3 vmbo-k/pm 3.5 Erfelijkheid: stambomen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g
• Leerjaar 3

B4: Stambomen

Th3: Erfelijkheid

Leerdoelen vandaag

Aan het einde van deze les:

• weet je hoe een stamboom eruit ziet
• kun je uit een gegeven stamboom afleiden welke genotypen de individuen hebben, welk gen dominant is en welk gen recessief is
• kan je je eigen stamboom maken (Huiswerk!)
• weet je hoe een erfelijke eigenschap aan een stamboom wordt gekoppeld

Wat gaan we vandaag doen?

• leerdoelen vandaag
• nieuwe theorie: 3.4 stambomen
• zelf aan de slag (Huiswerk)
• herhalen leerdoelen
• afsluiten les

Belangrijke begrippen

• Genotype
• Fenotype
• Homozygoot (D of R)
• Heterozygoot
• Recessief
• Dominant

Een stamboom

Stamboom

1. In een stamboom kan je zien van wie iemand afstamt.

2. In een stamboom kun je zien hoe een eigenschap in een familie is doorgegeven.

Een rondje is altijd een vrouw en een vierkantje is altijd een man.

Werkblad stambomen

stamboom van een gezin (staat ook in het boek)

Werkblad stambomen

Ouders: beide zwart haar 

kinderen: 2 kinderen hebben zwart haar, 1 dochter heeft blond haar

Werkblad stambomen

Met behulp van de stamboom gaan we achterhalen welk genotype de leden van het gezin hebben voor de eigenschap haarkleur.

Hiervoor volgen we een stappenplan.

Werkblad stambomen

Stap 1: stel vast welk fenotype elk gezinslid heeft

(fenotype is je uiterlijk, is genotype + milieu)

Beide ouders hebben hetzelfde fenotype (bruin haar). 

Eén kind heeft een ander fenotype: Zij heeft blond haar.

Daardoor weet je zeker dat dit kind homozygoot recessief is voor dit gen.

Het genotype van dit kind is aa.

stap 3: schrijf bij de stamboom wat je nu weet over het genotype van de overige gezinsleden.

De gezinsleden met een dominant fenotype hebben in elk geval één dominant gen in het genotype.

Bij deze personen geef je het dominante gen aan met A.

stap 2: stel het genotype vast van het kind met het afwijkende fenotype

stap 4: zet voor zoveel mogelijk gezinsleden het genotype voor deze eigenschap

Beide ouders hebben donker haar. Zij kunnen alleen een kind krijgen met blond haar als ze allebei heterozygoot zijn.

Beide ouders hebben dus het genotype Aa.

Omdat beide ouders heterozygoot zijn, kan je niet vaststellen wat het tweede gen is bij de kinderen met donker haar. Zij kunnen homozygoot dominant zijn of heterozygoot.

HUISWERK

Opdracht 1, 2 en 3 (blz. 189-190)

Wanneer? Voor de volgende les