5.4 De Opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welk doel diende de bestuurlijke hervorming van Karel (1531)?

Belangrijke begrippen bij Karel V :

UNIFORMERING: streven om te zorgen dat alle gebieden

                              dezelfde wetten krijgen

CENTRALISATIE: streven om het gebied vanuit de hoofdstad te

                              besturen

Was mislukt in het Duitse rijk en zou ook in de Nederlanden voor grote problemen zorgen. Ieder gewest (en stad) had in de Middeleeuwen voorrrechten (privileges) verworven: particularisme 

Waarom had de adel steeds meer kritiek op de samenstelling van de collatorale raden?

Uit het ketterplakkaat (bloedplakkaat) van Karel V (1550):

“Op straffe dat hij zal worden vervolgd als oproerige persoon en verstoorder van de rust van onze staat en de algemene welvaart en als zodanig gevonnist.

 Te weten: de mannen met het zwaard en de vrouwen levend begraven, voorzover ze hun dwalingen niet willen volhouden of verdedigen. En wanneer zij hun dwalingen, meningen of ketterijen willen volhouden, dat zij dan gestraft worden met de brandstapel. En in alle gevallen wordt hun bezit in beslag genomen en verkocht, waarbij de opbrengst ons toekomt.”

Allegorie op de troonsafstand van Karel V in 1555

Waarom wordt de functie van landvoogd(es) na 1559 nog belangrijker?

Welke twee doelen bevatte het Smeekschrift?

Smeekschrift - hagenpreken - beeldenstorm

Leg het onderlinge verband uit.

Alva, die de rust moest herstellen, was erg gehaat in De Nederlanden

Het verhaal van Nederland in de klas

        Predikanten en pestlijders

                    (9:15 min)

Het verhaal van Nederland in de klas.

Geuzen en papen (12 min)

Willem 

van Oranje

- Jeugd

- visie op geloof en politiek

- 'Vaarwel graaf zonder land, ...'

- inval 1568

- Wilhelmus

- relatie met geuzen

Hoe succesvol was deze tactiek?

Hoe succesvol was de tactiek van Alva (die in 1574 al geen landvoogd meer was) dus uiteindelijk?

Door deze overeenkomst beleefde Willem van Oranje zijn 'finest hour'. Leg uit waarom.

Wat was de aanleiding voor dit verdrag?

Het verhaal van Oranje-Nassau in de klas

             Willem van Oranje 

                  (10:02 min)

Welke partijen horen bij de Unie van Atrecht en waarom werd deze overeenkomst gesloten?

Wat vond Willem van Oranje hiervan?

Alexander Farnese, de latere hertog van Parma

Farnese, de latere hertog van parma, was een handige diplomaat én een kundig militair!

De Unie van Utrecht legde de basis voor de latere Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

Willem van Oranje was in 1580 vogelvrij verklaard (rijksban). Als reactie hierop komt de Staten-Generaal met het Plakkaat van Verlatinghe

Tot aan dit Plakkaat was de strijd en de propaganda niet rechtstreeks gericht tegen Filips II.

Het verhaal van Oranje-Nassau in de klas

De moord op Willem van Oranje

            (4:20 min)

De historicus Robert Fruin noemde deze cruciale periode 'De Tien Jaren'.

De Gouden Eeuw stond voor de deur.

De val van Antwerpen zou grote gevolgen hebben voor de stad Amsterdam!

"Amsterdam zou wel een beeld mogen oprichten voor Parma", wordt wel eens gezegd.

In 1585 veroverde landvoogd Parma de belangrijke stad Antwerpen.

Zoektocht naar nieuwe vorst (in Frankrijk en Engeland) levert niets op en uit praktische (en dus geen idealistische) overwegingen wordt het land een Republiek.

Afgebeeld staat stadhouder (wat is dat?) Maurits. Het schilderij stamt uit 1608.

Het verhaal van Oranje-Nassau in de klas.

Na de moord op Willem van Oranje

(8:57 min)

Filips blij

Filips niet blij

Plakkaat van Verlatinghe

Beeldenstorm

Bloedplakkaat

Unie van Atrecht

Moord op Willem van Oranje

Den Briel wordt ingenomen

Alva wordt landvoogd

Pacificatie van Gent