Moderne tijd: Week 9: Kunst en verstand: drama en ballet

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Moderne tijd: Week 9: Kunst en verstand: drama en ballet

ontwikkelingen in de kunsten in Rusland (bijvoorbeeld constructivisme);

psychologisch realisme (Konstantin Stanislavski) en episch theater (Bertolt Brecht); 

vernieuwing van de academische dans (bijvoorbeeld Les Ballets Russes) en ontstaan moderne theaterdans (bijvoorbeeld Isadora Duncan, Martha Graham);

Experimenten met elektrisch licht in het theater (bijvoorbeeld Loïe Fuller) en met vorm en beweging in de ruimte (bijvoorbeeld Oskar Schlemmer)

Bauhaus

Het Bauhaus is een Academie voor kunst en toegepaste vormgeving. De opleiding werd opgericht in 1919 en was opgezet volgens het idee van het middeleeuwse gilden. Je begon als leerling, werd later gezel en na afronden mocht je jezelf meester noemen. 

De oprichters van het Bauhaus streefden naar een betere samenleving. Ze hadden dus socialistische idealen.  Ze wilden dat kunst en vormgeving het leven van de mens beter maakten. 

Bauhaus

Er werd gewerkt aan het samengaan  van de verschillende kunstvormen en de industriële technieken. Net zoals vroeger gebeurde bij de bouw van bijvoorbeeld een middeleeuwse kathedraal. Met de combinatie van kunst  en industrie, konden ze producten maken voor het hele volk (die daar uiteraard beter van zou worden).

Aan het Bauhaus gaven docenten les in verschillende disciplines. Sommige van hen waren zelf beroemde kunstenaars.

Oscar Schlemmer

Triadische ballet

Beroemde docenten op het Bauhaus:

Triadisch Ballet

Oskar Schlemmer (leider theaterwerkplaats van het Bauhaus): 

• verzet zich tegen het naturalistisch theater
  
• Abstracte vorm van toneel

DANS

Ook binnen de discipline dans werkte kunstenaars vanuit het rationalisme. Naast de expressionistische dans ontwikkelde bijvoorbeeld Oskar Schlemmer een dans die aan wiskunde doet denken.

De volgende slides leggen je uit hoe dat komt.

Triadisch ballet

Ook ballet behoorde tot het curriculum van het Bauhaus. Deze vorm van ballet breekt met alles wat tot dan toe bekend is: er is geen verhaal dat verbeeld wordt, geen expressie van emoties en vooral geen persoonlijke uitstraling. De dansers zijn bewegende geometrische vormen en hun bewegingen zijn gebaseerd op alledaagse bewegingen. 

Triadisch ballet

De naam verwijst naar de vele driedelingen (trias betekend 3 in het Grieks) waaruit het ballet bestaat. Ten eerste bestaat het ballet uit drie aktes; geel kleurt de eerste akte, roze de tweede en zwart overheerst in de derde akte. Ten tweede vullen de drie primaire vormen - bol, kubus en piramide - en kleuren - rood, groen blauw - het verdere toneelbeeld. Ten derde zijn de twaalf verschillende dansen en achttien verschillende kostuums, getallen die allemaal terug te voeren zijn op drie, tevens het aantal dansers: een vrouw en twee mannen.

EXAMENVRAAG!

Bekijk video 1

In videofragment 1 zie je Der Abstrakte uit Schlemmers Das
Triadische Ballett. In deze solo hangt de dans nauw samen met het kostuum.

1p 2 Leg uit hoe de kostuums de dans beïnvloedt. 

Antwoord

maximumscore 2

• samenhang kostuum en dans: 1

De bewegingen worden gedicteerd door het kostuum, dat hard is

(waardoor de danser bijvoorbeeld het rechterbeen niet kan buigen): de

dans bestaat uit mechanische bewegingen van deze ‘sculptuur’.

• effect: 1

Je ziet in plaats van een menselijk lichaam vooral een bewegende

abstracte sculptuur of een 3D-object: het lichaam is nagenoeg geheel

bedekt/omhuld, waardoor de danser gedepersonaliseerd wordt en/of

de vrije lichaamsdelen zijn in zwart gehuld en vallen dus weg tegen de

donkere achtergrond. 

EXAMENVRAAG!

Bekijk video 2

In de eerste drie decennia van de twintigste eeuw was in
Duitsland een nieuwe vorm van theaterdans ontstaan. Een van de belangrijkste representanten van deze moderne dans was danseres en choreografe Mary Wigman. In videofragment 2 zie je Wigman in haar solo Sommerlicher Tanz (Zomerdans). Voor Schlemmers dansexperimenten was deze moderne dans echter ongeschikt.

1p 3 Leg uit hoe Wigmans moderne dans verschilt met de dansexperimenten van Schlemmer. 

Antwoord

maximumscore 2

Het antwoord moet de volgende strekking hebben:

• Wigmans moderne dans maakte deel uit van het dansexpressionisme

en/of de Ausdruckstanz. Deze stijl was uiterst expressief en/of

psychologisch en/of individueel van karakter 1

• Schlemmers benadering van de dans was in hoge mate objectief en

abstraherend en daar paste Wigmans emotionele dans op geen enkele

manier bij 

Vsevolod

MEYERHOLD

Vsevolod Meyerhold

- Russische regiseur, acteur en producent. Begonnen bij Konstatin Stanislavski.
- Bekend van biomechanica waarin acteurs machines lijken doordat zij getraind zijn in het overnemen van de arbeiders bewegingen aan de lopende band. Door deze manier van bewegen nam Meyerhold het onderscheid tussen arbeider en kunstenaar weg. 

- Het lichaam was eerder materiaal dan middel tot expressie.

Theatrale vormgeving van Meyerhold

- De decors waren vaak constructivistische. De nadruk lag op het niet-naturalistische en het niet organische. De decors moesten abstract en industrieel zijn.
-Popova (ontwerper van Kostuums van Meyerhold) Dit constructivisme is ook terug te zien in de kostuums van de spelers.
-Inspiratie vanuit het oosten (China en Azië)
Kenmerken: Chinese Opera, gebruik van maskers/schmink, oosterse dans, poppen en schaduwtheater.

HUISWERK

Maak blok 3.6: Vernieuwingen op het toneel

Konstantin
STANISLAVSKI

Konstatin Stanislavski

- Konstantin Stanislavski Russische acteur, regisseur en theater theoreticus. 

 - Hij ontwikkelde het sociaal realisme in de Sovjet-Unie waarmee de realiteit werd weergeven met een nadruk op bepaalde elementen zodat het stuk sociaal- of maatschappijkritisch is. 

-Stanislavski was voornamelijk gericht op creatieve zelf-ontplooïng, zelfanalyse en reflectie.

- Ook is hij schrijver van verschillende standaard werken met lessen en adviezen voor acteurs. 

Inlevingstheater Stanislavski 

-De acteur moet zich inleven in zijn/haar personage (niet het personage spelen maar het personage zijn/worden)

-Theatermakers en acteurs passen hiermee hun eigen visie op het theater toe.

- Magic if: mogelijkheid jezelf in te beelden hoe jij zelf in een fictieve situatie zou handelen en daarbij inbeelden wat de consequenties zijn van dat handelen.

Bertold
BRECHT 

Bertold Brecht

Augsburg, 10 februari 1898 – Berlijn, 14 augustus 1956

- Was een Duits toneelschrijver, dichter, regisseur en literair criticus

- Ontwikkeld een techniek waarbij de kijker word gedwongen om zelfstandig, objectief en kritisch te kijken. 

- Hij was avant garde, hij geloofde dat de kunst voorop loopt en dat kunst moet zorgen voor veranderingen in de samenleving.

Episch theater

 Kenmerken van het theater van Bertold Brecht zijn:

- Vaak maatschappijkritisch. 

-Luchtige zakelijke sfeer die het intellect aanspreekt

- Het publiek word met vervreemdingseffecten uit de voorstelling getrokken voorbeelden: spontaan beginnen met zingen, verklaringen voor acties (doorbreken vierde wand) en vooruit verwijzingen.
- Doorbreken 4de wand, de "muur" tussen het publiek doorbreken. Zo doorbreek je de "werkelijkheid op het toneel." 

Vervreemding (episch theater)

- Vervreemding werd in het theater gebruikt om de aandacht van de kijker bij de voorstelling te houden en de illusie telkens te doorbreken. 

-Voorbeelden zijn het opeens beginnen met zingen, het wisselen van rol op het podium. 

-Ook werkten de, voor het publiek nog nooit vertoonde, oosterse theater invloeden onder andere uit Japan vervreemdend.

00:06

House of Cards

Hier volgt een fragment van House of Cards. In deze Netflix serie worden op een aantal momenten vervreemdingstechnieken ingezet. Let goed op: je moet straks beantwoorden welk vervreemdingseffect je hebt gezien.

00:43

Welke vervreemdingstechniek past Kevin Spacey toe in dit fragment?

Wat ga je doen?

Maken blok 3.6

Samenvatten hoofdstuk 4

Bekijken filmpje theaterbegrippen

Ik heb vragen aan de docent.