3.8 DNA technieken (UIT PLANNING GEHAALD)

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

3.8 DNA-technieken

Wat kan je al?

Even terugblikken

Bekijk het verwantschapsschema hiernaast.

Wat is de meest recente, gemeenschappelijke voorouder van de wolf, de luipaard en de kat?

1. A
2. B
3. C

Een verwantschapsschema bestaat uit een lijn die de verwantschap aangeeft aan de hand van aftakkingen.
Byron zegt: hoe dichter de aftakkingen bij elkaar staan, hoe meer dezelfde eigenschappen organismen bezitten.
Jack zegt: hoe langer geleden de soorten een gemeenschappelijke voorouder hebben, hoe meer ze verwant aan elkaar zijn.
Wie heeft of wie hebben gelijk?

1. Alleen Byron heeft gelijk.
2. Alleen Jack heeft gelijk.
3. Geen van beide heeft gelijk.
4. Zowel Byron als Jack hebben gelijk.

Het verschil tussen een dominant en recessief allel is:

1. Dominante allelen komen alleen tot uiting als je deze 2x hebt (AA)
2. Dominante allelen komen alleen tot uiting als je deze 2x hebt (aa)
3. Ben je heterozygoot (Aa) dan zie je alleen het dominante allel (A)
4. Ben je heterozygoot (Aa) dan zie je alleen het recessieve allel (a)

Antwoord

Leerdoel van 3.8 DNA technieken

Je kunt enkele DNA-technieken in de biotechnologie beschrijven.

Biotech

Biotechnologie: Technieken waarbij levende organismen worden gebruikt om producten voor mensen te maken. Je kunt hier zeer interessante opleidingen in volgen na middelbare school.

Voorbeeld van traditionele biotech waar géén DNA-technieken wordt gebruikt.

Voedselproductie met schimmels en bacteriën, bijvoorbeeld:

- brood, bier en wijn met gist (=schimmel)

- yoghurt en zuurkool met bacteriën.

Genetische modificatie (GMO)

  = verzamelnaam voor technieken waarbij DNA wordt veranderd / verplaatst. 

Organismen die genetisch gemodificeerd zijn, noem je

transgeen.

Recombinant-DNA technieken

Recombinant-DNA-technieken: DNA overbrengen van de ene naar de andere soort.

--> bacteriën krijgen  gen ingebracht dat verantwoordelijk is voor de productie van insuline. 

--> Deze bacteriën zijn kleine insuline-fabriekjes

 --> productie medicijn voor suikerziekte.

Recombinant-DNA techniek

• DNA van de ene soort overbrengen naar een andere soort.
• Eigenschappen kunnen overgebracht worden.

Crispr-Cas

techniek

Crispr-cas:

Hiermee kan je heel nauwkeurig DNA 'knippen' (verplaatsen in ander organisme) en 'plakken'.

Vorm van gene-editing: techniek om genen te repareren, te verwijderen of juist toe te voegen in het DNA van een organisme.

Gebruikt voor gentherapie: ziekte-veroorzakend gen repareren of vervangen door gezond gen.

Crispr-Cas zorgde voor opschudding in de Corona-pandemie.

Andere DNA technieken: Vergelijk DNA bij oplossen misdaden 

• Elk mens heeft zijn eigen unieke DNA. Deze kan je halen uit de cellen in je bloed, sperma, huidschilvers, haar.

• Het zichtbaar maken van het DNA als                                                                              een patroon van strepen en banden.

• Uit het DNA kan het fenotype 

        achterhaald worden.

Als het kan, zijn ouders het aan hun kinderen verplicht om een afwijkend uiterlijk bij hun kind te voorkomen.

Ja, als ouder heb je recht op een mooi, gezond kind; net zoals jouw kind ook weer recht heeft op mooie, gezonde kinderen.

Nee, ouders hebben het recht niet het uiterlijk van hun kind te bepalen; 'schoonheid is ook maar een mening.

Ja, je kind zal dan minder snel afgerekend worden op zijn uiterlijk, en heeft dus meer kansen in de toekomst.

Nee, zo belangrijk is uiterlijk schoon nu ook weer niet; het gaat om het innerlijk.

Wat is de verzamelnaam van technieken waarbij organismen worden gebruikt om producten te maken voor de mens?

1. DNA- recombinant techniek
2. Genetische modificatie
3. Biotechnologie
4. Klonen

Wat wordt er gedaan bij recombinant-DNA-techniek?

1. Met behulp van bacteriën wordt van melk yoghurt gemaakt.
2. In het DNA van een organisme wordt nieuwe erfelijke informatie aangebracht.
3. Door het gebruik van gisten wordt brood, bier en wijn bereid.
4. Nieuwe klonen worden gemaakt van gunstige organismen.

Sleep de begrippen naar de juiste omschrijving

verzamelnaam voor technieken waarbij DNA wordt veranderd / verplaatst.

Technieken waarbij DNA van de ene soort overgebracht worden naar een andere soort.

De verzamelnaam van technieken waarbij men organismen gebruikt op producten voor de mens te maken

Een organisme dat genetisch gemodificeerd is noem je....

Genetische modificatie

Recombinant-DNA-technieken

Biotechnologie

Transgeen

Aan de slag!

Thema 3, basisstof 8

- Opdrachten 1 t/m 7

Klaar?

Je start met leren voor het SE over thema  2 en 3.

Dit begint met het opnieuw lezen van de lesstof (samenvatting of lesson-up's) en het (opnieuw) maken van alle test-jezelf's.