Thema 4 Transport Basisstof 4

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 4 Transport

Basisstof 1 Transportsystemen

Basisstof 2 Het hart

Basisstof 3 Het bloedvatenstelsel

Basisstof 4 Het bloed

Basisstof 5 Weefselvloeistof & Lymfe

Herhaling 1

Drie typen bloedvaten: slagaders, aders en haarvaten.

Door slagaders stroomt het bloed van het hart weg naar de organen toe. Door aders van je organen naar je hart terug, zij hebben kleppen.

Haarvaten zijn één cellaag dik en hierdoorheen kunnen stoffen van en naar onze cellen gaan.

Herhaling 2

Bijna altijd hebben slagaders en aders de naam van het orgaan waar ze naartoe gaan/vanaf komen. Het bloed uit de wand van een groot deel van het darmkanaal gaat via de poortader naar de lever.

De druk die het bloed uitoefent op de wand van de bloedvaten noem je de bloeddruk, deze wordt onderverdeeld in de bovendruk en onderdruk. In de verschillende typen bloedvaten verschilt de bloeddruk en stroomsnelheid van het bloed

Wat weet je al van bloed en je bloedsomloop?

Bloed

Zoals je in het filmpje kunt zien, vervoert bloed cafeïne en suiker uit energie drank door je lichaam.
Een volwassen mens heeft ..... liter bloed in het lichaam.

1. 3 tot 4 liter
2. 4 tot 5 liter
3. 5 tot 6 liter
4. 6 tot 7 liter

Belangrijke woorden

Bloed bestaat uit:

- Bloedplasma: vervoert de volgende stoffen:

    - plasma - eiwitten, water, zouten, zuurstof,   voedingsstoffen,    

      koolstofdioxide, afvalstoffen

- Vaste bestanddelen van het bloed: (ontstaan in rode beenmerg):

    - Rode bloedcellen: zuurstof vervoeren, aanmaak door EPO

            + Hemoglobine

            + Bloedarmoede 

    - Witte bloedcellen (etter, pus)

    - Bloedplaatjes: bloed laten stollen

            + Fibrine

            + Trombose

Basisstof 4 Het bloed

Een volwassen mens heeft vijf tot zes liter bloed in het lichaam. Maar wat doet het nog meer, naast vervoeren van suiker en cafeïne?

 

Wanneer je bloed in een centrifuge doet, kom je erachter waaruit het allemaal bestaat: 

55% bloedplasma                       45 % vaste http://schouten-biology.weebly.com/uploads/4/7/5/3/47533977/naamloos_orig.jpg

Bloedplasma

Water met opgeloste stoffen en plasma-eiwitten:

- 7% plasma-eiwitten

Bijvoorbeeld fibrinogeen, wat helpt bij het stollen van je bloed

- 2% opgeloste stoffen

Klein beetje zuurstof, voedingsstoffen, hormonen, enzymen, antistoffen, koolstofdioxide en andere afvalstoffen

- 91% water

Ook: Temperatuur, pH, osmotische waarde bloed constant houden.

De vaste bestanddelen van bloed ontstaan allemaal in het beenmerg, uit stamcellen. Zie BINAS 84i

- Rode bloedcellen

- Witte bloedcellen

- Bloedplaatjes

We gaan nu verder met de bouw en functie van elk vast bestanddeel

De vaste bestanddelen van bloed zijn:

- Rode bloedcellen

- Witte bloedcellen

- Bloedplaatjes

We gaan nu verder met de bouw en functie van elk vast bestanddeel.

Rode bloedcellen

- Per mm3 bloed 1.000.000 rode bloedcellen

- Geen celkern, daardoor 4 maanden in leven

- Bevatten hemoglobine

- Aanmaak van rbc in rode beenmerg gestimuleerd door hormoon EPO

EPO

Erytropoëtine is een hormoon dat wordt gemaakt door de nieren. Afhankelijk van de hoeveelheid zuurstof in de nieren maken ze meer op minder EPO. Dit zet het rode beenmerg aan tot het maken van rbc.

Hemoglobine

- Eiwitmolecuul in rbc, geeft de rode kleur aan het bloed

- Hemoglobine bevat kleine ijzerdeeltjes

- Hemoglobine vervoert zuurstof en CO2

- Bloedarmoede: onvoldoende hemoglobine in het bloed

In een bloedvat om een longblaasje heen, wordt zuurstof door hemoglobine opgenomen

Bloedarmoede

- Te weinig hemoglobine in je bloed, door ijzertekort

- Moe

- Hoofdpijn

- Kortademig

- Flauwvallen

Witte bloedcellen

- Per mm3 bloed 7000 witte bloedcellen

- Hebben een celkern

- Kunnen van vorm veranderen

- Betrokken bij de afweer tegen ziekten.

In de afbeelding hierboven zie je veel rode en twee witte bloedcellen (paarse celkern)

Witte bloedcel

- Maken ziekteverwekkers onschadelijk

- Eén type witte bloedcel sluit ziekteverwekkers in

- Ze doden bijvoorbeeld bacteriën en gaan daarbij zelf dood: pus/etter

We gaan verder op de wbc's en hun rol in het immuunsysteem in Thema 6 'Afweer'.

Een witte bloedcel gaat uit het bloedvat en sluit een bacterie in

Bloedstolling

Bij de bloedstolling is uit het bloedplasma het eiwit Fibrinogeen en stollingsfactoren (o.a. calciumionen) betrokken. 

Fibrinogeen wordt omgezet in fibrine, wat een netwerk van draden vormt, zoals je in de vorige slide kon zien.

https:

Bloedplaatjes

- Per mm3 bloed 300.000 bloedplaatjes

- Geen celkern, want het zijn stukjes uit elkaar gevallen cellen

- Spelen een rol bij de bloedstolling, 

Zie de volgende slide om de stappen van de bloedstolling te doorlopen in bioplek.nl

Trombose

- Bloed stolt binnen een bloedvat

- Er ontstaat een bloedprop in het bloedvat, soms sluit deze het bloedvat af

- Als de bloedprop loskomt sluit het ergens anders een bloedvat af

Waaruit bestaat bloed?

Uitleg over de sleepvragen

In de volgende twee slides staan twee sleepvragen. 

Je gaat in de eerste vraag de onderdelen slepen om goed op een rijtje te zetten wat de onderdelen van bloedplasma zijn en waar deze weer uit bestaan.

De tweede sleepvraag geeft een overzicht van de verschillen tussen rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes.

Bloedplasma

Afvalstoffen

Plasma-eiwitten

Water

Opgeloste stoffen

Zouten

Zuurstof

Voedingsstoffen

Koolstofdioxide

	Rode bloedcellen	Witte bloedcellen	Bloedplaatjes
1. Hebben ze een celkern?
2. Wat is hun functie?
3. Hoeveel zitten er gemiddeld in 1mm3 bloed?

5.000.000

7000

300.000

Nee

Nee

Jal

Zuurstoftransport

Bloedstolling

Ziekteverwekkers bestrijden

..... is het hormoon dat de aanmaak van rode bloedcellen stimuleert, ...... is het eiwit wat meehelpt in de bloedstolling.

1. EPO - Hemoglobine
2. Fibrinogeen - Ijzeratomen
3. Rode beenmerg - EPO
4. EPO - Fibrinogeen

Samenvatting:

Bekijk het filmpje over bloed in de volgende link:

https://schooltv.nl/video/nieuws-uit-de-natuur-bloed-1/#q=bloed

Lezen / Maken:

Lezen: Basisstof 4 blz 36 t/m 39

Maak: Opdracht 44 t/m 50

Bekijk BINAS 84 i, evt 84 O

Bekijk ook de samenvatting van basisstof 4 (leerdoel 8 en 9) op bladzijde 52 en 53 van je tekstboek.