6.1 De opstand in Europees perspectief

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Ontdekkers & hervormers

Regenten & vorsten

Beeldenstorm

Gouden Eeuw

6.1 De opstand in Europees perspectief

Vanaf blz. 156

KA 22: Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat

Samen lezen

Casus/ De Zwijger spreekt ---blz. 156

Zelfstandig maken vraag 1 en 2

openbare terechstellingen

https://schooltv.nl/video-item/openbare-terechtstellingen-in-de-gouden-eeuw

strijd om geloof & centralisatie

Wat is de situatie in Frankrijk, Duitse Rijk en Ottomaanse Rijk?Frankrijk:

Wat?

Opvallende gebeurtenis?

Wanneer?

Oplossing?

Klaar? Maak vraag 3 en 4

Frankrijk

• hugenoten (Franse calvinisten)
• verdeling onder Franse adel
• Bartholomeusnacht 24 augustus 1572
• Edict van Nantes 1598

Duitse Rijk

• Karel V: Katholieke keizer
• Godsdienstoorlogen
• Godsdienstvrede van Augsburg 1555
• 1618: 30-jarige oorlog
• Vrede van Westfalen 1648

Ottomaanse Rijk

• Osman I
• Noord-Afrika, Balkan
• samenwerking verdeeld Europa
• 1529 voorkomen verovering Wenen
• Heilige Liga
• 1683 opnieuw Wenen belegerd
• Europese coalitie stopte Ottomaanse Rijk in Europa

Opdracht 3

a) Welke twee conflicten speelden er in Frankrijk in de 16e en 17e eeuw?

b) Hoe loste het Edict van Nantes een van beide (tijdelijk) op?

Opdracht 4

De oorlogen die Karel V voerde tegen de Duitse protestanten worden vaak 'godsdienstoorlogen' genoemd.

Waarom klopt die naam niet helemaal?

strijd om geloof & centralisatie

Frankrijk

Duitse Rijk

Ottomaanse Rijk

Dossier geschiedenis: machtsstrijd in de republiek

https://schooltv.nl/video-item/dossier-geschiedenis-de-gouden-eeuw-machtsstrijd-in-de-republiek

Deze les

Aan de slag met de de historische atlas

Ondersteunend beeldmateriaal: Machtsstrijd in de Republiek

volgende les

Deze les:

Afronden 6.1 de Nederlandse Opstand

Aantekeningen en ondersteunend beeldmateriaal

Tijd over? Maken vragen 6-8 op blz. 160

Waar gaat de rep over?

H5 § 1,2 en 3 

H6 § 1 ,2 en 3

begrippen en jaartallen

kenmerkende aspecten van tijdvak 4, 5 en 6

Karel V

 Voor de Nederlanden (vanaf 1515 onder zijn bewind) had hij grootse plannen: ze moesten van een los allegaartje veranderen in een eenheid.

Op 25 oktober 1555 deed Karel, amper 55 jaar oud, maar opgebrand door de bestuurlijke zorgen en de jicht, in de gouden zaal van zijn Brusselse paleis afstand van de troon. Ondersteund door de jonge prins Willem van Oranje vertelde hij de aanwezigen over zijn liefde voor de Nederlanden, de vele inspanningen die hij zich tijdens zijn regeringsjaren had getroost en de fouten die hij had gemaakt. Hij vroeg daarvoor vergiffenis en smeekte de aanwezigen net zo trouw aan zijn opvolger, zijn zoon Filips de Tweede, te zijn als zij altijd aan hem waren geweest. Zijn laatste levensjaren bracht Karel door in een Spaans klooster. Daar stierf hij in 1558.

Filips II

<img src="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Portrait_of_Philip_II_of_Spain_by_Sofonisba_Anguissola_-_002b.jpg/266px-Portrait_of_Philip_II_of_Spain_by_Sofonisba_Anguissola_-_002b.jpg" alt="Filips II van Spanje"/>

<img src="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Spanish_Empire_around_1580.png/260px-Spanish_Empire_around_1580.png" alt="Spaanse Rijk - Wikipedia"/>

<img src="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Locator_Burgundian_Circle.svg/300px-Locator_Burgundian_Circle.svg.png" alt="Geschiedenis van de Habsburgse Nederlanden (1482-1556) - Wikipedia"/>

invloed reformatie

• 1550 bloedplakkaten
• Karel V
• Het drukken, schrijven, verspreiden, bezitten van ketterse boeken en afbeeldingen was verboden
• het bijwonen van ketterse bijeenkomsten en het huisvesten van ketters was verboden
• Straf was doodstraf door brandstapel, onthoofding of levend begraven worden 
• ketterij = majesteitsschennis

Bloedplakkaat?

centralisatiepolitiek

• Filips II
• geschoolde ambtenaren, loyaal aan de vorst
• lokale adel voelde zich gepasseerd
• maar adel toestemming geven voor belastingen

Margaretha van Parma

Begin van de Opstand

• smeekschrift der edelen
• Margaretha van Parma stopte de vervolgingen
• Calvinisten kwamen in het openbaar samen
• Willem van Oranje wilde compromis

https://schooltv.nl/video-item/het-verbond-der-edelen-samenzweren-tegen-de-spaanse-overheerser-op-een-bruiloft

beeldenstorm 1566

De Beeldenstorm in de Nederlanden begon volgens de geschiedenisboeken op 10 augustus 1566. In Steenvoorde, een dorp in Zuid-Vlaanderen dat tegenwoordig overigens bij Frankrijk hoort, preekte op die dag een protestantse vluchteling met de toepasselijke naam Sebastiaan Matte. Hij was net teruggekeerd uit Engeland en tijdens zijn hagenpreek sloeg de vlam in de pan. Zo’n twintig van de toehoorders drongen na afloop van de preek een nabijgelegen klooster binnen en sloegen daar de religieuze beelden aan stukken.

In de weken hierna werden honderden kerken en andere katholieke heiligdommen bezocht door protestanten. Beelden werden verwoest, maar ook door plunderingen verdwenen veel waardevolle objecten. Met name in de Zuidelijke Nederlanden werden veel vernielingen aangericht.

Politieke onrust

Hertog van Alva (ijzeren hertog)

Willem van Oranje

https://schooltv.nl/video-item/willem-van-oranje-wordt-vogelvrij-verklaard-een-oproep-van-filips-ii-en-de-paus

Oorlog 1568

• Alva werd gehaat en gevreesd
• 8950 mensen veroordeeld waaronder Willem van Oranje
• 60.000 mensen vluchten
• gewapend verzet van Willem van Oranje vanuit Duitsland
• watergeuzen succes in Den Briel

unie van Utrecht 1579

• opstandige noordelijke gewesten verenigen zich samen (Unie van Utrecht)
• Zuidelijke katholieke gewesten bleven trouw aan de Spaanse vorst (Unie van Atrecht)

<img src="https://lh3.googleusercontent.com/proxy/_qcJPuB-DlzXq3u9eRfn7VtXJv-Zr9zdjIeSxRuz9hnKq2FVKFH9pM6FjK3pbPD9H4tcxeQ6P6NMgUcgpWLxPRGWtx3lKdxDkX6X96Arl3L6FVi-Q9nGVMXd04UMEhkEcwe6oILvApb0Uzv7dhXFTc7DtXVnmU0uuyW68b67yLvy_bfPKiF4mcBskIPPpbd6Q2BRyhVcCPDei5_2a1FfQEfp8DGGiSbQ8gS1aAVPG4kb" alt="steden en dorpen"/>

De Nederlandse opstand

1. oorzaak reformatie
2. oorzaak centralisatiepolitiek Karel V & Filips II
3. smeekschrift der edelen & Margaretha van Parma
4. Beeldenstorm
5. Hertog van Alva
6. Willem van Oranje & verzet
7. watergeuzen & Den Briel

unie van ... 1579

• Zuidelijke katholieke gewesten bleven trouw aan de Spaanse vorst (Unie van Atrecht)
• opstandige noordelijke gewesten verenigen zich samen (Unie van Utrecht)

<img src="https://lh3.googleusercontent.com/proxy/_qcJPuB-DlzXq3u9eRfn7VtXJv-Zr9zdjIeSxRuz9hnKq2FVKFH9pM6FjK3pbPD9H4tcxeQ6P6NMgUcgpWLxPRGWtx3lKdxDkX6X96Arl3L6FVi-Q9nGVMXd04UMEhkEcwe6oILvApb0Uzv7dhXFTc7DtXVnmU0uuyW68b67yLvy_bfPKiF4mcBskIPPpbd6Q2BRyhVcCPDei5_2a1FfQEfp8DGGiSbQ8gS1aAVPG4kb" alt="steden en dorpen"/>

plakkaat van verlatinghe

26 juli 1581

Filips II wordt afgezworen als heerser

onafhankelijkheidsverklaring van de noordelijke Nederlanden

https://schooltv.nl/video-item/het-plakkaat-van-verlatinghe-wordt-gepresenteerd-de-nederlanden-ontslaan-spaanse-koning-filips-ii

op zoek naar een nieuwe vorst

•  hertog van Anjou
• Willem van Oranje
•  koningin Elizabeth I van Engeland
• Robert Dudley, graaf van Leicester

Republiek der 7 verenigde Nederlanden

https://schooltv.nl/video-item/de-opstand-de-geboorte-van-nederland