H 3:Koning en parlement, 1814 - 1848

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Overgang 18e > 19e eeuw in Nederland:

• 1795: Begin 'Franse Tijd':
• Franse troepen veroveren de Republiek >
• Stadhouder Willem V vlucht (Eng)
• Patriotten aan de macht geholpen 
• Verlichtingsidealen > nieuwe grondwet:
• gelijkheid van de burgers voor de wet
•  scheiding der machten:
•  - wetgevende (parlement)
•  - uitvoerende (regering)
•  - rechterlijke (onafhankelijke rechters)
•  - algemeen mannenkiesrecht (20 >)

Stadhouder Willem V

Napoleon Bonaparte:

• machthebber in Frankrijk vanaf 1799
  
• versterkte de greep op de Republiek 
  
• 1806-1810: Koninkrijk Holland olv
  
• Lodewijk Napoleon (broer van)
  
• 1810-1813: departement van Frankrijk
  
• 1813: slag bij Leipzig > Napoléon verslagen
  
• Van Hogendorp: 'Oranje Boven' >
  
• stadhouder Willem VI > 
• koning Willem I
  

Korte documentaire over het aan de macht komen van Willem I

(schooltv)

3 minuten

Koning Willem I

1814 - 1840

• nieuwe grondwet (1814) >
• constitutionele monarchie
• 1815: Slag bij Waterloo >
• Napoléon definitief verslagen >
• Congres van Wenen:
• Nederland en België samengevoegd
• Staten-Generaal:
• 1e Kamer (adel, door koning benoemd) en 
• 2e Kamer (rijke burgers, getrapt gekozen)

Macht Willem I erg groot:

1. kon wetsvoorstellen 2e Kamer negeren

- 'Koninklijke Besluiten' :

- geen goedkeuring parlement nodig

2. gezag over leger/vloot en

3. koloniën/ buitenlandse zaken

4. benoemen en ontslaan ministers 

5. invloed op benoeming rechters

Overal in Europa 'Restauratie' =

herstel macht koningen1

Belgische Opstand

(1830)

• Vanaf 1830 problemen voor Willem I
• Zuidelijk Nederland ontevreden:
• - autoritaire regeerstijl Willem I
• - achterstelling katholieken >
  
• onlusten in Brussel > Opstand >
• leger ingezet door Willem I (1830)
• Tiendaagse Veldtocht (1831) een ramp >
•  Verdrag van Londen:
• België onafhankelijk koninkrijk (1839)
• Noorden: 'Koninkrijk der Nederlanden'

Van Speijk: 'Dan maar liever de lucht in'

Documentaire over Belgische Opstand

'Canon van Frank Lammers'

20 minuten

Einde regeerperiode Willem I:

• Afscheiding België > grondwetsherziening:
  
•  - Strafrechterlijke ministeriële verantw.
•  - contraseign verplicht 
•  Willem I was tegen >
•  afstand van de troon
•  naar Berlijn met zijn nieuwe vrouw:
•  Henriëtte d' Oultremont
•  katholiek en Belgische ....
•  1843: Willem I sterft (beroerte) 

1848: Revolutiejaar in Europa

• na 1815: Restauratie > onvrede in Europa 
• Ook in Nederland grote problemen  jaren '40:
• - schatkist bijkans leeg door Belgische afscheiding
• - hongersnood door mislukte oogsten ('45)
•  - roep om meer democratie ('liliputters')
• - revolutie dreigingen in geheel Europa >
• Grondwetswijziging van Thorbecke:

documentaire:

Grondwetswijziging 1848 (3 min)

Onderdelen Grondwet van Thorbecke (liberaal):

• begin parlementaire stelsel: beperking macht vorst tgv: parlement
  
• 1e Kamer: getrapt gekozen 
• 2e Kamer: dmv censuskiesrecht directe gekozen
•  Koning werd onschendbaar
•  Ministers moesten verantwoording afleggen aan volksvertegenwoordiging 
•  rechten parlement werden uitgebreid:
•  amendement, interpellatie, enquête (naast budget- en initiatiefrecht)
•  Burgerrechten  werden uitgebreid: 
•  vrijheid van drukpers, meningsuiting, onderwijs, vereniging en vergadering
•  Ook: Scheiding van kerk en staat

documentaire:

De grondwetswijziging van Thorbecke (3 minuten)

documentaire:

 De Nederlandse grondwet

Schooltv (15 minuten)