4.4 Een langdurige strijd

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen waarom Willem van Oranje belangrijk was voor het begin van de Opstand.
• Je kunt uitleggen waarom de Opstand zo lang duurde.
• Je kunt uitleggen wat er veranderde toen de Noordelijke Nederlanden een zelfstandige staat werden.

De eerste jaren van de opstand

• Alva strafte de Nederlandse adel, vervolgde de ketters en hief extra belastingen.  
• Deze maatregelen leidde juist tot meer onvrede onder het Nederlandse volk.
• Willem van Oranje werd een tegenstander van Filips II en hij werd door Filips ontslagen als stadhouder.
• Vanuit Duitsland organiseerde Willem een huurlingenleger.
• Willem was tegen de kettervervolging en wilde juist vrijheid van godsdienst.
• In 1568 begon de strijd bij de plaats Heiligerlee. Dit werd nog geen succes voor Willem.
• Pas vanaf de verovering van Den Briel in 1572 door de watergeuzen, werd de opstand tegen de Spanjaarden succesvol. Steeds meer steden in het noorden (Holland en Zeeland) sloten zich aan bij de opstand. 

Langdurige strijd

• Dat de oorlog 80 jaar duurde heeft een aantal redenen:

1.  In het oosten en zuiden lagen steden met grachten, aarden wallen en dikke stadsmuren. Het duurde lang om deze steden te veroveren. Dat kostte veel geld.
2. Spanje voerde ook oorlogen tegen andere landen. Al die oorlogen kostten zoveel geld dat de Spaanse schatkist regelmatig leeg was.
3.  de handelssteden in Holland en Zeeland werden steeds rijker. Er was genoeg geld om de strijd vol te houden. 

• Na de dood van Willem van Oranje bleek zijn zoon, prins Maurits, een briljante legeraanvoerder. Hij zette de strijd voort.

Willem van Oranje werd in 1584 vermoord door Balthasar Gerards. Een Franse strenge katholiek. Willem werd namelijk door Filips II vogelvrij verklaard.

De Republiek

• De noordelijke gewesten sloten in 1579 een verbond tegen de Spaanse koning: de Unie van Utrecht (een militair bondgenootschap om elkaar te helpen tegen Spanje). 
• In 1581 besloten de 7 opstandige gewesten om niet meer te luisteren naar Filips II en op zoek te gaan naar een nieuwe landsheer. (Plakkaat van Verlatinghe).
• Toen ze geen geschikte landsheer vonden, besloten ze een republiek te worden in 1588. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden werd uitgeroepen.
• De strijd met Spanje ging ondertussen gewoon door. Eerst heroverden de Spanjaarden grote delen van Vlaanderen. Later veroverde het leger van de Republiek grote delen van Brabant en Limburg. 
• In 1648 werd er vrede gesloten.  Daarin stond dat Spanje de Noordelijke Nederlanden erkende als onafhankelijke staat. 

Het bestuur

• Vanaf 1588 waren de Nederlanden dus een republiek: een land zonder koning aan het hoofd.
•  Rijke burgers (regenten) bestuurden de steden en gewesten.
• De zeven Nederlanden, oftewel zeven gewesten, namen samen beslissingen over oorlog en andere buitenlandse zaken in de 'Staten-Generaal'.
• De twee belangrijkste bestuurders waren de raadspensionaris (soort minister-president) en de stadhouder (bevelhebber over leger en vloot).
•  elk gewest hield zijn eigen wetten en rechtspraak. De Republiek kreeg dus geen centraal bestuur.
• Er mocht niemand vervolgd worden vanwege zijn geloof. Maar alleen calvinisten kwamen in het bestuur. Katholieken werden dus wel achtergesteld.

Begrippen

• Nederlandse Opstand: het verzet van de Nederlandse gewesten tegen de Spaanse koning tussen 1568 tot 1648. 
• Unie van Utrecht: een verbond uit 1579 waarin de noordelijke gewesten en een aantal Vlaamse steden afspraken de Opstand tegen de Spaanse koning voort te zetten en elkaar te steunen.
• Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden: de naam van de zeven noordelijke Nederlandse gewesten vanaf 1588. Deze gewesten hadden zich losgemaakt van Spanje en hadden geen koning meer.
• Vrede van Münster: vrede in 1648 waarmee de Opstand eindigde. De Zuidelijke Nederlanden bleven bij Spanje, de Noordelijke Nederlanden werden door Spanje erkend als onafhankelijke staat.