Oefentoets erfelijkheid havo3

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Oefentoets Erfelijkheid havo3

BESPREKING - kijk na en geef jezelf punten

Iedere vraag goed = 2pt

Soms 1pt voor juist antwoord en 1pt voor juist kruisingsschema

Vraag 1

Mucoviscidose (cystic fibrosis) wordt veroorzaakt door een recessief allel. Twee gezonde ouders hebben een kind met mucoviscidose. Hoe groot is de kans dat het volgende kind van het koppel de ziekte niet heeft ? Maak een kruisingstabel.

1. 25%
2. 50%
3. 75%
4. 100%

Vraag 2

Juiste antwoord gegeven? = 1pt

Juiste kruisingstabel? = 1pt

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

Gezond = AA of Aa

Ziek = aa

Dus 3/4 is gezond = 75%

Een dominant allel R zorgt ervoor dat maïs-zaden gekleurd zijn, terwijl het recessieve allel r kleurloze zaden veroorzaakt. Wanneer men twee heterozygote planten kruist, welke fractie van de gekleurde zaden is dan heterozygoot?

1. 1 op 2
2. 2 op 3
3. 3 op 4
4. allemaal

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

Gekleurde zaden = AA of Aa

Heterozygoot = Aa dus 2/3

Vraag 3

Stel dat de kleur van een bloem bepaald wordt door een gen met twee allelen: het dominante S-allel codeert voor paarse bloemen, het recessieve allel voor witte bloemen. Je vindt een individu met paarse bloemen, en je zou willen weten of het gaat om een heterozygoot (Ss) of een homozygoot (SS). Met welke plant ga je de gevonden plant kruisen?

Geef alleen het meerkeuzeantwoord

Vraag 4

Kortvingerigheid wordt bij de mens bepaald door een dominant allel.
vraag 1: Kunnen twee ouders met normale vingers een kortvingerig kind krijgen?
vraag 2: Kunnen twee kortvingerige ouders een kind met normale vingers krijgen?

1. Vraag 1: nee Vraag 2: nee
2. Vraag 1: nee Vraag 2: ja
3. Vraag 1: ja Vraag 2: nee
4. Vraag 1: ja Vraag 2: ja

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

Korte vingers = AA of Aa

normale vingers = aa

vraag 1: Kunnen twee ouders met normale vingers een kortvingerig kind krijgen?

NEE

vraag 2: Kunnen twee kortvingerige ouders een kind met normale vingers krijgen?

JA

Vraag 5

Een zwart vrouwtjeskonijn wordt door een onbekend mannetje bevrucht. Er worden zwarte en bruine jongen geboren. Het allel voor zwarte (E) is dominant over het allel voor bruine vacht (e).

Wat kunnen de genotypen van de ouders zijn geweest?

1. vrouwtje: alleen Ee; mannetje: zowel Ee als ee
2. vrouwtje: alleen Ee; mannetje: alleen Ee
3. vrouwtje: zowel EE als Ee; mannetje: zowel EE als Ee
4. vrouwtje: zowel EE als Ee; mannetje: alleen Ee

P:            Zwart  x  ?

F1:           Zwart en bruin

Zwart = EE of Ee

Bruin = ee

P:           Ee    x   ?e

F1:          E?    en   ee

Vraag 6

Bij de fruitvlieg is het allel voor lange vleugels (T) dominant over dat voor korte vleugels (t). Twee vliegen (P-generatie) worden gekruist. De F1 bestaat uit 57 vliegen met lange vleugels. Er wordt een F2 verkregen die bestaat uit 631 vliegen met lange vleugels en 217 met korte vleugels.

Wat is op grond van deze gegevens, het genotype van de P-generatie?

1. TT en Tt
2. Tt en Tt
3. Tt en tt
4. TT en tt

In totaal bestaat de F2 uit 848 vliegen. 

Daarvan hebben 631 (bijna 75% = 3/4) lange vleugels. 

Een kruising die twee fenotypes oplevert in een verhouding 3:1 moet je direct herkennen: heterozygoot x heterozygoot. 

De F1-generatie moet dus genotype Tt hebben gehad. 

Welke kruising levert alleen maar genotype Tt op? 

De kruising TT x tt. Dit zijn dus de genotypes van de P-generatie.

Vraag 7

Twee planten worden met elkaar gekruist. Bloemkleur wordt in deze soort bepaald door twee allelen. De eerste nakomeling heeft een bloemkleur die verschillend is van beide ouders. Hoe is dit mogelijk?

1. Bloemkleur erft in deze soort intermediair over.
2. Beide ouders waren heterozygoot voor bloemkleur (bloemkleur erft dominant of recessief over).
3. Er zijn twee mogelijkheden: bloemkleur erft intermediair over òf beide ouders waren heterozygoot voor bloemkleur (bloemkleur erft dominant of recessief over).
4. Dit is alleen mogelijk als bloemkleur recessief X-chromosomaal overerft.

Vraag 8

Argopecten irradians is een kamschelpsoort. Deze schelpdieren leven in de Atlantische oceaan langs de Amerikaanse kust. Er zijn drie allelen voor schelpkleur: ’geel’, ’oranje’ en ’zwart-wit’. Ouders produceren nakomelingen door zelfbevruchting. Een onderzoeker doet drie observaties:

1. Van de ouder met de gele schelp heeft 25% van de nakomelingen een zwart- witte

    schelp en 75% een gele schelp.

2. Van de ouder met de zwart-witte schelp hebben alle nakomelingen een zwart-

     witte schelp.

3. De ouder met de oranje schelp krijgt nakomelingen waarvan 25% een zwart-witte

     en 75% een oranje schelp heeft.

Welk allel is of welke allelen zijn op grond van bovenstaande observaties dominant?

Geef alleen de letter van je meerkeuzeantwoord

Let op! De vraag stelt dat ouders nakomelingen produceren door zelfbevruchting! Dus normaal gesproken is een kruising mama x papa, maar hier is het mama x mama (of papa x papa).

De eerste observatie stelt dat geel x geel zowel gele als zwart-witte nakomelingen oplevert, in de verhouding 3:1 (75% tegen 25%). Die verhouding zie je alleen bij een kruising van de vorm Aa x Aa. In dit geval moet 'A' overeenkomen met geel. Geel is dus dominant, zwart-wit recessief.

Observatie 2 stelt dat zwart-wit x zwart-wit alleen maar zwart-witte nakomelingen oplevert. Aangezien observatie 1 al had opgeleverd dat zwart-wit recessief moest zijn, moet dit dus overeenkomen met de kruising aa x aa.

Observatie 3 stelt dat oranje x oranje zowel oranje als zwart-witte nakomelingen oplevert in de verhouding 3:1. Ook hier weer moet dit dus een kruising in de vorm Aa x Aa zijn. Ook hier moet 'A' overeenkomen met oranje. Oranje moet dus dominant zijn ten opzichte van zwart-wit.

Het juiste antwoord is dus dat de allelen geel en oranje dominant moeten zijn.

Vraag 9

Bij de mens wordt de vorm van oorlellen bepaald door een gen met twee allelen (LO en LG). Er is sprake van intermediaire overerving. Mensen hebben daarom 'grote oorlellen' (LOLO), 'kleine oorlellen' (LGLO) of 'geen oorlellen' (LGLG). Bij welke ouders is de kans op kinderen "geen oorlellen" het grootst?

Maak kruisingstabellen!

1. groot x klein
2. klein x klein
3. geen x klein
4. groot x geen

Let op!

1pt voor juist antwoord

1pt voor 4x een juiste kruisingstabel!

Vraag 10

Hemofilie is een X-chromosomale aandoening, waarbij het bloed niet goed kan stollen (wat gevaarlijke situaties op kan leveren bij verwondingen). De meest voorkomende vorm van hemofilie is hemofilie A dat bij ca. 1 op de 5.000 mannen voorkomt. Bij vrouwen komt deze aandoening maar bij 1 op de 25.000.000 voor.

Welke uitspraak is juist?
Een vrouw die aan hemofilie A lijdt en haar echtgenoot die niet aan hemofilie lijdt, krijgen samen......

1. Altijd zonen die ook aan hemofilie lijden, de dochters hebben een kans van 1 op 5.000 om drager te zijn
2. Altijd zonen die ook aan hemofilie lijden, de dochters zijn altijd dragers
3. Altijd dochters die aan hemofilie lijden, de zonen hebben een kans van 1 op 5.000 om drager te zijn
4. Altijd dochters die aan hemofilie lijden, de zonen zijn altijd dragers

Vraag 11

Geef alleen de letter van je meerkeuzeantwoord

Kleurenblindheid wordt veroorzaakt door een recessief allel op het X-chromosoom. Mannen die kleurenblind zijn, hebben het genotype XaY, mannen die niet kleurenblind zijn genotype XAY. Daan is kleurenblind (XaY). Van zijn vader moet hij het Y-chromosoom geërfd omdat vrouwen geen Y-chromosoom hebben. Daan kan het allel voor kleurenblindheid dus alleen van zijn moeder hebben geërfd, niet van zijn vader. Hetzelfde geldt voor Michiel. Hij moet het allel ook van zijn moeder hebben geërfd.

Vraag 12

Bekijk de de stamboom van vraag 11. Donkergekleurde familieleden zijn kleurenblind. Kleurenblindheid is een X-chromosomale aandoening.
Hoe groot was de kans dat Michiel kleurenblind zou worden?
Maak een kruisingsschema!
Geef je antwoord in percentage % (zonder spatie).

	X a	Y
X A	X A X a	X A Y
X a	X a X a	X a Y

Vraag 13

Bij de mens wordt de bruine oogkleur bepaald door een dominant allel, de blauwe oogkleur door een recessief allel. Van welke ouderparen in onderstaande familiestambomen kan met absolute zekerheid het genotype voor oogkleur vastgesteld worden? Donkergekleurde individuen hebben bruine ogen.

1. Alleen van 1 en 2
2. Alleen van 1 en 3
3. Alleen van 2 en 3
4. Van zowel 1, 2 als 3

Voor oogkleur geldt dat genotype bb overeenkomt met blauwe ogen en genotype B∙ met bruine ogen.

In familie 1 heeft de vrouw genotype bb. Aangezien de vrouw dus een b-allel aan haar kinderen heeft doorgegeven èn haar kinderen bruine ogen hebben, hebben al haar kinderen genotype Bb. Het B-allel is afkomstig van de vader, maar er is niet met 100% zekerheid te zeggen of het genotype van de vader BB of Bb is.

In familie 2 heeft de vader genotype bb. Eén van zijn zonen heeft ook genotype bb. Aangezien één van die b-allelen van zijn moeder afkomstig is èn de moeder bruine ogen heeft, moet de moeder genotype Bb hebben. Alle bruinogige kinderen hebben een b-allel gekregen van vader en hebben dus genotype Bb. Daarmee is het genotype van alle familieleden met 100% zekerheid te geven.

In familie 3 heeft de zoon genotype bb. Eén b-allel komt van de bruinogige vader, die dus genotype Bb heeft. Het andere b-allel komt van de bruinogige moeder, die dus ook genotype Bb heeft.

Alleen van familie 2 en 3 is dus het genotype van de ouders met 100% zekerheid te bepalen.

Vraag 14

Moeder is drager XAXa, want haar vader is kleurenblind.

Vader is kleurenblind dus XaY, als je die genotypes in een kruisingsschema zet, dan heeft de helft van de kinderen kans op kleurenblindheid.

Dus antwoord B (2 van de 4).

	X a	Y
X A	X A X a	X A Y
X a	X a X a	X a Y

Vraag 15

Bij een bepaalde dierensoort komen drie varianten voor: dieren met een oranje vacht, dieren met een bruine vacht en dieren met een rode vacht. Alle dieren met een oranje vacht zijn vrouwtjes, mannetjes zijn òf rood òf bruin. Deze vachtkleur erft X-chromosomaal over.

Als je een oranje vrouwtje kruist met een bruin mannetje, wat is dan de kans op een rode nakomeling?

Maak een kruisingsschema!

Op het eerste gezicht een lastige vraag, maar de sleutel tot het antwoord ligt bij de fenotypes. Vrouwtjes vertonen drie fenotypes, mannetjes maar twee. 

Dit is alleen mogelijk als het een eigenschap betreft die 1) X-chromosomaal overerft en 2) intermediair overerft:

Vrouwtjes:

XRXR (rood) 

XBXB (bruin) 

XRXB (oranje)

Mannetjes:

XRY (rood)

XBY (bruin)

	XB	Y
X R	X R X B	X R Y
X B	X B X B	X B Y

Antwoord is 25% = 1pt

Juist kruisingsschema = 1pt

Vraag 16 (laatste vraag)

In de familie van Billy komt een bepaalde erfelijke afwijking voor (bij de donker¬gekleurde individuen). Op welke manier kan deze eigenschap NIET overerven?

1. Autosomaal recessief
2. Autosomaal dominant
3. X-chromosomaal recessief
4. X-chromosomaal dominant

Bij dit soort vragen MOET je gewoon alle mogelijkheden proberen en kijken of het kan/lukt.

• autosomaal recessief
• autosomaal dominant
• X-chromosomaal recessief
• X-chromosomaal dominant

Ik heb dit cijfer gehaald:

Lager dan een 4

Tussen 4 en 5,5

Tussen 5,5 en 6,5

Tussen 6,5 en 7,5

Hoger dan een 7,5

Bereken de "cijfer"

Tel je punten bij elkaar op.

Deel door 32.

Dan x9 +1