7.3 Het verhaal van de fossielen 4V

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 7.3 Het verhaal van de fossielen

Vandaag

• korte herhaling 7.2
• Uitleg 7.3

Zelf werken aan:

• Lezen en maken paragraaf 7.3 (opdracht 17 t/m 25)
  
• Klaar? Lezen en maken ‘toepassen darwinvinken’ (opdracht 55 t/m 58)
  

Leerdoel 7.3

• Je weet hoe fossielen ontstaan
• Je weet hoe men de relatieve ouderdom van fossielen bepaalt
• Je weet hoe men de exacte ouderdom van fossielen bepaalt
• Je kent het verschil tussen analoge en homologe structuren

succescriteria

• je kunt de definitie van de volgende begrippen uitleggen: fossilisatie, gidsfossielen, relatieve leeftijd, absolute leeftijd, isotopen, halveringstijd, 'missing links', rudimentaire organen, homologe structuren, analoge structuren
• je kunt de de leerdoelen aan een ander uitleggen
• je kunt de (examen)vragen over dit onderwerp goed (bijna foutloos) maken
• je weet welke binas-tabellen bij het onderwerp horen en informatie uit deze tabellen halen en gebruiken

Dus, de evolutietheorie zegt:

1. Iedereen is een beetje anders (genetische variatie)
2. Het leven is zwaar door bijv. milieu en concurrentie (selectiedrukken)
3. Individuen met de meest gunstige eigenschappen hebben meer kans op overleving en voortplanting (survival of the fittest)
4. Genen van de “fittest” erven over naar de volgende generatie. 
   

Kijkopdracht

• Bekijk de video.
• Probeer in biologisch/ evolutionair juiste termen uit te leggen wat je hebt gezien.

https:

Fossielen

In oude aardlagen worden fossielen gevonden. Dit geeft inzage in soorten die miljoenen jaren geleden leefden.

Fossilisatie door: 

• Verstening – bedekking door zand of slik (zachte delen vergaan, onder grote druk worden de harde delen versteend)
  
• Verdroging – in woestijnen
  
• Kou
  
• Lage pH en zuurstofgebrek
  
• Opsluiten in barnsteen

Bron 8

Onderzoek

Uit fossielen kunnen onderzoekers allerlei informatie halen over het uitgestorven dier:

• Hoe zag het skelet er uit (-> hoe bewoog het dier zich voort)
• Uiterlijk (veren/ huid/ schubben)
• Welke kleur hadden de veren? (microscoop)

Dateren van fossielen

• Gidsfossielen – relatieve leeftijd
  
• Isotopen (C-14 methode) - absolute leeftijd

Gidsfossielen

• Van gidsfossielen is bekend uit welke periode ze komen.

• Bijvoorbeeld Trilobieten leefden 521 tot 250 miljoen jaar geleden.

-> relatieve ouderdomsbepaling.

C-14 methode/ koolstofdatering

• Bepalen van de absolute ouderdom van fossielen aan de hand van radio-isotopen.
• Isotopen: chemische elementen die zich chemisch hetzelfde gedragen maar met een verschillende atoommassa.

C-14 methode/ koolstofdatering

Koolstof kent 3 isotopen met de atoomgewichten 12, 13 en 14. C-12 en C-13 zijn stabiel, C-14 is niet stabiel

C-14 methode/ koolstofdatering

• C-12, C-13 en C-14 komen in een vaste verhouding voor in de atmosfeer.
• Levende organismen bevatte de isotopen in diezelfde verhouding doordat koolstof steeds wordt vernieuwd.

C-14 methode/ koolstofdatering

Bij dode organismen vervalt C14 tot N14. Hierdoor verandert de verhouding C12/C14.

C-14 methode/ koolstofdatering

• Elke 5760 jaar is de helft van de C-14 vervallen tot N-14. De halfwaardetijd is dus 5760 jaar.
• De mate van verval is te meten door de radioactiviteit te meten.

• Geschikt voor fossielen tot 60.000 jaar oud.

U-238 methode

Voor oudere fossielen (> 10 miljoen jaar oud) is de datering met behulp van Uranium 238 mogelijk.

Verwantschap

Hoe bepaal je verwantschap tussen soorten?

• Homologe organen - 
• overeenkomstige lichaamsbouw
• DNA

Homoloog

Analoge organen

Organen met:

• dezelfde functie
• ándere bouw

Wijzen níet op verwantschap

Missing links

Missing links: fossiele overgangsvorm tussen organismen (bijv. van zee naar land).

Rudimentaire structuren

 

•  structuren die hun functie zijn verloren
• staartbeen, resten van poot bij walvissen/slangen

Leerdoel 7.3

• Je weet hoe fossielen ontstaan
• Je weet hoe men de relatieve ouderdom van fossielen bepaalt
• Je weet hoe men de exacte ouderdom van fossielen bepaalt
• Je kent het verschil tussen analoge en homologe structuren

Begrippen 7.3

fossilisatie, gidsfossielen, relatieve leeftijd, absolute leeftijd, isotopen, halveringstijd, 'missing links', rudimentaire organen, homologe structuren, analoge structuren

huiswerk

• Lezen en maken paragraaf 7.3 (opdracht 17 t/m 25)
• Extra: Lezen en maken ‘toepassen darwinvinken’ (opdracht 55 t/m 59)