H21 afweersysteem vwo6 par. 1,2 en deel van 3

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

21.2 Niet specifieke afweer

aspecifiek:

Huid en slijmvliezen

aspecifiek:

cellen en complement EW

specifiek:

T-cellen en B-cellen: geheugen!

Herhaling:

3 Afweerlinies

aspecifiek=

aangeboren

specifiek=

verworven tijdens je leven

21.2 Niet-specifieke afweer

Aangeboren: Algemene afweer tegen ziekteverwekkers. Ook wel a-specifieke afweer genoemd.

1e en 2e afweerlinies zijn a-specifiek.

Verworven: Soortgerichte afweer tegen één type ziekteverwekker. Ook wel specifieke afweer genoemd.

De 3e afweerlinie is specifiek.

Eerste afweerlinie (a-specifiek)

• Huid en slijmvliezen: niet-specifieke afweer.
• Doel: Barrière vormen om ziekteverwekkers buiten het       
    lichaam houden.
• Huid: Hoornlaag
• Slijmvliezen: Bedekt alle openingen van het lichaam die in contact staan met de buitenwereld. (Spijsverteringskanaal, ademhalingsstelsel, voortplantingssysteem, urinewegen).

Slijmvlies

• Cellen liggen dicht op elkaar, zodat er geen ziekteverwekkers tussendoor kunnen glippen.
• Productie slijm/speeksel als extra bescherming. Trilhaarcellen voeren het af.

Prokaryoten, virussen en eukaryoten

Prokaryoten: het microbioom

Alleen al in en rond je lichaam leven miljarden bacteriën, je microbioom, in totaal wel 1,5 kg. Veel soorten bacteriën zijn nuttig, zoals de darmbacteriën en bepaalde huidbacteriën die verhinderen dat andere, schadelijke bacteriën zich op je huid vestigen.

Wat is de naam van de samenwerking tussen ons (de gastheer) en de bacteriën?

Noteer in 4 stappen hoe het AIDS-virus de gastheercel gebruikt om zich te vermeerderen

(Zie ook BINAS 77)

Virussen

• Virussen (Binas 77) maken gebruik van gastheer cellen om zich te
    vermeerderen. 
• Een virusdeeltje bestaat uit erfelijk materiaal (DNA of RNA) met
    daaromheen een eiwitjas (capside) en soms nog een membraan met
    eiwitten afkomstig van de gastheer en het virus, een virusenvelop. 
• De eiwitten van dergelijke virussen hechten aan receptormoleculen op
    het celmembraan van een gastheercel (Binas 77D). 
• Eenmaal gehecht passeert het virus het membraan of gaat via 
    endocytose ("pacman"de gastheercel in (bron 6)

Virussen hebben lichaamsvreemde eiwitten aan hun buitenkant. Deze noemen we:

1. antigenen
2. antistoffen
3. progenen
4. antibody generators

Onze lichaamscellen zijn gemarkeerd met lichaamseigen eiwitten (antigenen) op een "dienblad".

Ook lichaamsvreemde viruseiwitten kunnen op het MHC-1 van een geïnfecteerde cel gepresenteerd worden

Geïnfecteerde cel

 8

Virus

Lichaamsvreemd en lichaamseigen

Om de afweertaak goed te kunnen uitvoeren, is je afweersysteem in staat onderscheid te maken tussen lichaamseigen en lichaamsvreemd. Al je lichaamscellen zetten moleculen aan de buitenkant van het celmembraan. Deze moleculen zijn afbraakproducten van oude eiwitten die de cel zelf heeft gemaakt. Het zijn antigenen: (antibody generator) moleculen die het afweersysteem kunnen activeren.

Worden bij een vaccinatie antigenen ingespoten? En worden dan antistoffen ingespoten?

1. alleen antigenen
2. alleen antistoffen
3. zowel antigenen als antistoffen

Bloedeiwitten =complementsysteem, zie ook bron 9

perforatie bacterie

hulptroepen door signaalstoffen

markeren van ziekteverwekkers

 Complementsysteem: Bloedeiwitten (niet-specifiek)

Door contact van de complementeiwitten met een ziekteverwekker start een kettingreactie aan chemische omzettingen. Dat leidt tot drie mogelijke routes (Binas 84J1):

• Complementeiwitten stimuleren je lichaam tot de productie van signaalstoffen, cytokinen, deze zorgen o.a. voor bloedvatverwijding
• Complementeiwitten vormen een laagje eiwitten  aan het oppervlak van
    de ziekteverwekker, zodat deze "gezien" worden: opsonisatie. 
• Complementeiwitten perforeren het celmembraan van de bacterie,
    waardoor de bacterie doodgaat: lysis (bron 9).

Ontstekingsreactie (aspecifiek)

bloedvatverwijders=
Bloeddrukregulatie!

• activatie
   complementEW
• hierdoor
   chemotaxis
   leukocyten
• fagoytose via
   opsonisatie bact.
• lysis via
   perforerende cEW

BINAS 84J3

bloedvaten (Covid19)

Na het beschadigen van weefsel of het binnen dringen van ziekteverwekkers komt een ontstekingsreactie opgang als gevolg van:

1. de toenemende koorts
2. het vrijkomen van stoffen als histamine uit beschadigde weefselcellen
3. een toename van de bloedtoevoer naar een geïnfecteerd of beschadigd weefsel

Wat is geen functie van complement eiwitten?

1. aantrekken van fagocyten
2. afbreken van celmembranen
3. aantrekken van macrofagen
4. antigeen presenteren op het celmembraan van geïnfecteerde gastheercel

witte bloedcellen: fagocyten en macrofagen

Samen met het complementsysteem zijn verschillende typen witte bloedcellen betrokken bij de niet-specifieke afweer.

Witte bloedcellen die deeltjes opnemen en verteren zijn fagocyten (vreetcellen) . Een ander type witte bloedcel controleert de celmembranen van je cellen op afwijkende eiwitten. Dit zijn de natural killercellen (NK-cellen) (perforerende cellen). 

In een cel is het DNA van een virus geïntegreerd in het DNA van de geïnfecteerde cel. Het virus-DNA is actief. Twee beweringen zijn:
1) NK-cellen doden deze cel .
2) Er bevinden zich MHC-I-moleculen met virusantigenen aan het celoppervlak.
Welke van de beweringen is of zijn juist?

1. geen
2. 1
3. 2
4. 1 en 2

Witte bloedcellen van de afweer ontstaan uit stamcellen

BINAS 84I

BINAS 84L1

MHC1=

alle cellen met kern

MHC2=

i.t.t. het MHC-I-eiwit, is het MHC-II-eiwit alleen op witte bloedcellen te vinden: B-cellen, dendritische cellen en macrofagen

Aan welk type MHC-receptor bindt een cytotoxische T-cel?

1. Zowel klasse I als klasse II
2. Klasse II
3. Klasse I
4. Cytotoxische T-cellen binden niet aan MHC-receptoren

BINAS 84J3

geheugen!

T- en B-cellen 

Specifieke/Verworven afweer

Stamcellen uit rode beenmerg ontwikkelen in beenmerg --> B-lymfocyt

Stamcellen uit rode beenmerg naar thymus --> T-lymfocyt

macrofaag of dendritische cel

plasmacellen

humorale 

afweer

cellulaire afweer

Rol van de thymus

De thymus ofwel zwezerik is een orgaan dat actief is tot in de puberteit. In de thymus wordt bepaald welke T-lymfocyten mogen blijven bestaan en welke niet.

De lymfocyten die lichaamseigen cellen aanvallen, worden gedood.

De cellen die dat niet doen, blijven leven.

Na de puberteit ontstaan normaal gesproken geen afwijkende lymfocyten meer. Het arsenaal aan verschillende lymfocyten is dan compleet.

In een serie immuniteits-experimenten werd de thymus bij jonge muizen verwijderd. Wat is hiervan het meest waarschijnlijke gevolg?

1. De jonge muizen krijgen last van allerlei allergieën
2. De jonge muizen zullen gemakkelijker getransplanteerde organen accepteren
3. De jonge muizen krijgen last van auto-immuun ziektes
4. De jonge muizen krijgen geen ontstekingsreacties

Relaties tussen cellen van het afweersysteem

transplantaties

Tegenwoordig wordt regelmatig weefsel- of orgaantransplantatie toegepast: weefsel of een orgaan van een donor wordt overgebracht in het lichaam van een patiënt van wie het desbetreffende weefsel of orgaan niet meer functioneert. Een belangrijk probleem hierbij is de afweer die optreedt in het lichaam van de patiënt, waardoor afstoting van het ontvangen weefsel of orgaan kan optreden. Bij het herkennen van de eigen lichaamscellen en bij deze afweer tegen lichaamsvreemde elementen spelen de zogeheten HLA-factoren een belangrijke rol. HLA-factoren zijn membraaneiwitten. De HLA-moleculen en de genen voor deze eiwitten worden verdeeld in de groepen A, B, C en D. Zowel groep A, als B, als C, als D omvat meer dan twee allelen die met nummers worden aangegeven, bijvoorbeeld A1, A2, A3, enzovoort.

Een jongen heeft voor de HLA-factoren het genotype
A1 A3, B2 B4, C5 C7, D1 D4.
Zijn moeder heeft daarvoor het genotype A1 A2, B4 B5, C2 C5, D3 D4.
Welke allelen voor de HLA-factoren heeft deze jongen van zijn vader overgeërfd, wanneer men er van uitgaat dat er geen mutatie optreedt?

1. A2, B5, C2 en D3
2. A1, B4, C5 en D4
3. A3, B2, C7 en D1

Ben je wat wijzer geworden over het afweersysteem?

😒🙁😐🙂😃