6 VWO - Domein Aarde - Endogene en exogene krachten - herhaling

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Domein: Aarde

endogene 

en exogene 

krachten

Endogene processen

Exogene processen

Opbouw van de aarde

Korst: oceanisch (gem. 8 km) en continentaal (gem. 40 km)

Mantel: vanuit de aardkern wordt de mantel verwarmd. Gesteente kan plastisch vervormen. Ongeveer 2900 km dik. 

Kern: bestaat grotendeels uit ijzer. Radioactieve elementen in de kern, zoals uranium, produceren warmte. 

Binnenkern = vast, buitenkern = vloeibaar. 

Ongeveer 3500 km dik.

Aardkorst

Basalt -> oceanische korst -> zwaar

Graniet -> continentale korst -> lichter

Midoceanische rug -> onderwatergebergte

Diepzeetroggen -> oceanische korst duikt onder continentale korst

Platentektoniek

3 soorten bewegingen

- convergent

- divergent

- transform

convectiestromen

De theorie van de convectiestromen is erg populair, maar de snelheidsverschillen kunnen hiermee niet worden verklaard. Welke twee andere krachten spelen een belangrijke rol bij platentektoniek?

 Vulkanisme

Divergerende platen

• Effussief
  
• Spleetvulkanen

Convergerende platen

• Explosief
  
• Stratovulkanen

Intrusies

• In vast gesteente
• Niet aan oppervlakte

 

Hotspots

• Zwakke plekken in aardkorst
• Magma komt naar boven
• Schildvulkanen

Hotspot

Intrusie

Aardbevingen

Trillingen in de aarde door wrijving / spanningsopbouw

Hypocentrum

Epicentrum

Schaal van Richter -> Magnitude

Schaal van Mercalli -> Intensiteit

Welke natuurverschijnsel doe zich niet voor bij convergentie?

1. een aardbeving
2. gebergtevorming
3. ontstaan midoceanische rug
4. vulkanisme

Wat is de motor voor de platentektoniek?

1. Convectiestromen
2. De aardkern
3. De mantel
4. Lava

hoe heet het als de ene plaat onder de andere schuift?

1. plaattektoniek
2. convergentie
3. subductie
4. divergentie

Bij divergentie hoort het volgende soort vulkanisme:

1. effusief vulkanisme
2. explosief vulkanisme

Een stratovulkaan heeft ...... vulkanisme.

1. Explosief
2. Effusief
3. Beide

Bij welke plaatbewegingen zijn zware aardbevingen en waarom?

Gesloopt gesteente

Verwering

Fysische verwering: 

• Vorstverwering
• Insolatie (temperatuurwisselingen)
• Biologische verwering

 Chemische verwering:

• H2O -> oplossen
• CO2 -> oplossen in zuur water
• O2 -> oxideren

Fysische en chemische verwering

Fysische verwering

Verbrokkelen van gesteente

bevriezen van water / temperatuurwisseling / werking van wortels

Chemische verwering

Oplossen van gesteente

inwerking water / zuren / zuurstof

Welke factoren zijn noodzakelijk voor chemische verwering?

Invloed van het klimaat

Mechanische verwering

Mechanische verwering

Chemische verwering

Landklimaat

Tropische klimaten

Woestijnklimaat

Chemische verwering

Verwering door boomwortels

Verwering door temperatuurverschillen

Verwering door bevriezing

Karstverschijnselen

Kalksteen lost ondergronds op in het grondwater

Zakt het grondwaterpeil, wordt de grot gevuld met lucht. Water sijpelt door de kalksteen heen en kalk slaat neer 

(Waterdruppel verdampt, CO2 wordt afgestaan aan de lucht)

Verweringsmateriaal in beweging

Verweringsmateriaal in beweging?

Door zwaartekracht.

Soorten massabewegingen:

• Vallend gesteente
• aardverschuiving
• puinlawine
• modderstroom

Verweringmateriaal op transport

Transporteurs

• Rivierstelsels
• IJs
• Wind
• Zeestromingen en golven 

Erosie

riviererosie: 

diepte-erosie & breedte-erosie

bovenloop rivier

middenloop rivier

benedenloop

Erosie

U en V-dal

Gletsjer: morene

1. U-dal
2. V-dal
3. Geen idee

1. U-dal
2. V-dal
3. Geen idee

De opbouw van het laagland

Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

veel erosie

sedimentatie

Wat is de juiste volgorde?

1. Sedimentatie-erosie-verwering
2. Erosie-verwering-sedimentatie
3. Verwering-erosie-sedimentatie
4. Erosie-sedimentatie-verwering

riviererosie: horizontale erosie

Verticale erosie

Sedimentatie

Delta

Estuarium

Sedimentgesteente

Te herkennen aan:

• Laagjes
• Fossielen
  
  

Grind -> conglomeraat

Zand -> zandsteen

Klei -> schalie

kalkskeletjes/schelpen -> kalksteen

Gesteentekringloop

Soorten gesteente

- Stollingsgesteente

      -> afkoelen en stollen van magma

- Sedimentgesteente

      -> Ophoping van verweringsmateriaal

- Metamorf gesteente

     -> gesteente blootgesteld aan druk en hitte

Dit gesteente erodeert het snelst.

1. sedimentgesteente
2. metamorfgesteente
3. stollingsgesteente
4. Alle soorten even snel

Welk hoofdtype gesteente is dit?

1. Stollingsgesteente
2. Sedimentgesteente
3. Metamorf gesteente

Door hitte en druk ontstaat:

1. Sedimentgesteente
2. Stollingsgesteente
3. Metamorf gesteente

Systeem Aarde

Systeem Aarde