Van stembus naar regering

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Van stembus naar regering

Meesterproef

Bezienswaardigheden

Compromissen

Parlement

Kabinet

Regering

Formatieproces

Kiesrecht

Dualisme

Even vooraf

wat zijn eigenlijk de spelregels bij verkiezingen en waar gaat het om?

Kiesrecht!

• 1917: passief kiesrecht

• 1919: actief kiesrecht

Kiesrecht

Actief kiesrecht:

het recht om te mogen stemmen.  (Iedereen met NL paspoort boven de 18)

Passief kiesrecht:
Het recht om je verkiesbaar te stellen. 

Verkiezingen

• Europese verkiezingen
• Landelijke verkiezingen
• Provinciaalse verkiezingen
• Gemeente verkiezingen

Elke 4 jaar

De gelegenheid waarbij je op iemand stemt om namens jou beslissingen te nemen in de politiek.

verkiezingen

• vrije verkiezingen
  
• geheime verkiezingen
  

Tweede Kamer

• Directe verkiezingen
• 150 leden
• Fulltime
• Denken vanuit partij

Eerste Kamer

• Indirecte verkiezingen 
• 75 leden
• Parttime (1x per week)
• Controlerende functie

=

Parlement aka Staten Generaal

Twee hoofdtaken

Dan beginnen we bij het begin

We gaan stemmen! Maar waarop?

Er wordt door alle politieke partijen die mee willen doen campagne gevoerd. In deze campagne proberen ze natuurlijk zoveel mogelijk mensen ervan te overtuigen dat ze hun stem verdienen. Door het partijprogramma duidelijk te maken en hierover in debat te gaan maar ook door beloftes te doen en te flyeren. De lijsttrekker doet de meeste debatten. Deze mevrouw of man is het gezicht van de partij en staat op plek 1 op de lijst

Progressief vs. conservatief

Progressief:

- Vooruitstrevend, verandering, toekomstgericht

- Gebreken benadrukken en veranderingen

doorvoeren

Conservatief:

- Behoudend, het goede uit het verleden voortzetten

- Of zelfs het verleden terugdraaien

Visie en politieke stromingen

Draait om de vraag: hoe wil je dat de samenleving eruitziet? Jouw opvattingen daarover bepalen bij welke politieke stroming jij het beste past. 

Er zijn drie grote politieke stromingen: liberalisme, sociaal-democratie en christen-democratie. Daarnaast zijn er ook ecologisme en populisme die meer aanhang krijgen. 

Een politieke stroming is een verzameling ideeën over wat belangrijk is in de maatschappij en hoe mensen het beste met elkaar kunnen samenleven.

Liberalisme

economische vrijheid

De vrijheid om een bedrijf te beginnen en er op je eigen manier geld mee te verdienen met zo min mogelijk regels

persoonlijke vrijheid

De vrijheid om te leven zoals jij wilt.

De meest liberale partij is de VVD.

Ook D66, PVV en FvD hebben liberale standpunten.

Sociaal-democratie

Solidariteit

Solidariteit betekent dat je klaarstaat voor mensen met wie het niet zo goed gaat. Bijvoorbeeld omdat ze niet genoeg geld helpen om eten te kopen.

Gelijkwaardigheid

Sociaal-democraten zeggen: de overheid moet ervoor zorgen dat geld, kennis en macht eerlijker worden verdeeld. De overheid moet ervoor zorgen dat iedereen gelijke kansen heeft.

In Nederland zijn de Partij van de Arbeid, de SP en GroenLinks sociaal-democratisch.

Christen-democratie

Christelijke geloof

De christen-democratische stroming heeft het christelijke geloof en de Bijbel als uitgangspunten.

Naastenliefde

Vooral de waarde 'naastenliefde' is voor christen-democraten belangrijk. Burgers moeten elkaar helpen, in goede en in slechte tijden. 

Christen-democratische partijen in Nederland zijn het CDA en de ChristenUnie.

Polulisme

Tegen gevestige elite

Heeft afkeer van de gevestigde orde.

Daadkrachtige oplossingen.

Is niet ideologisch en onmogelijk in politiek spectrum te plaatsen.

Heeft vaak nationalistische standpunten.

Namens het volk

‘Vox populi’: een populist zegt namens het volk (een homogene groep) te spreken. 

Christen-democratische partijen in Nederland zijn het CDA en de ChristenUnie.

Ecologisme

Duurzaamheid

Welvaart mag niet ten koste gaan van mens en milieu (rol overheid)

Economie van het genoeg: consuminderen

Stimuleren van kringloopeconomie

Wederzijdse afhankelijkheid

Benadrukt wederzijdse afhankelijkheid tussen mensen en natuurlijke omgeving.

Christen-democratische partijen in Nederland zijn het CDA en de ChristenUnie.

Het formatieproces...

Nadat alle leden van de Tweede Kamer de zetels hebben ingenomen begint het formatieproces. Deze verloopt altijd via de volgende vier stappen:

1. Verkenning
2. Informatie
3. Formatie 
4. Start nieuwe kabinet

formatieproces

Het proces waarbij een nieuw kabinet gevormd wordt. 

kabinet

Het dagelijks bestuur van Nederland. Bestaat uit de ministers en staatssecretarsissen.

De voorzitter van de Tweede Kamer spreekt de dag na de verkiezingen met de beoogde fractievoorzitters. In deze bespreking wijzen ze een verkenner aan, die gaat in gesprek met alle fractievoorzitters om te kijken welke fracties samen een coalitie kunnen vormen.

Er komt ook een debat over de verkiezingsuitslag.

Als de informateur zijn werk heeft afgerond, gaat hij terug naar de Tweede Kamer. Hij stelt voor een formateur te benoemen. Deze formateur stelt het kabinet samen. Meestal wordt de formateur de nieuwe minister-president. Hij/zij verdeeld de ministersposten. Daarna zoekt hij mensen die namens de coalitiepartijen minister of staatssecretaris kunnen worden.

Na het debat schrijft de Tweede Kamer een informatieopdracht en benoemt een informateur. De informateur onderzoekt welke partijen een nieuw kabinet kunnen vormen. 

Daarin moet hij zich houden aan de informatieopdracht van de Tweede Kamer. 

De informateur onderhandelt ook over de inhoud van het regeerakkoord met de partijen die een kabinet gaan vormen. 

Stelt een regeerakkoord op, waarin de belangrijkste plannen en doelen van het nieuwe kabinet staan. 

Als de taak van de formateur klaar is, komt het nieuwe kabinet bij elkaar voor een overleg. Hierbij verklaren de ministers het eens te zijn met het regeerakkoord. Hierna beëdigd de koning de ministers en staatssecretarissen.

De regeringsverklaring (of regeerakkoord) wordt besproken met de Tweede Kamer. 

Regeerakkoord

In het regeerakkoord staan de belangrijkste doelen van het nieuwe kabinet. Aan deze doelen gaan ze de komende vier jaar werken.

Zo kunnen ze bijvoorbeeld afspreken om de kinderopvang gratis te maken of het onderwijs te verbeteren. 

Wat doet de koning?

Koning Willem-Alexander is het staatshoofd van Nederland. Door de constitutionele monarchie heeft hij geen macht, maar hij is wel een officieel lid van de regering. 

Het verschil kabinet en regering komt dus neer op een constitutionele kwestie

De regering moet grondwettelijk gezien haar handtekening zetten onder nieuwe wetten. Het dagelijks bestuur is echter in handen van het kabinet. 

staatshoofd

Persoon die het hoogste gezag in een land vertegenwoordigd. 

regering

Bestaat uit de koning en alle ministers samen.

0

Dualisme

Het parlement kan de regering onafhankelijk controleren

Maar....

Achterkamertjespolitiek

Er wordt veel van te voren besproken, zonder dat dit in het publieke debat wordt gehoord. Dit noemen we achterkamertjespolitiek. Ook dit gaat ten koste van een kritische blik van het parlement

Fractiediscipline

Van parlementsleden wordt verwacht dat ze hetzelfde stemmen als partijgenoten (in de VS heb je de whip die hiervoor verantwoordelijk is). Dit gaat soms ten koste van hoe kritisch ze zijn. 

Compromissen

Nooit 1 partij heeft absolute macht. Het afgelopen kabinet hebben 4 partijen samengewerkt om een meerderheid te krijgen. Samenwerkende partijen leveren gezamenlijk ministers, hoewel beloftes gedaan in verkiezingstijd, kunnen ze moeilijk zelf standpunten innemen door het regeerakkoord waar ze zich aan moeten houden. 

Hoe nu verder?

- VVD Rutte 4

- Oude coalitie opnieuw mogelijk

(VVD, CDA, D66 en CU) Maar CU wil niet met Rutte verder.

- Coalitie met linkse partijen?

Tijd voor een kiesdrempel?