De stad blogspot

• Handvaardigheid
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Thema 2018

DE STAD

De stadverbeeld

Elke stad is anders. De geschiedenis, de ligging en de functie bepalen het karakter en de sfeer van een stad.

Kunstwerken die de stad verbeelden kunnen daarom enorm van elkaar verschillen. Het kan de chaos van een grote wereldstad met hoogbouw en druk stadsverkeer verbeelden, maar ook een rustige buitenwijk met rijtjeshuizen met een eigen tuintje.

Hieronder zie je een paar voorbeelden van het verbeelden van 'de stad' door kunstenaars en ontwerpers

Stadsbeeld, een verlichte skyline van oude mobiele telefoons,   Studio 75b Rotterdam

Kunstwerk van Paul Citroen, Metropolis, 1923, fotomontage

Chris Burden maakte een enorme bewegende installatie Metropolis II. 

Mathieu Venot fotografeert hoogbouw in een koele en strakke beeldtaal, de hoogbouw lijkt zo haast een abstracte compositie.

Tjebbe Beekman verbeeldt hoogbouw als gestapelde anonieme woonblokken met een doorleefde, dikke gevel, heel anders dus dan de zakelijke architectuurfoto's van Venot.

Postzegelserie Rotterdam 

Na een groot bombardement van Rotterdam in de Tweede Wereldoorlog werd de stad weer opgebouwd tot een moderne wereldhavenstad. Op de postzegelserie uit 1990 zie je deze geschiedenis verbeeld.

Links staat de ruine van de Zuiderkerk, na de bombardementen. De andere twee zegels laten een nieuwe stad zien 'als podium' (middelste zegel) en rechts een Rotterdam 'altijd bouwend aan de toekomst'.

Frank Dresme maakte collages van de stad Rotterdam, hier zie je een deel met onder andere de kubuswoningen. Kijk op zijn website voor andere collages van onder andere de stad Amsterdam.

Hier zie je twee tekeningen van Amsterdam door Jan Rothuizen. De bovenste tekening hoort bij zijn project Drawing Room in het torentje van de Bijenkorf. Daaronder zie je De Open kaart van Amsterdam.

Beide projecten zijn interactief en te bekijken op zijn website.

Hierboven zie je vier schilderijen van Arie Schippers. Het zijn gewone, alledaagse beelden van deze stad, overdag en 's nachts. Zulke beelden kan je in elke stad aantreffen en het is de kunst om daar bij stil te staan. Want ook dát geeft een beeld van de stad waarin je woont, fietst, werkt, naar school gaat etc.

Hier zie je drie schilderijen van New York gemaakt door Richard Estes. Estes is een hyper- of fotorealist en schildert werkelijke situaties, maar overdrijft in scherpte van de details.

Voor zijn schilderijen gebruikt hij verschillende foto's, gemaakt vanaf dezelfde plek met hetzelfde onderwerp, maar waarbij zijn camera telkens verschillend is ingesteld.  Bekijk maar eens de etalageruiten uit de jaren '60 van de vorige eeuw. Hier zie je niet alleen wat daarachter is uitgestald, maar ook wat zich vóór die ramen afspeelt: auto's en gevels van de overkant.

De onderste koffer is speciaal door Yin Xiuzhen gemaakt voor haar solotentoonstelling in het Groninger Museum en verbeeldt de stad Groningen. Zoals bij alle Draagbare steden is het geheel uitgevoerd met tweedehands kleding van inwoners van de stad. Bij alle koffers hoort ook een soundtrack met geluiden die in Groningen werden opgenomen.

De werken van Robert Rauschenberg die New York verbeelden, geven een hele andere beleving van deze wereldstad. Chaos, drukte en expressieve kleuren verwerkt in een fotografische zeefdruk. Delen van de foto’s zijn transparant over elkaar heen gedrukt.

Stadspoorten

Lang geleden was een stad ommuurd met stadspoorten, die toegang gaven tot de stad. Tegenwoordig zijn de poorten een herinnering aan vroeger en zou je veel moderne kunstwerken en gebouwen als hedendaagse stadspoorten kunnen zien.     Hieronder enkele meer of minder bekende kunstwerken, die je de naam 'stadspoort' zou kunnen geven. 

Wereldberoemd in Parijs is de 50 meter hoge Arc de Triomphe uit 1836. Langs deze triomfboog rijdt nu elke dag het drukke autoverkeer.

Een eind verderop aan dezelfde straat, staat La Grande Arche de la Fraternité uit 1989, een 110 meter hoog modern gebouw.

Arnhem en de historische Sabelpoort  

De Sabelpoort stamt uit de middeleeuwen en werd al getekend op een oude Arnhemse stadskaart uit die tijd. Van de vier stadspoorten die Arnhem had is dit de enige die nog over is

  

Vijftig jaar, nadat de oude stadspoort (linksonder) was afgebroken, werd er op de oorspronkelijke plaats van de oude Delftsche poort een reconstructie in staal opgericht, ontworpen door de kunstenaar Cor Kraat. Rond de poort zijn enkele restanten opgesteld van ornamenten van de oorspronkelijke stenen poort.

Rotterdam en de Delftsche Poort   

Rotterdam en de Delftsche Poort 

De D-toren is een interactief kunstwerk van beeldend kunstenaar QS Serafijn en architect Lars Spuybroek en staat op een van de vijf toegangswegen naar de stad. Via een vragenlijst aan 50 bewoners wordt de kleur van de toren bepaald. De vragen gaan over alledaagse en actuele zaken. Elke emotie is gekoppeld aan een kleur. Zodra de straatverlichting aangaat, krijgt de toren de gemiddelde kleur van de dag. De deelnemers wisselen per half jaar.

Doetinchem met de D-toren

De Kubuspoort van Marijke de Goeij staat symbool voor de oude stadspoorten van Amsterdam. Deze moderne poort geeft, in tegenstelling tot de oude poorten, geen toegang tot de stad, maar wel tot de Amsterdamse woonwijk De Aker. De Kubuspoort is opgebouwd uit onregelmatig gestapelde kubussen en vormt zo een contrast met de strakke architectuur in de omgeving.   De Goey koos voor een helder blauwe kleur, die altijd afsteekt tegen de omgeving.

De Kubuspoort in Amsterdam

De nieuwe wijk Houthaven krijgt zijn eigen spectaculaire visitekaartje in de vorm van een enorme toegangspoort op het eind van de steiger. Het is het hoogste woongebouw van Amsterdam en is van verre te zien.

De Pontsteiger in Amsterdam

Citymarketing 

Citymarketing gaat over het promoten van een stad. De bedoeling is dat de stad een aantrekkelijk imago krijgt waardoor mensen er graag willen wonen en/of bedrijven zich er vestigen. Wat maakt een stad aantrekkelijk? 

Dat zijn de architectuur, de ruimtelijke ordening, de monumenten, de parken en de winkelstraten. Maar ook het aanbod van culturele en sportieve activiteiten. Elke stad probeert met citymarketing steeds opnieuw de aandacht te trekken en maakt daarbij vaak gebruik van de typische kenmerken van die stad.

De letters van het motto van de stad, I AMsterdam, vormen een bezienswaardigheid. I AMsterdam groeide in korte tijd uit tot het symbool van de stad en haar bewoners. Bezoekers van de stad fotograferen zichzelf in, rondom en bovenop de letters. Een tweede set I AMsterdam letters staat op Schiphol Plaza en een derde set reist rond tussen diverse evenementen in de stad.

I AMsterdam 

In 2011 werd in het Valkhofpark van Nijmegen een elf meter hoog Uitkijkkonijn gebouwd door kunstenaar Florentijn Hofman. Hofman werd geïnspireerd door het uitzicht vanuit het park op de brug en de rivier. Het konijn is extra opvallend vanwege de rode bal op zijn neus. Wie via de Waalbrug de stad binnenkomt zag de rode bal tussen de groene boomtoppen.   Bij de bouw van het Uitkijkkonijn is Florentijn Hofman en zijn team ondersteund door een groot aantal vrijwilligers uit Nijmegen en omstreken.

Het Uitkijkkonijn van Nijmegen

Ieder jaar in november staat Eindhoven vol met lichtkunst. Eindhoven staat al tijden bekend als lichtstad, vanwege de vroegere lampenfabrieken van Philips. GLOW is een expositie in de openbare ruimte van ongeveer 30 lichtkunstwerken van beroemde kunstenaars. De lichtkunstwerken zijn met elkaar verbonden door een looproute van ongeveer 6 km.

Lichtstad Eindhoven en het jaarlijkse GLOWfestival

De theepot is een kunstwerk van Lily van der Stokker. Met haar kunstwerk, getiteld Celestial Teapot (= Hemelse Theepot), eert zij het alledaagse leven als tegenhanger van alle gebouwen rondom het Stationsgebied. De theepot kreeg later nog een gebreid jasje om de Maand van de Mode aan te kondigen.  De theepot was onderdeel van een kunstproject Call of the Mall, een project waarmee winkelcentrum Hoog Catharijne het podium was voor 25 nationale en internationale kunstenaars. Zo kon het publiek naast het winkelen ook kunst bewonderen.

De Theepot van Utrecht

Stripboeken in Brussel  

De stad Brussel vindt stripboeken, waarvan er in België veel gemaakt worden, heel belangrijk. Daarom krijgen personages uit Belgische stripboeken een belangrijke plek in Brussel. Al bijna zestig stripmuren kleuren het centrum van de stad.

Iconische bouwwerken zijn beeldbepalende bouwwerken van een stad. Unieke en bijzondere gebouwen die iedere inwoner van de stad wel kent. Soms zijn ze zelfs bekend bij mensen van buiten die stad als trekpleister voor toeristen.

Deze bouwwerken worden meteen herkend en zijn bijzonder door hun vormgeving, hun beeldtaal, hun locatie en/of hun geschiedenis.

Iconische bouwwerken

Het Colosseum, een wereldberoemd

eeuwenoud monument in Rome

Een modern icoon uit 1997 is het Guggenheim Museum in Bilbao, Spanje. Het museum heeft een bijzondere bouwstijl met golvende, haast willekeurig geplaatste gevels.

Het museum is een echte toeristische trekpleister

Rotterdam: Euromast en Erasmusbrug

Kubuswoningen, Rotterdam

Rotterdam en zijn moderne stadsiconen  

Bij de wederopbouw van Rotterdam is gekozen voor moderne hoogbouw waardoor de beroemde skyline van de stad ontstond.

Arnhem Centraal  

Het futuristisch ontwerp van Ben van Berkel voor een nieuwe stationsgebouw voor Arnhem werd in 2015 geopend. Het duurde 18 jaar voordat het klaar was. Al voor de opening werd duidelijk dat dit gebouw een nieuw icoon was voor de stad.

Het Eye, filmgebouw aan het IJ, Amsterdam

Het Evoluon in Eindhoven, in 1966 een teken van vooruitgang

De blikvanger van Zaandam is een hotel van 70 gestapelde Zaanse huisjes 

De inwoners 

De Nederlandse schilder George Hendrik Breitner werd in zijn tijd de stadsschilder van Amsterdam genoemd. Hij legde het stadsleven van Amsterdam en zijn inwoners vast in schetsen, schilderijen en foto's. Soms maakte hij van één onderwerp verschillende afbeeldingen, vanuit verschillende standpunten of in andere weersomstandigheden. 

De stadstekenaar Arie Schippers legt in de 21ste eeuw het alledaagse leven van de Amsterdammers vast in snelle schetsen; meestal alledaagse handelingen, zoals vissen in de gracht, boodschappen inladen of geld uit de muur trekken.

De Engelse schilder Richard Hamilton nam in 1965 een ansichtkaart als uitgangspunt voor bovenstaand werk Trafalgar Square. Trafalgar Square is een beroemd plein in Londen. Hij maakte een extreme vergroting van deze kaart, zodat de mensen haast abstracte vormen en vlekken werden.

De Amerikaanse kunstenaar George Segal laat vooral de anonimiteit en eenzaamheid zien van inwoners van grote steden. Hij maakt kunstinstallaties die bestaan uit een readymade decor waarin hij levensgrote gipsfiguren plaatst.

Danny Lyon, een fotograaf uit New York, maakte op oudejaarsavond 1966 in de metro een serie foto's van zijn medereizigers. De foto's geven een indruk van de ondergrondse van een wereldstad. Hij maakte de foto's zonder flits en ongemerkt (dus niet geposeerd). In 2014 werd de serie in XXL formaat opgehangen in hetzelfde metrostation, van waaruit hij zijn reis 48 jaar eerder was begonnen.

Hierboven drie straatfoto's van andere fotografen waarop goed te zien is dat het belangrijk is een goed en scherp oog te hebben voor wat zich voor je camera afspeelt en dat je op het juiste moment de knop indrukt. Een seconde later en het magische moment is voorbij.

De fotografe Gail Albert Halaban is niet afhankelijk van dat ene beslissende moment. Zij werkt als een regisseur, bedenkt alles van te voren en overlegt met de (over)buren. Haar geënsceneerde foto's lijken op kiekjes, op 'stiekem gluren bij de buren', maar de werkelijkheid is anders. Alles is zeer nauwkeurig vooraf afgesproken en in scène gezet

De Amerikaanse Romare Bearden legde ook zijn buren vast in zijn collages. Het zijn verhalende beelden en hij laat zien wat er zich op straat, op de trappen en achter de ramen afspeelt.

Er zijn kunstenaars die projecten bedenken om problemen van een stad aan te pakken of onder de aandacht te brengen bij een groter publiek. Soms voeren ze de projecten uit in samenwerking met de bewoners.

Beeldend commentaar 

Een kunstenaar die beroemd is geworden door zijn internationale fotoprojecten is de Fransman JR. Hij heeft veel portretfoto's gemaakt van de bewoners in probleemwijken en op speciale locaties meer dan levensgroot opgehangen. Zo gaf hij een menselijk gezicht aan de vaak moeilijke maatschappelijke problemen in grote steden.

Het kunstproject © Google Privacy van de Nederlandse kunstenares Sofie Groot Dengerink gaat over de privacy van de huidige stadsbewoners. © Google Privacy is een virtuele straat, waarbij de beschouwer een bijzonder binnenkijkje krijgt in de levens van stadsbewoners.   Hoe veel verder kan het nog gaan? is de vraag die zij stelt met haar fotoserie.

Vaak geven kunstenaars ongevraagd commentaar op de leefbaarheid van de stad, bijvoorbeeld in de vorm van schilderingen die illegaal worden aangebracht. Sommige van deze kunstenaars werden hiermee bekend zoals de Engelsman Banksy.

Een andere kunstenaar kennen we als BLU. Ook al komt hij oorspronkelijk uit Italië zijn herkenbare teken- en schilderstijl is te zien in veel Europese steden.

 Er zijn ook kunstwerken die wél in overleg met de gemeente tot stand komen. Zoals deze beeldende schreeuw om aandacht met de titel Support (Steun!). Lorenzo Quinn verbeeldde in 2017 een wereldwijd milieuprobleem tijdens de Biënnale van Venetië. Enorme handen die uit het water komen en een hotel ondersteunen laten zien wat het gevolg zal zijn van de stijgende zeespiegel voor deze historische stad.

Simone Decker, een kunstenares uit Luxemburg heeft iets met kauwgums buiten de mond.

Een ander vrolijk kunstproject, dat ook met toestemming in diverse steden uitgevoerd wordt, is The Red Ball (De Rode Bal), van de Amerikaanse kunstenaar Kurt Perschke. De reacties van de toevallige voorbijgangers zijn voor de kunstenaar een belangrijk onderdeel van zijn projecten en worden vastgelegd in filmpjes, die hij weer op het internet plaatst. Vooral kinderen reageren anders dan de volwassenen en gaan direct spelen met dat enorme rode opblaasbare gevaarte.