Les 13+ 15 - Grammatica §4 wederkerige en wederkerende vnw

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Les 13+ 15 - Grammatica  §4 wederkerige en wederkerende vnw

Hallo 2Vd

Pak je spullen alvast (boek/Nieuw Nederlands/pen+schrift) en ga lezen in je leesboek

Wat gaan we doen vandaag?

• 10 min lezen
• wat weet je al?
• Uitleg wederkerig en wederkerend VNW
• zelfstandig werken
  
• Tijd over... Nieuwsquiz

Wat weet je nog?

Ontleed deze zin in je schrift:

Gisteren schaamde ik me voor het gedrag van mijn broertje.

pv = 

ow =

wg/ng =

lv =

mv =

bwb=

 

Wat weet je nog?

Antwoord:

Gisteren schaamde ik me voor het gedrag van mijn broertje.

pv =

ow =

gz (wg/ng )

lv =

mv =

bwb=

 

• schaamde
• ik
• schaamde me
• X
• X
• voor het gedrag van mijn broertje

Wat weet je nog?

Gisteren schaamde ik me voor het gedrag van mijn broertje.

pv =

ow =

gz (wg/ng )

lv =

mv =

bwb=

Schamen is dus een toevallig/verplicht wederkerend werkwoord?

• schaamde
• ik
• schaamde me
• X
• X
• voor het gedrag van mijn broertje

Wat weet je nog?

Gisteren schaamde ik me voor het gedrag van mijn broertje

pv =

ow =

gz (wg/ng )

lv =

mv =

bwb=

• Schamen is dus een toevallig/verplicht wederkerend werkwoord

• schaamde
• ik
• schaamde me
• X
• X
• voor het gedrag van mijn broertje

Leerdoelen

Je kan/weet

wederkerende en wederkerige voornaamwoorden herkennen.

Herhaling

Benoem de volgende woordsoorten uit de onderstaande zin:

lw – znw – bnw – vz – zww – hww – pers. vnw

Op de Domtoren in Utrecht heb je een prachtig uitzicht.

Herhaling

Op de Domtoren in Utrecht heb je een prachtig uitzicht.

Op = vz  de = lw  Domtoren = znw  in = vz

Utrecht = znw  heb = zww je = pers. vnw een = lw

prachtig = bnw uitzicht = znw

Het woord zich is altijd wederkerend voornaamwoord, maar me, je en ons kunnen ook persoonlijk voornaamwoord zijn. De woorden je en ons kunnen daarnaast ook nog bezittelijk voornaamwoord zijn. Zo stel je de woordsoort vast: Vervang het woord me, je of ons door hij, hem, zijn of zich. Als je het woord kunt vervangen...

• door hij of hem, dan is het een persoonlijk voornaamwoord;
• door zijn, dan is het een bezittelijk voornaamwoord;
• door zich, dan is het een wederkerend voornaamwoord.

Wederkerend voornaamwoord (wed. vnw)

Bij wederkerende werkwoorden zie je het onderwerp wederkeren (terugkomen) in een wederkerend voornaamwoord. Het hangt dus van het onderwerp af welk wederkerend voornaamwoord je moet gebruiken. 

Voorbeelden wed. vnw

Ik vergis me

Jij vergist je

Hij/zij/ze vergist zich

U vergist zich

Wij/we vergissen ons

Jullie vergissen je

Zij/ze vergissen zich 

Verplicht wederkerend voornaamwoord

Als je het wederkerend voornaamwoord niet door iets of iemand kan vervangen dan is het een verplicht wederkerend voornaamwoord. 

Voorbeeld: 

Ik schaam me diep voor het onjuiste antwoord. 

Me kun je niet vervangen, dus is me hier een verplicht wed vnw. 

Toevallig wederkerend voornaamwoord

Soms kun je het wederkerend voornaamwoord wel vervangen door iets of iemand. Dan is het een toevallig wederkerend voornaamwoord.

Voorbeeld: 

Hij scheert zich iedere ochtend. 

Hij scheert de hond elke week. 

Zich is hier een toevallig wederkerend voornaamwoord.

De  wederkerende vnw mezelf, jezelf, zichzelf en onszelf komen alleen voor bij toevallig wederkerende ww

Wederkerig voornaamwoord (wedig.vnw)

In het Nederlands kennen we maar één wederkerig voornaamwoord en dat is 'elkaar'. 

Soms zie je ook mekaar (spreektaal) en elkander (ouderwets Nederlands. 

Voorbeelden:
 ‘Sem en Indy groeten elkaar’
‘We hebben elkaar gisteren nog gezien.’

Bekijk de volgende zin:

• Julie en Isra beschuldigen elkaar ervan dat ze zich bij het groepswerk te weinig inzetten.

In een wederkerig of een wederkerend voornaamwoord zie je het onderwerp ‘wederkeren’ (terugkomen). In de voorbeeldzin is elkaar een wederkerig voornaamwoord (wedig.vnw). Het Nederlands heeft er maar één: elkaar. Soms wordt het geschreven als mekaar of elkander.

• Julie en Isra beschuldigen elkaar ervan dat ze zich bij het groepswerk te weinig inzetten.

In de voorbeeldzin is zich een wederkerend voornaamwoord (wed.vnw). Het komt voor bij wederkerende werkwoorden: zich schamen, zich voornemen. Welk wederkerend voornaamwoord (vet) je gebruikt, hangt dus af van het onderwerp (onderstreept):

• Julie en Isra beschuldigen elkaar ervan dat ze zich bij het groepswerk te weinig inzetten.

In de voorbeeldzin is zich een wederkerend voornaamwoord (wed.vnw). Het komt voor bij wederkerende werkwoorden: zich schamen, zich voornemen. Welk wederkerend voornaamwoord (vet) je gebruikt, hangt dus af van het onderwerp (onderstreept).

Welk wederkerend voornaamwoord (vet) je gebruikt, hangt dus af van het onderwerp (onderstreept).

De wederkerende voornaamwoorden mezelf, jezelf, zichzelf en onszelf komen alleen voor bij toevallig wederkerende werkwoorden (zich wassen, zich scheren) en niet bij verplicht wederkerende werkwoorden (zich verslikken, zich vergissen):

• Meneer Van het Hof scheert zichzelf het liefst met een scheermesje.
• Ik bemoei *mezelf nooit met de ruzies van anderen. (* betekent ongrammaticaal)

Het woord zich is altijd wederkerend voornaamwoord

Me, je en ons kunnen ook persoonlijk voornaamwoord zijn. 

Je en ons kunnen bezittelijk voornaamwoord zijn. 

Hoe weet je dan welke het is?

Door de voornaamwoorden te vervangen met:

hij, hem, zijn of zich. Als je het woord kunt vervangen...

• door hij of hem, dan is het een persoonlijk voornaamwoord;
• door zijn, dan is het een bezittelijk voornaamwoord;
• door zich, dan is het een wederkerend voornaamwoord.

Voorbeeld:

• Kun je (1) je (2) voorstellen dat je (3) zusje de hoofdrol krijgt in de musical van groep 8?

Kan hij (1) zich (2) voorstellen dat zijn (3) zusje de hoofdrol krijgt in de musical van groep 8?
‘Je’ (1) verandert in ‘hij’ en is dus een persoonlijk voornaamwoord.
‘Je’ (2) verandert in ‘zich’ en is dus een wederkerend voornaamwoord.
‘Je’ (3) verandert in ‘zijn’ en is dus een bezittelijk voornaamwoord.

Reminder....

Het Nederlands heeft dus maar één wederkerig voornaamwoord : elkaar. Soms wordt het geschreven als mekaar of elkander.

De rest zijn wederkerende voornaamwoorden.

Zelf oefenen

Cursus 5 Grammatica §1 ZD herhaling leerjaar 1

+ § 4 wederkerig en wederkerend voornaamwoord

Wat: Maak opdracht 1 , 2  en 4 van Grammatica §4 p. 213. Klaar? Maak je zinsdelen blad af.

Hoe:  Individueel in je schrift.

Hulp: Theorie uit je boek, docent.

Tijd: 15 min.

Uitkomst: Geoefend met het het wederkerig en wederkerend voornaamwoord.

Klaar?

Lezen in je leesboek

of huiswerk.

Fijne dag!

Ruim rustig je spullen op en blijf zitten tot de bel gaat