§ 4b collaboratie en verzet

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

De Tweede Wereldoorlog

§ 4 De bezetting van Nederland

Deel b: collaboratie en verzet

Herhaling § 4a

Quizvragen

Wat was de aanleiding voor de Februaristaking?

1. Het oppakken van joden in Amsterdam
2. Het executeren van leiders van een staking
3. Het neerschieten van verzetstrijders
4. De inval in Polen

Waarom was de Februaristaking zo bijzonder?

1. De Nederlandse arbeiders hielden stand en de Duitsers gaven toe aan de eisen van de stakers
2. De Duitsers sloegen deze staking keihard neer en voerden vele arrestaties uit
3. De staking werd uitgevoerd door Joodse bewoners van Amsterdam
4. Het was het enige massale en openlijke protest tegen de Jodenvervolging in Europa

Waarom nam de Duitse bezetter de radio's in Nederland in?

1. Nederlanders luisterden te veel naar de radio, waardoor geen kranten meer werden gelezen
2. Nederlanders luisterden niet naar radio van Hitler, maar naar Radio Oranje
3. Nederlanders gebruikte de radio om stiekem illegale boodschappen in te bewaren
4. Nederlanders sloopten de radio, waardoor veel storingen ontstonden.

Op welke datum viel Duitsland Nederland binnen?

uitleg § 4b

 Maatregelen van de bezetter

• Alle politieke partijen verboden, behalve NSB
• Een avondklok, na 19.30 uur niet meer op straat.
• Geen straatverlichting, huizen verduisteren
• Kranten alleen maar pro-Duits
  
• Voedsel kwam op de bon

Vechten voor 

de vijand

• Ongeveer 20.000 Nederlandse mannen hebben gevochten voor de Waffen SS.
• Dit is de meest duidelijke vorm van collaboratie = samenwerken met de vijand

Arbeidsinzet

mei 1943

• Wat begon als vrijwillig werken in Duitsland, wordt in 1943 verplicht: alle mannen tussen 18 en 35 jaar moeten zich melden.
  
• Uiteindelijk werken rond de 550.000 Nederlanders in Duitsland.

Onderduiken

• Onderduiken om je te verbergen zodat je niet wordt opgepakt door de politie of Duitsers. 
• Dit zijn niet alleen Joden, maar iedereen die het risico loopt opgepakt te worden: studenten, mannen, verzetsstrijders enz. 
• Op het hoogtepunt zijn er alleen al in Nederland ruim 350.000 mensen ondergedoken

Verzet

• Wat is verzet? 
• Aanslagen plegen of illegale krantjes verspreiden? Onderduikers helpen? Of naar rechts gaan als de Duitsers zeggen dat je naar links moet gaan?

• In totaal waren er rond de 45.000 Nederlanders die actief verzet pleegden. 
• Maar dat konden ze niet doen zonder de hulp van honderduizenden anderen.
• Verzet plegen was levensgevaarlijk: niet alleen voor jezelf, maar ook voor je omgeving.
• De Duitsers namen soms gruwelijk wraak, zoals bij Putten. 

Om te voorkomen dat onderduikers worden opgepakt,

worden identiteitsbewijzen vervalst...

Dolle Dinsdag

5 september 1944

• De opmars van de geallieerden na D-Day gaat erg snel. 
• De gebeurtenissen worden gevolgd op illegale radio's: "Ze zijn in Nederland!"
  
• Duitse soldaten en NSB'ers slaan op de vlucht voor de naderende geallieerden.
• Maar de geallieerden komen helemaal niet...
• Het volksfeest was veel te voorbarig losgebarsten.

Slag om Arnhem

september 1944

• De Geallieerden willen doorstoten tot het noordelijk deel van Nederland, om daar vandaan Duitsland binnen te vallen, maar ze vergissen zich in kracht van de Duitsers. 
• Operatie Market Garden is mislukt bij Arnhem ('Brug te ver').

Spoorwegstaking

september 1944 - mei 1945

• Om de geallieerde opmars te helpen, roept Radio Oranje het spoorweg-personeel op om te gaan staken. Zo kunnen de Duitsers geen gebruik meer maken van het spoor voor hun oorlog. 

Hongerwinter

november 1944 - april 1945

• Ca. 20.000 mensen sterven van ondervoeding
• De Hongerwinter had een aantal oorzaken: 
• Zo was er geen aanvoer van kolen meer mogelijk uit Limburg, omdat dit deel van Nederland al was bevrijd. 
• Daarnaast zorgde de Spoorwegstaking ervoor dat er niets meer werd vervoerd...
• ...én namen de Duitsers wraak door hoofdroutes naar West-Nederland te blokkeren

• Het systeem van de distributiebonnen, dat al in 1939 was ingevoerd, werkt in de laatste fase van de oorlog niet meer: er wás gewoon niets meer

Duitse capitulatie

4/5 mei 1945

• In Hotel De Wereld in Wageningen wordt op 5 mei onderhandeld over de onvoorwaardelijke overgave van de Duitse troepen in Nederland.

De Bevrijding

mei 1945

De bevrijding wordt tegenwoordig gevierd op 5 mei, maar Nederland werd niet overal op 5 mei bevrijd: soms was het eerder, soms veel later, zoals op Texel. 

Dit eiland werd pas op 20 mei 1945 bevrijd.

Hoewel het is verboden, is de reactie van Nederlanders op verraders, 

profiteurs en collaborateurs begrijpelijk.

In het door nazi-Duitsland bezette Europa kwamen onder de bevolking drie houdingen voor tegenover de nazi's. Welke drie houdingen zijn dit?

1. Opstand, verzet, collaboratie
2. Aanpassing, collaboratie, verzet
3. Aanpassing, opstand, verzet
4. Collaboratie, revolutie en opstand

Gedwongen werken in een Duitse bommenfabriek

1. Verzet
2. Aanpassing
3. Collaboratie

Lid zijn van de NSB is een voorbeeld van....

1. Accomodatie
2. Collaboratie
3. Verzet

Brood kopen bij een bakker die NSB'er is

1. Aanpassing
2. Verzet
3. Collaboratie

Bij het zien van Duitse soldaten zonder te groeten doorlopen.

1. Collaboratie
2. Actief verzet
3. Accommodatie
4. Passief verzet

Een gewapende overval plegen op een bonnenkantoor van de Duitsers.

1. Collaboratie
2. Actief verzet
3. Accommodatie
4. Passief verzet

Zet de cijfers van de volgende gebeurtenissen
op de goede volgorde:
1. Duitse inval
2. Dolle dinsdag
3. Bevrijding Nederland

1. 1 2 3
2. 3 2 1
3. 2 3 1
4. 2 1 3

Waarom werd Dolle Dinsdag zo genoemd?

1. Omdat de radio verkeerde berichten uitzond.
2. Mensen vierden feest omdat ze dachten dat de oorlog voorbij was.
3. Omdat de Duitsers door de geallieerden en de Russen worden aangevallen.
4. Omdat delen van het land (Walcheren) onder water worden gezet.

Wat was het verband tussen de spoorwegstaking en de Hongerwinter?

1. bij de staking gingen voedselvoorraden verloren
2. De Duitsers wilden Nederland straffen voor hun hulp aan de Geallieerden
3. Door de staking kwam het vervoer van voedsel naar de steden stil te liggen
4. Er is geen verband. Ook zonder de staking zou er een Hongerwinter geweest zijn.

Welke zinnen zijn helemaal juist?

1. Tijdens de Hongerwinter was er in heel Nederland voedselgebrek
2. Tijdens de hongerwinter stierven in West Nederland meer dan 20.000 mensen
3. Omdat het Zuiden was bevrijd, was er in Noord Nederland een hongerwinter
4. Op 5 mei 1945 werd Amsterdam bevrijd door de geallieerden

Wat was géén manier om aan eten te komen tijdens de hongerwinter?

1. Bloembollen eten
2. Hongertochten ondernemen
3. Distributiebonnen ruilen
4. Naar de gaarkeuken gaan

Video

Clipphanger: Wat herdenken we op 4 mei?