatuur gemiddeld met ongeveer 0,6°C daalt voor elke 100 meter stijging. In bergachtige gebieden zoals de Rocky Mountains betekent dit dat hogere delen koeler zijn dan de lagere delen.

Antwoord 3: Aanlandige wind brengt vochtige lucht van de zee naar het land, wat leidt tot meer neerslag en mildere temperaturen aan de westkust. Aflandige wind brengt droge lucht van het land naar de zee, wat resulteert in minder neerslag en grotere temperatuurschommelingen aan de oostkust.

Antwoord 4: De loefzijde van een berg is de kant waar de wind tegenaan waait en neerslag veroorzaakt doordat de lucht opstijgt en afkoelt. De lijzijde is de regenschaduwkant waar de lucht daalt en opwarmt, wat resulteert in minder neerslag en een droger klimaat.

Controle van begrip:
Geef een foorbeeld van kosmopolitisme.

Antwoord 1: Breedteligging beïnvloedt de hoeveelheid zonnestraling die een gebied ontvangt. Gebieden dichter bij de evenaar (zuidelijke Verenigde Staten) ontvangen meer directe zonnestraling en zijn daarom warmer, terwijl gebieden verder van de evenaar (noordelijke Verenigde Staten) minder directe zonnestraling ontvangen en kouder zijn.

Antwoord 2: Hoogteligging beïnvloedt de temperatuur doordat de temperatuur gemiddeld met ongeveer 0,6°C daalt voor elke 100 meter stijging. In bergachtige gebieden zoals de Rocky Mountains betekent dit dat hogere delen koeler zijn dan de lagere delen.

Antwoord 3: Aanlandige wind brengt vochtige lucht van de zee naar het land, wat leidt tot meer neerslag en mildere temperaturen aan de westkust. Aflandige wind brengt droge lucht van het land naar de zee, wat resulteert in minder neerslag en grotere temperatuurschommelingen aan de oostkust.

Antwoord 4: De loefzijde van een berg is de kant waar de wind tegenaan waait en neerslag veroorzaakt doordat de lucht opstijgt en afkoelt. De lijzijde is de regenschaduwkant waar de lucht daalt en opwarmt, wat resulteert in minder neerslag en een droger klimaat.

     Kleine afsluiting

stad

urbanisatiegraad en tempo

stedelijk gebied en megalopolis

wereldstad

mainport

Kleine lesafsluiting (5 min) 

Docent controleert begrip door opdrachten of vragen die de begrippen en vaardigheden van het lesdoel toetsen.

Leerlingen werken zelfstandig of in een groepje aan opdrachten, kunnen vragen stellen aan de docent maar werken grotendeels zelfstandig.

Controle van begrip vragen

Wereldsteden

Wereldsteden, _________ of _______ cities zijn steden die een belangrijke functie vervullen voor het land waarin ze liggen, maar ook voor de rest van de wereld. Op deze mondiale knooppunten ontstaan nieuwe trends en vinden grote veranderingen en vernieuwingen hun oorsprong.

● De wereldsteden New York, __________ D.C. en ___ ________ hebben een belangrijke positie in het mondiale netwerk van steden. Ondanks de global shift richting het oosten van _____ (continent), houden New York, Washington en Los Angeles hun hoge notering op de global power city index.

● De bevolkingsomvang van de agglomeratie van een wereldstad hoeft niet groot te zijn.

► Een gebied met meerdere wereldsteden in één verstedelijkt gebied is een ___________. Een voorbeeld hiervan is BosWash. Deze steden vormen een min of meer aaneengegroeid stedelijk netwerk. Onderling zijn de steden sterk verbonden, maar ze hebben wel hun eigen specialisatie.

vochtige, droge

milder

lagere

New York

Door de ligging aan de monding van de rivier de ___________ is New York uitgegroeid tot een internationaal knooppunt. Schepen kunnen bij New York ver landinwaarts komen en hebben daarmee toegang tot een groot _______land. In het noordoosten van de VS, met name in New York, ontwikkelde zich daardoor een sterk op industrie gericht gebied.

● Tegenwoordig vormt het achterland samen met het knooppunt New York nog steeds een belangrijke mainportregio. Veel mondiale goederenstromen, van grondstoffen tot eindproducten, worden via de mainport New York gedistribueerd over wegen, spoorlijnen en waterwegen of door de lucht.  Het ____ -en- ______netwerk speelt een cruciale rol bij de verzameling en distributie van goederen over de wereld, met New York als een van de hoofdrolspelers.

● Bijna 80% van de beroepsbevolking van New York werkt tegenwoordig in de __________ en zakelijke dienstverlening. Met de aanwezigheid van veel ______________ van bedrijven in de internationale dienstverlening en met name in de mondiale financiële markten, zoals de Beurs van Wall Street, reikt de invloed van New York ver.

● Op cultureel gebied biedt New York ook veel mogelijkheden die passen bij een wereldstad, zoals de theaters op B_________y.

● Ook vanuit de politieke dimensie is New York een wereldstad door de vestiging van belangrijke internationale instituten, zoals de hoofdvestiging van de ________.

meer

kouder

barrière

Los Angeles

De    ________ industrie van Los Angeles vormt – van de acteurs tot de lichttechnici en van de producers tot de catering – een belangrijk economisch cluster waar veel mensen werken, en willen werken.

● Door veel kapitaal en specialistische kennis in te zetten worden in Los Angeles veel innovatieve producten en diensten op de markt gezet.

● Dit maakt Los Angeles aantrekkelijk voor creatieve, hoogopgeleide mensen van over de hele wereld. Veel inwoners van Los Angeles voelen zich daardoor meer _________burger en gemiddeld genomen minder verbonden met de conservatieve en minder tolerante Amerikaan. Dit noem je _____________ en dit verschijnsel deelt Los Angeles met New York.

● Los Angeles heeft de afgelopen decennia ook een steeds betere relatieve ligging gekregen door de global shift naar de landen rondom de Grote Oceaan (__________ ______).

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

Washington DC

Washington DC is de hoofdstad van de VS en een speciaal federaal district.

● Washington is een kleine wereldstad met een enorme mondiale ____________ macht. Vanuit het Witte Huis en het Capitool worden beslissingen genomen die veel verder rijken dan de Amerikaanse staatsgrenzen. Rondom het Witte huis vind je dan ook veel internationale (lobby)organisaties.

● In Washington zitten ook het hoofdkantoor van het ____________ ____________ ___________(IMF) en de _____________. Daarnaast zijn het Supreme Court (het hooggerechtshof) en het ______________, het hoofdkwartier van de Amerikaanse strijdkrachten, er gevestigd.

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

Huiswerk

Lees paragraaf 4.1

Maak de opdrachten 1, 2 en 3 op blz. 159 (gebruik of Alcarta online of Google)

hoogte

warmer

nat, droog

opdrachten 4-7, blz. 160

(Aan)tekeningen

Tekening 1.
(...)

Tekening 2.
(...)

Tekening 3.
(...)

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

Oud examenopdracht

      Opdrachten           Bronnen            Antwoorden

     Grote afsluiting

In deze les besproken we wat een stad is. We keken naar de dynamiek zoals verstedelijkingsgraad en tempo. Wat zijn de belangrijkste soorten steden?

Welke positie en welke functies hebben de drie Amerikaanse wereldsteden als mondiale knooppunten?

Grote lesafsluiting (5 min)

De grote lesafsluiting vindt plaats aan het eind van de les, na de zelfstandige verwerking. Controleer begrip en werkhouding.

Leerlingen geven feedback over wat ze hebben geleerd en reflecteren op hun werkhouding.

Reflectiegesprek, leerlingen geven elkaar feedback

retrieval practice

https://quizlet.com/nl/716554380/vwo-5-globalisering-flash-cards/?i=1fo1jg&x=1jqt

Retrieval practice (10 min)

Docent geeft de leerlingen de tijd om zelf te oefenen met de lesstof en biedt ondersteuning indien nodig.

Leerlingen oefenen zelf met de lesstof door begrippen te oefenen met Quizlet, flashcards te maken en zichzelf te overhoren of topografie spellen online te doen.

Quizlet, flashcards maken, zichzelf overhoren, topografie spellen online

 Vraag 1

(R) 2 punten

Er bestaat een verband tussen het economisch ontwikkelingspeil, de

verstedelijkingsgraad en het verstedelijkingstempo.

In het algemeen geldt: hoe hoger het ontwikkelingspeil, des te … a … de

verstedelijkingsgraad en des te … b … het verstedelijkingstempo.

Noteer de letters a en b op je antwoordblad en schrijf er hoger of lager

achter, zodat een juist verband ontstaat.

Breedteligging: Invloed op zonnestraling en temperatuur, waardoor gebieden dichter bij de evenaar warmer zijn.<br>- Hoogteligging: Invloed op temperatuur, met lagere temperaturen op grotere hoogten.

Vraag 2 (T1) 2 punten

Uitspraak 1: in de top tien aantrekkelijkste wereldsteden scoren westerse steden op de indicator leefbaarheid in het algemeen hoger dan niet-westerse steden.

Uitspraak 2: Berlijn scoort op sociaal-culturele indicatoren beter dan op economische indicatoren.

Uitspraak 3: de steden Singapore, Seoul en Hongkong zijn pas de laatste twintig jaar de top tien van aantrekkelijkste wereldsteden binnengedrongen.

Geef voor elke uitspraak aan of die juist of onjuist is.

Aanlandige wind: Brengt vochtige lucht van de zee naar het land, wat leidt tot meer neerslag en mildere temperaturen.

Aflandige wind: Brengt droge lucht van het land naar de zee, wat resulteert in minder neerslag en grotere temperatuurschommelingen.<br>Uitleg: Aan de westkust zorgen aanlandige winden voor meer neerslag en mildere temperaturen, terwijl aan de oostkust aflandige winden droger en extremer weer kunnen veroorzaken.

Vraag 3 

(T2) 2 punten

Amsterdam heeft in de Global Power City Index een hogere positie dan in

veel andere ranglijsten van wereldsteden.

Beredeneer dat de hoge positie van Amsterdam op de Global Power City

Index tot stand komt doordat in deze ranglijst niet vanuit alle dimensies

indicatoren meegewogen worden.

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

Vraag 4 

(I) 2 punten

De score op economische indicatoren beïnvloedt de score op de andere

indicatoren.

Leg dit uit met de steden in de top drie.

Je uitleg moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.

barrière, loef, lij

Antwoorden

barrière, loef, lij

nos.nl