Periode 2 les 11 en 12

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

§4.3 Massamoord

De Jodenvervolging

“Het wordt daardoor een kiem der ontbinding in volkeren en rassen, en, ruimer beschouwd, de vernietiger der menselijke cultuur.”

– Adolf Hitler in ‘Mein Kampf’ over het Jodendom.

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de vervolging van de Joden in Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog plaatsvond.

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de vervolging van de Joden in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog plaatsvond.

Joden in Europa tot 1939

Totaal 9,5 miljoen joden

3 miljoen in de SU

3,5 miljoen in Polen: 10% van de Poolse bevolking was joods.

In Oost-Europa: Joden houden vast aan hun eigen cultuur en leidden (als grote minderheid) hun leven los van niet joodse Polen.

West-Europa: Joden vormen een kleine minderheid en zijn veel meer geassimileerd.

Assimilatie: het proces waarbij een minderheidsgroep zich geleidelijk aanpast aan de gebruiken van een heersende cultuur

  'Verantwoording' jodenhaat Nazisme

• Arische / Germaanse ras: übermensch
• Joden, homo's, zigeuners en gehandicapten: üntermensch

Rassenleer: De onwetenschappelijke leer dat er superieure en minderwaardige rassen bestaan. 

“Een volhardende wil, welke risico durft te nemen, strijdlust en doorzetten van wat als recht wordt erkend, moedige opofferingsgezindheid en doodsverachting, trots en zelfbewustzijn''.

Door propaganda, jeugbewegingen, schoolboeken en hun krant Der Stürmer...

...indoctrineren de Nazi's het Duitse volk: Joden moet je uitsluiten en zijn de vijand!

Stappen van 'arisering' in Duitsland en Oost-Europa

1933 Hitler aan de macht: Propaganda vanuit politiek tegen Joden begint.

1933: Steeds meer anti-joodse wetten in dagelijks bestaan ingevoerd ('voor joden verboden')

1935: Neurenberger Rassenwetten worden aangenomen. Joden verliezen burgerrecht.

1938: Kristallnacht: Start planmatige en georganiseerde terreur tegen joden.

 

Arisiering is de samenleving ontdoen van Joden en Joodse invloeden

Waarschuwing!

De beelden in dit deel van deze les

zijn schokkend. 

'Arisering' in Duitsland en Oost-Europa

- 1939 - 1941: in de veroverde gebieden in het oosten begint de vervolging op de joden: start isoleren joden. Ghettos gesticht, verschrikkelijke omstandigheden.

-1941 na inval SU: start vernietiging Oost-Europese joden door 'Einzatsgruppen'.

-20-1-1942: Wannsee conferentie. Nadenken over 'definitieve' oplossing om massaal en efficient joden uit te roeien.

Ghetto is een plaats waar een groep mensen die tot een minderheid behoren gescheiden en geïsoleerd moeten leven, vaak onder dwang. Weinig voedsel, brandstof en woonruimte.

Einsatzgruppen

Vanaf 1941: De reguliere legertroepen werden gevolgd door de Einsatzgruppen, speciale eenheden bestaande uit leden van de SS en de Duitse politie. 

Door de moorden van de Einsatzgruppen kreeg de oplossing van de Joodse kwestie een genocidaal karakter.

Overal in veroverd gebied werden joden samengedreven en doodgeschoten door vuurpelotons van één van de vier Einsatzgruppen 

LET OP: de volgende beelden zijn schokkend. 

 Genocide: structureel uitmoorden van een bepaald volk, ras of religie.

Wannsee conferentie 

 20-1-1942

• Doden met kogels niet efficient en duur
• Oplossing om massaal en systematisch joden uit te roeien 'Endlösung der Judenfrage' dmv fabrieksmatig moorden met gas.
•  'Holocaust': vernietiging van 6 miljoen Europese joden
• Vanaf 1942: Joden naar vernietigingskampen gebracht.

Naast joden hebben de nazi's een half miljoen Roma en Sinti vermoord.

Vernietingskamp is een kamp waar nazi's joden opsloten en vermoordden. Meeste mensen direct na aankomst vergast in gaskamers. 

- vb. kampen: Auschwitz-Birkenau, Sobibor, Treblinka

Jodenvervolging in Nederland

- Vanaf 1933 steeds meer gevluchte joden uit Duitsland naar Nederland. 

- Mei 1940 Duitsers veroveren en bezetten (nemen regering over) Nederland.

- Oktober 1940: Alle ambtenaren moeten een Arierverklaring tekenen. 

- Begin 1941: steed meer gevechten tussen de SA en joodse knokploegen. 

In een gevecht na de aanval van de ijssalon gaat er een NSB'er dood.

Gevolg: razzia (een door de overheid opgezette klopjacht) in Joodse wijk.

25-26 februar februaristaking: niet-joden gaan staken tegen de manier waarop met joden werd omgegaan: hard neergeslagen door de Duitsers.

                 Duitsers zetten vriendelijke masker af.

Jodenvervolging in Nederland

-Na de staking volgen de anti-joodse maatregelen elkaar snel op: verboden voor joden bordjes bij strand, bioscopen, zwembaden, theaters, parken. Joden mochten niet meer naar reguliere scholen.

-1941: joden moeten verhuizen naar het nieuwe 'joodse ghetto'. 

-April 1942: invoering jodenster (zelf betaald).

-Eind 1942: start deportaties Nederlandse joden naar Oost-Europa

Deportatie: mensen wegbrengen naar een strafkamp.

Jodenvervolging in Nederland

1. Joden in de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam 'verzameld'.

2. Met tram 8 naar het station en met de trein naar doorgangskamp Westerbork.

De meeste joden melden zich voor deportatie.

Vanuit Westerbork drie dagen in een veewagon naar oosten. Vreselijke omstandigheden, weinig water en voedsel en geen wc. Velen dood voor aankomst. 

104.000 van de 140.000 Nederlandse joden worden vermoord tussen 1942 en 1945

Doorgangskamp: een tussenstation voordat mensen door moesten op transport naar (vernietigings)kampen in Oost-Europa

Nederland: het hoogste aantal joodse slachtoffers in West-Europa

1. Nederland had meteen een Duits bestuur dat alle persoonsgegevens van alle Nederlanders in handen kreeg.
2. Persoonsbewijzen waren moeilijk te vervalsen in Nederland.
3. Nederland heeft weinig natuur waar je je kan verstoppen. (grote bossen etc.)
4. Het Nederlandse bevolkingsregister was erg overzichtelijk: Duitsers konden makkelijk alle namen en adressen van Nederlandse joden vinden. 

Concentratie- en vernietingskampen 

De moord op miljoenen

Bij aankomst werden de joden gelijk door SS'ers (en blaffende/bijtende honden) geselecteerd.

Mannen en vrouwen met kinderen gelijk gescheiden.

Arbeidsgeschikte Joden werden voorlopig gespaard om dwangarbeid te verrichten.

De rest werd onmiddelijk vermoord met zyklon-B gas en verbrand in verbrandingsovens. 

“Het duurde 3 tot 15 minuten, afhankelijk van klimatologische omstandigheden, voordat de personen in de gaskamer dood waren. We wisten wanneer de mensen dood waren, want het gillen hield op. Gewoonlijk wachtten we een half uur voordat we de deuren openden en de lijken eruit haalden. Nadat de lijken waren verwijderd namen onze Sonderkommandos hun ringen af en haalden het goud uit de tanden van de lijken.”

– Rudolf Höss (kampcommandant van Auschwitz) tijdens het Internationale Militaire Tribunaal in Neurenberg, 15 april 1946.

Medische experimenten en dwangarbeid

Bij 'arbeidsgeschikt': Werken in de kampenbij bv het sonderncommando, of als dwangarbeider buiten de kampen

Velen stierven door uitputting, ondervoeding en wanhoop. 

Dr Mengele: Nazi 'onderzoeker'. Gruwelijke experimenten op kinderen, vrouwen en mannen. Tussen 1943 en 1944 voerde hij bv experimenten uit op bijna 1500 tweelingen in Auschwitz. Daarvan overleefden slechts 200 mensen de experimenten. Hij spoot onder andere kleurstoffen in de ogen van zijn slachtoffers en naaide hen aan elkaar om te zien of hij zo Siamese tweelingen kon maken. Of hoe men beenderen, spieren en zenuwen kon transplanteren van de ene persoon naar de andere. Die lichamelijke elementen werden bij proefpersonen verwijderd en verwisseld, allemaal zonder het gebruik van verdoving.

Al het bewijsmateriaal moeten worden vernietigd:

kleding, foto's, lichamen.

Sonderncommando's

Eind van de oorlog

Eind januari 1945:

Russen bereiken Auschwitz, en ontdekken de misdaden vd nazi's.

Na de oorlog: Neurenberger processen: straffen van oorlogsmidadigers. Van de 22 kopstukken van het regime worden er 10 opgehangen. 

Ook in NL NSB'ers aangeklaagd, 39 van hen werden geëxecuteerd. 

Laatste overlevenden in de kampen werden op dodenmarsen gestuurd. Velen vonden alsnog de dood met de bevrijders zo dichtbij

De Amerikaanse generaal Eisenhower bekijkt de verkoolde lichamen van mensen, die waarschijnlijk op het laatste moment nog door de Duitsers zijn vebrand.

Fragment