NOVA 6.1 Chemisch Evenwicht (les 1)

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H6.1 Chemisch evenwicht (les 1)

een omkeerbare reactie

CHEMISCH EVENWICHT

NOVA H6.1 HAVO4

Deze les

Uitleg bij H6.1:

• aflopende reacties
• omkeerbare reacties
• evenwichtsreacties
• filmpjes
• maken opgaven 1 + 2

Leerdoelen

• je kunt uitleggen wat een omkeerbare reactie is
• je kunt uitleggen wat  een dynamisch evenwicht is
• je kunt de voorwaarden geven voor het instellen van een chemisch evenwicht
• je kunt aan de hand van de concentratie en de reactiesnelheid uitleggen of zich een evenwicht heeft ingesteld

aflopende reacties

  NOTEER EN LEER

aflopende reacties

Reacties waarbij tenminste één van de beginstoffen helemaal opreageert worden aflopende reacties genoemd.

omkeerbare reacties

  NOTEER EN LEER

Omkeerbare reacties

Reacties waarbij de reactieproducten weer kunnen terugreageren tot de beginstoffen worden omkeerbare reacties genoemd.

bruine buizen

Hiernaast zie je vijf gesloten buizen. Alle buizen bevatten een mengsel van twee gassen, een bruin gas (NO₂) en een kleurloos gas (N₂O₄).

Door de temperatuur te veranderen, verandert de kleur van de buizen. Toch kan er geen gas in of uit.

 Hoe kan dit?

Proef 1

• We plaatsen de bruine buis van 20°C in een bak met water van 80°C. 
• De buis is gesloten, er kan geen stof in of uit.
• De buis wordt donkerder van kleur.

Hoe kun je deze verkleuring verklaren?

1. door de warmte zetten de moleculen uit
2. door de warmte bewegen de moleculen sneller
3. door de warmte wordt het kleurloze gas omgezet in het bruine gas
4. door de warmte zitten de moleculen meer aan de buitenkant van de buis

Proef 2

• We nemen dezelfde buis van 20°C, maar zetten deze nu in een bak met ijswater.
• Er kan nog steeds geen gas de buis in of uit.
• De buis wordt lichter van kleur. 

Hoe kun je dit resultaat verklaren?

1. bij lagere temperatuur worden de moleculen lichter van kleur
2. bij lagere temperatuur wordt bruin gas omgezet in kleurloos gas
3. bij lagere temperatuur bewegen de moleculen langzamer
4. bij lagere temperatuur kunnen de moleculen door het glas naar buiten

Proef 3

• Twee buizen met dezelfde kleur worden bij 0°C en 80°C geplaatst.
• Ze worden kleurloos en heel donker.
• Daarna worden deze buizen tegelijk in dezelfde bak bij 20°C geplaatst.
• Wat neem je waar?

Welke kleur krijgen de beide buizen bij 20°C?

1. dezelfde kleur
2. de lichte buis zal iets lichter blijven
3. dat kun je niet weten
4. de donkere buis zal iets donkerder blijven

Resultaat

• Beide buizen krijgen weer een temperatuur van
  20 graden
• Dus beide buizen krijgen weer dezelfde bruine kleur 
  
  

Vervolg 

Er vindt een evenwichtsreactie plaats:

De reactie van  --> en
de reactie van  <--
verlopen onder vergelijkbare omstandigheden.

Waarom verandert de kleur van de buis niet bij een bepaalde temperatuur?

1. één van beide gassen is opgereageerd
2. de deeltjes botsen niet meer op elkaar
3. de deeltjes botsen niet meer effectief
4. geen van deze verklaringen is juist

Uitleg

• als de bruine kleur van de buis niet verandert, moet het aantal NO2 moleculen constant (=gelijk) blijven
• maar alle moleculen botsen nog steeds en een aantal botsingen is nog steeds effectief
• beide reacties verlopen even snel
    --> dit noem je CHEMISCH EVENWICHT

Kijk even naar de volgende animatie.

NOTEER EN LEER

Een evenwichtsreactie vindt plaats als aan de volgende voorwaarden is voldaan:

1. [beginstoffen] = constant en [reactieproducten] = constant

2. s --> = s <--

3. alle stoffen uit de reactie zijn aanwezig

4. de reactie vindt plaats in een afgesloten omgeving

De kleur van de buis verandert bij 20°C niet meer, omdat

1. de reacties zijn gestopt
2. er van beide gassen evenveel aanwezig is
3. de omzetting van bruin naar kleurloos even snel verloopt als van kleurloos naar bruin
4. de beginstof op is

HUISWERK

• Doorlezen H6.1 uit je boek (blz 130 + 131) tot "insteltijd"
• Bestudeer voorbeeldopdracht 1 (blz 132)
• Maken + nakijken opgaven 1 + 2 in je schrift