Hoofdstuk 3 - Water

• Natuurkunde
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 2

Welkom!

Ga rustig zitten op je plek.

Je jas en telefoon zijn aan de kapstok en in je kluis.

Pak je boek en pen op tafel, iPad dicht op tafel.

Startwerk

Maak het werkblad dat je bij binnenkomst krijgt.

Je werkt hier voor jezelf aan tot de timer op is.

Planning voor de komende lessen

1. Bepalen hoe ver jullie zijn in hoofdstuk 3 - wat is al bekend, wat nog niet.

2. Herhalen van de belangrijkste stof en leren van nieuwe stof.

3. Toetsen van dit hoofdstuk zodat we daarna verder kunnen.

Pak nu je iPad voor je op LessonUp en ga met de lescode in de les.

Fasen: de leerdoelen

Je kunt de drie fasen benoemen waarin stoffen kunnen voorkomen.

Je kunt de drie fasen van water herkennen en benoemen.

Je kunt de verschillende soorten neerslag beschrijven.

Water komen we tegen op drie manieren:

- Vast (als ijs);

- Vloeibaar (als water);

- Gasvorming (als waterdamp).

Vast, vloeibaar en gas zijn de fasen waarin een stof kan voorkomen.

Welke fase is dit?

1. Vast
2. Vloeibaar
3. Gas

Welke fase is dit? (mist)

1. Vast
2. Vloeibaar
3. Gas

Wanneer water uit druppels bestaat (dus ook als mist) is het vloeibaar.

De gasvorm van water kan je eigenlijk nooit zien - hete waterdamp boven een pan komt het dichtst bij.

Heet ook wel stoom.

We komen water veel tegen in de vorm van neerslag:

- Regen

- Sneeuw en hagel

- Rijp (ijs op de takken)

- Dauw (druppeltjes op het gras)

- IJzel (ijslaagje op de weg)

Als het goed is, kan je...

...de drie fasen benoemen waarin stoffen kunnen voorkomen.

...de drie fasen van water herkennen.

...de verschillende soorten neerslag beschrijven.

Oefenopdrachten

Noteer de antwoorden op de vragen op je opdrachtenblad.

1. In welke fase is water op kamertemperatuur (20°C)?

2. In welke fase is water als het valt in de vorm van hagel?

3. Noem naast hagel nog twee andere vormen van neerslag.

4. Leg uit waarom we zeggen dat mist in de vloeibare fase is, en niet gasvormige.

Oefenopdrachten

1. In welke fase is water op kamertemperatuur (20°C)? De vloeibare fase.

2. In welke fase is water als het valt in de vorm van hagel? De vaste fase.

3. Noem naast hagel nog twee andere vormen van neerslag. Regen, ijzel, mist, rijp, dauw.

4. Leg uit waarom we zeggen dat mist in de vloeibare fase is, en niet gasvormige. Mist bestaat uit kleine druppeltjes water - een druppel is vloeibaar, niet gasvormig.

Faseovergangen: de leerdoelen

Je kan benoemen hoe de zes fase-overgangen worden genoemd.

Je kan beschrijven hoe je de fase-overgangen terugziet in het weer.

Je kan uitleggen wanneer water overgaat van de ene naar de andere fase.

Als een stof van fase verandert, heet dat een fase-overgang.

Er zijn drie fasen, dus in totaal zes fase-overgangen.

We gebruiken bevriezen als de temperatuur onder 0 °C is - anders stollen.

Welke fase-overgang is hier gebeurd?

1. Condenseren
2. Verdampen
3. Bevriezen
4. Smelten

En welke overgang is hier gebeurd?

1. Verdampen
2. Condenseren
3. Rijpen
4. Vervluchtigen

Of water overgaat van de ene naar de andere fase, heeft vaak te maken met de temperatuur.

Als je een blok ijs opwarmt, zal het eerst water worden en uiteindelijk gas.

Hoe hoger de temperatuur, hoe meer de moleculen (deeltjes) in de stof gaan bewegen.

Ze bewegen dan verder van elkaar af. Bij een gas zijn de moleculen altijd ver uit elkaar - daarom stijgt een gas ook vaak op.

Als het goed is, kan je...

...benoemen hoe de zes fase-overgangen worden genoemd.

...beschrijven hoe je de fase-overgangen terugziet in het weer.

...uitleggen wanneer water overgaat van de ene naar de andere fase.

Oefenopdrachten

Noteer de antwoorden op de vragen op je opdrachtenblad.

1. Als je water kookt, gaat het over van water naar waterdamp. Hoe heet die faseovergang?

2. Bij welke temperatuur kookt water?

3. Op de koude ochtend kan je soms dauwdruppels op het gras zien. Hoe heet de faseovergang waardoor die druppels ontstaan?

4. Soms zie je 's winters ijs aan de bomen. Dit heet rijp. In welke fase is rijp?

5. In welke fase was de rijp vóórdat het rijp werd?

Oefenopdrachten

1. Als je water kookt, gaat het over van water naar waterdamp. Hoe heet die faseovergang? Verdampen

2. Bij welke temperatuur kookt water? Bij 100 °C (je moet °C achter je antwoord zetten!)

3. Op de koude ochtend kan je soms dauwdruppels op het gras zien. Hoe heet de faseovergang waardoor die druppels ontstaan? Condenseren

4. Soms zie je 's winters ijs aan de bomen. Dit heet rijp. In welke fase is rijp? De vaste fase

5. In welke fase was de rijp vóórdat het rijp werd? De gasvormige fase

Stil werken

Maak af: de opgaven op het werkblad.

Maak daarna: de opgaven 'Test jezelf' van paragraaf 3.1 en 3.3 (online boek).

Doel: je oefent met het herkennen en benoemen van fasen/overgangen.

Met wie: je werkt alleen, in stilte.

Hoe: gebruik je werkblad en je (online) boek (via SOM -> Leermiddelen).

Tot hoe laat: 5 minuten voor einde van de les.

Klaar? Maak ook de opgaven 'Test jezelf' van paragraaf 3.2.

Welkom!

Ga rustig zitten op je plek.

Je jas en telefoon zijn aan de kapstok en in je kluis.

Pak je boek en pen op tafel, iPad dicht op tafel.

Startwerk

Lees in je boek paragraaf 3.2.

Beantwoord voor jezelf daarna de vraag:

"Wat gebeurt er in een vloeistofthermometer als de temperatuur stijgt?"

Thermometers: de leerdoelen

Je kunt de onderdelen van een vloeistofthermometer benoemen.

Je kunt uitleggen hoe een vloeistofthermometer werkt.

Je kunt uitleggen hoe je op een thermometer een schaalverdeling maakt.

"De temperatuur van het water is 18 graden Celsius."
Wat is hier de eenheid?

1. Temperatuur
2. Water
3. 18
4. Graden Celsius

De eenheid vertelt iets over de betekenis van een getal.

In dit geval: 18 graden Celsius.

De grootheid is dat wat we meten - in dit geval de temperatuur.

Temperatuur meet je met een thermometer.

Bekendste variant: de vloeistofthermometer.

Het heeft een reservoir met vloeistof, een stijgbuis, en een schaalverdeling.

Als het warmer wordt, zet de vloeistof uit.

Daardoor stijgt de vloeistof in de stijgbuis.

Zo'n schaalverdeling kan je zelf maken.

Met smeltend ijs meet je het punt

van 0 °C.

Met kokend water met je het punt

van 100 °C.

Tussen de 0 en 100 °C verdeel je de schaal in gelijke stukken.

Oefenopdrachten

Noteer de antwoorden in je boek of een schrift.

1. Welke temperatuur geven de thermometers aan? Schrijf zo nauwkeurig mogelijk op.

2. Welke thermometer is het minst nauwkeurig?

Oefenopdrachten

1. Welke temperatuur geven de thermometers aan?

a. 26 °C, b. 38,17 °C, c. 38,8 °C, d. -18 °C

2. Welke thermometer is het minst nauwkeurig? Thermometer d (minste tussenlijntjes).

Stil werken

Maak: paragraaf 3.4, opdracht 1 t/m 6.

Doel: je leert wat er gebeurt wanneer je water kookt.

Met wie: je werkt alleen, in stilte.

Hoe: in je boek, gebruik de theorie bij de vragen.

Hoe lang: 5 minuten, dan klassikaal verder.

Klaar? Maak ook opdracht 11 en 13 uit dezelfde paragraaf.

Kook- en smeltpunt: de leerdoelen

Je kunt uitleggen wat het kookpunt en smeltpunt van een stof zijn.

Je kunt uitleggen waarom het kook- en smeltpunt stofeigenschappen zijn.

Je kunt beschrijven wat er gebeurt als water kookt.

De temperaturen waarop een stof smelt (smeltpunt) of kookt (kookpunt) zijn stofeigenschappen.

Je kan eraan herkennen welke stof je voor je hebt en de smelt- en kookpunten veranderen niet zomaar.

Vroeger zat in thermometers vaak kwik, tegenwoordig alcohol.

Met welke stof kan je lagere temperaturen meten: kwik of alcohol? Waarom?

Kwik bevriest bij -39 °C (of: smelt pas bij -39°C). Bij lagere temperaturen is het dus in de vaste fase.

Alcohol bevriest pas bij -114 °C en is dus langer in de vloeibare fase.

Oefenopdrachten

Noteer de antwoorden in je boek of een schrift.

1. Je wil in een oven lood smelten. Wat is de minimale temperatuur die de oven moet hebben?

2. Je wil ook ijzer in die oven doen, maar

dit mag niet smelten. Wat is dan de

maximale temperatuur die de oven mag

hebben?

Oefenopdrachten

1. Je wil in een oven lood smelten. Wat is de minimale temperatuur die de oven moet hebben? 328 °C, het smeltpunt van lood.

2. Je wil ook ijzer in die oven doen, maar

dit mag niet smelten. Wat is dan de

maximale temperatuur die de oven mag

hebben? 1558 °C, net onder het

smeltpunt van ijzer.

Zelf aan de slag

Maak: de opgaven 'Test jezelf' van paragraaf 3.2 en 3.4 (online boek).

Doel: je herhaalt de kenmerken van thermometers en je oefent met de begrippen kook- en smeltpunt.

Met wie: je mag rustig overleggen met je buur (fluistertoon).

Hoe: in je online boek - via SOM -> Leermiddelen.

Hoe lang: tot 5 minuten voor einde les.

Klaar? Maak bij de paragraaf 'Afsluiting' de Diagnostische toets over dit hele hoofdstuk.