H4 en H5 Beeldende kunst in de hoge en late middeleeuwen

• Kua
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H4en5 beeldende kunst

In de hoge middeleeuwen en late middeleeuwen

mozaiek

Drie pelgrims ontvangen eten van abraham, 6de eeuw, mozaiek in de basiliek van San Vitale, Ravenna 

VROEG CHRISTELIJKE KUNST 

MIDDELEEUWEN

Veel iconen= klein houten paneeltje, bladgoud als ondergrond

Byzantijnse kunst 500-1453

(Byzantium-Constantinopel-Istanboel)

Christus Pantocrator (icoon)

• Christus als "heerser van alles"
• Vaste regels: rechterhand 2 vingers (God-mens) + 3 vingers (drie-eenheid)  
• IC XC = Jezus Christus.
• Symbolisch kleurgebruik: purperrood, blauw en goud. 
• Aureool

Pieta

Een Pieta is een voorstelling van Maria met een gestorven Christus op haar schoot

Deze is gemaakt in 1350

Voorstelling: Noem 3 aspecten waarop dit beeld medelijden opwekt of emotie versterkt.

Piëta: Maria beweent Christus die net van het kruis is gehaald. 

Welke Pieta

Is eerder gemaakt? 

En hoe zie je dat? 

De Twaalf Apostelen en hun symbolen

1. Simon/de zaag
2. Johannes/een gifbeker
3. Thomas/een winkelhaak
4. Judas-Thaddeus/een knots
5. Bartholomeus/afgestroopte huid
6. Paulus/het zwaard
7. Matthias/een bijl
8. Petrus/de sleutel
9. Phililpus/een liggend kruis 
10. Jacobus de oudere/een jakobsschelp
11. Jacobus de jongere/een knuppel
12. Andreas/een kruis 

Kathedraal van Chartres

De kathedraal van Chartres

• veel gebruik van lichtsymboliek
• koor naar het oosten, (in het oosten komt het licht op, wordt het licht 'geboren') 
• westkant, waar de zon ondergaat, staat symbool voor het einde der tijden, het Laatste Oordeel

Het Laatste Oordeel

• Christus zou bij het Laatste Oordeel van alle al gestorvenen en van de nog levenden definitief bepalen wie naar de hemel zou gaan en wie niet. 

Jezus en de vier evangelisten 

• In het midden, centrum, staat Jezus omringd door de vier evangelisten
• De vaste symbolen voor de evangelisten: Matteüs (mens), Marcus (leeuw), Lucas (stier), Johannes (adelaar).
• Aan de noordkant, beelden uit het OT, toen was Jezus er nog niet.

Romaanse Kunst

Beeldhouwkunst

De kerken zijn redelijk sober, zeker aan de buitenkant.

De Kapitelen en zuilen worden versierd met reliëfs en Bijbelse verhalen. 

Opvallend is dat je de figuren van een kant bekijkt en er geen emotie is.

Evangelisten vervangen door hun symbolen

Johannes- adelaar

Lucas – os

Marcus – leeuw

Mattheus - engel

Aureool

Mandorla

Chartres

De vier symbooltypes die we bespraken, zijn:

1. getallen, dieren, planten en romans
2. getallen, planten, kleuren en romans
3. getallen, dieren, planten en kleuren
4. getallen, dieren, romans en kleuren

400 n. Chr.

Verval Romeinse Rijk begint

800 n. Chr.

Karel de Grote

(747-814)

1000 n. Chr.

1250 n. Chr.

1500 n. Chr.

romaans

gotisch

Eerste kruistochten 

naar Jerusalem

(1096)

Hoogtepunt bloeitijd 

Islam

Verstedelijking neemt toe

(vanaf ca. 1150)

Rogier van der Weyden, Braque-triptiek, Maria Magdalena (ca. 1450)

Nieuwe beeldtaal

- afbeeldingen worden wereldser

- plooien in kleding, dus meer volume

- figuren plastischer en levensecht

- details realistischer, grondige studie door kunstenaars

- opdrachtgevers komen in beeld

- perspectief wordt steeds meer toegepast

Hugo van der Goes, Portinari-altaarstuk, Aanbidding van de herders (ca. 1475)

Uitbeelding van ruimte

Diepte weergeven

- perspectief

- gevoelsperspectief: intuïtieve manier (vluchtpunten liggen niet allemaal op de horizon)

- soms ontbreekt slagschaduw

- 14^e eeuw: regels vastgelegd voor lijnperspectief

Reizen van kunstenaars:

Internationale of hoofse stijl

Nieuwe thema's

Timpaan: niet alleen laatse oordeel, maar ook heiligen, meer ruimte voor individuele inleving en devotie.

Piëta: gestorven Christus in de armen van Maria

Sint Vitusdom, Praag

Getijdenboeken

Boeken met gebeden, psalmen en andere teksten.

Persoonlijke devotie

Rijkgedecoreerd, statussymbool

uitvinding boekdrukkunst: boeken goedkoper

grafiek = gedrukte afbeeldingen

Gebroeders van Limburg,

De maand april (ca. 1410)

Kunst in de kerk

Glas in lood

Altaarstuk (veelluik)

Beeldhouwkunst

Abdijkerk van Saint-Ouen in Rouen (14^e eeuw)

Rogier van der Weyden, Polyptiek van het Laatste Oordeel (ca. 1445-1450)

Kathedraal van Evreux (15^e eeuw)

Schilderkunst

Italië

Florence en Venetië - centra van internationale handel en dus ook kunst.

Noorden

Vlaamse Primitieven

Zeer gedetaillerde, realistische schilderijen.

Olieverf

Belangrijke namen:

Italië : Giotto di Bondone (ca. 1267-1337)

Vlaamse Primitieven:

Gebroeders van Eyck - Jan van Eyck (1390-1441) 

Hubert van Eyck (1370-1426) 

atmosferisch perspectief, stofuitdrukking

Rogier van der Weyden (ca. 1399 - 1464)

Jeroen Bosch (? - 1516)

Jan van Eijck: Lam Gods. Altaarstuk vam olieverf op hout.
(Vlaamse primitieven) 

https://nl.wikipedia.org/wiki/Het_Lam_Gods_(gebroeders_Van_Eyck) 

Duccio: detail Maria en kind

(tempera op doek)

van Eijck: detail Lam Gods

(olieverf op hout)