VWO5 GD/LB Ethiek II - Ethische stromingen

• Levensbeschouwing
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Programma

1. Terugblik vorige les: persoonlijke ethiek

2. Normen en waarden

3. Drie ethische stromingen

     a. Deugdethiek

     b. Plichtethiek

     c. Gevolgethiek

Keuzeopdrachten

Iedereen die niet iets/alles heeft ingeleverd heeft bericht gehad in Teams

Uiterlijk inleverdatum Keuze-opdrachten: vrijdag 28 mei 23:59

Let op plagiaat (knippen en plakken van internet, vaak zonder bronvermelding)!

Terugblik vorige les

Ethiek

Ethiek: nadenken over wat goede of kwade daden, levensstijlen of gedachten zijn: wat is goed en waarom is iets goed?

- Persoonlijke ethiek: wat doe je in bepaalde situaties en waarom?

Normen en waarden

Individueel en gemeenschappelijk

Vraag

Welke regel vind jij belangrijk tijdens een les op school en waarom?

Theorie normen en waarden

Normen: iets waaraan je je houdt (afspraken)

Normen kunnen vervat worden in regels en wetten

Onder normen gaan waarden schuil: dat wat waardevol is

(eerlijkheid, presteren en concurreren, discipline, verantwoordelijkheid etc.)

Persoonlijke waarden bepalen jouw individuele ethiek.

Drie ethische stromingen

deugdethiek

plichtethiek

doel- of gevolgethiek

Welke eigenschap vind jij het meest belangrijk?

1. moed
2. matigheid
3. rechtvaardigheid
4. wijsheid

Deugdethiek

Griekse filosofen (Socrates, Plato, Aristoteles):

Welke morele eisen moeten er aan de mensen worden gesteld zodat ze een goede en rechtvaardige maatschappij tot stand kunnen brengen?

Deugdethiek

Aristoteles: 

1. Elk mens wenst een gelukkig leven

2. 'Gelukkig': een tevreden besef dat het gelukt is een volwaardig menselijk leven te leiden

3. Om dit te halen, moeten bepaalde eigenschappen worden ontwikkeld: deugden.

Deugdethiek

Deugdethiek: de handelende persoon staat centraal.

Aristoteles: de mens moet vier kardinale deugden ontwikkelen, eigen maken: moed, rechtvaardigheid, wijsheid, matigheid.

Middeleeuwen: kerk voegt hier geloof, hoop en liefde aan toe.

De mens is op te voeden.

Je moet kiezen:

1. Beul van beroep; levensverwachting: zeer hoog
2. Steeds het goede doen; levensverwachting: zeer laag

Plichtethiek

In de plichtethiek staat de handeling zelf centraal: wat is moreel juist om te doen.

Immanuel Kant (1724-1804):

de mens moet het goede doen;

het goede moet worden beloond: eeuwig leven

Plichtethiek

Kant: categorische imperatief (geldt voor iedereen in alle situaties) met twee basisregels:

1. Handel altijd zó, dat wat jij besluit te doen, in dezelfde situatie door alle mensen gedaan kan worden.

2. Handel bij alles zó, dat de mensen altijd het doel is en nooit het middel.

Veiligheid voor iedereen gaat bóven persoonlijke vrijheid.

1. Eens
2. Oneens

Doel- of gevolgethiek

Bij doel-ethiek staat het gevolg van een handeling centraal.

Jeremy Bentham (1748-1832): 

- Streven naar eigen geluk mag niet ten koste gaan van je medemens.

- In de maatschappij moet je altijd rekening houden met het mogelijke geluk van anderen: het gaat om algemeen welzijn.

Doel- of gevolgethiek

Bentham: overheid moet zorgen voor evenwicht tussen algemeen en persoonlijk belang. Het algemeen belang weegt zwaarder; gekeken moet worden wat het meeste nut geeft voor zoveel mogelijk mensen.

Mill: 'Het enige dat een mens, individueel of samen met anderen, het recht geeft om in te grijpen in de vrijheid van een ander mens, is zelfbescherming.'

Ieder mens is dus vrij om te doen, zolang hij een ander geen schade toebrengt.

Samenvatting en opdracht

Samenvatting

- Persoonlijke en gemeenschappelijke ethiek

   Gebaseerd op normen en waarden

Ethische stromingen:

Deugdethiek: de handelende persoon staat centraal

Plichtethiek: de handeling zelf staat centraal

Doel-/gevolgethiek: het gevolg van een handeling staat centraal

Opdracht

Betoog, beschouwing of essay over actueel ethisch onderwerp.

Werken in tweetallen.

Volledige opdracht staat op Teams.

Drie werklessen.