Seahorse

• Filmeducatie
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2

Instructies

Deze les duurt 45 minuten en is geschikt voor leerjaar 2 van het voortgezet onderwijs. Voorafgaand aan het kijken van de film kunnen de voorbereidende vragen behandeld worden (slide 3 t/m 5). Op slide 7 starten de verwerkingsvragen voor na de film. 

Seahorse

Nele Dehnenkamp, Duitsland, 2020, 16 min.

Productie: Filmakademie Baden-Wurttemberg

• Thema’s: trauma, vluchtelingencrisis, herinneringen, familie
• Vakken en kerndoelen: Dit materiaal sluit aan bij de volgende vakken en kerndoelen voor het voortgezet onderwijs - Nederlands: 1, 4, 5, 6 - Mens en Maatschappij: 36, 37, 38, 43 - Kunst en Cultuur: 50, 52. Deze les doet bovendien aanspraak op de vijf kernvaardigheden uit de doorlopende leerlijn film: beleven, verwoorden, onderzoeken, reflecteren en creëren.

IDFA is altijd benieuwd naar de manier waarop ons lesmateriaal in de klas is behandeld. Heb je tips en/of aanvullingen voor ons of voor andere docenten? Laat het ons weten via [e-mail]. Bedankt!

Tip voor docenten: met een gratis Docschool Online lidmaatschap krijg je toegang tot meer dan honderd documentaires en bijbehorend lesmateriaal. Lees meer en meld je aan

IDFA's scholierenprogramma wordt mede mogelijk gemaakt door Fonds 21 en inVision Ondertiteling BV. 

Nele Dehnenkamp, Duitsland, 2020

Seahorse

Kijken

Tekst

Vraag

Opdracht

Als er een icoon in beeld staat kun je erop klikken. Er zijn vragen en (kijk)opdrachten.

Lees de synopsis

Hanan had vijf jaar geleden nooit durven dromen dat ze nu zwemles geeft. In 2015 stak ze met haar familie in een rubberbootje de Middellandse Zee over, op de vlucht voor IS vanuit Noord-Irak. Hun boot vulde zich met water, terwijl Hanan nog niet kon zwemmen.

Ze snapt kinderen met watervrees dan ook onmiddellijk. De beelden van de diepblauwe zee en de angst om te verdrinken zijn in haar geheugen gebrand. Nu woont ze in Duitsland en is ze vastberaden om haar jongere broertje op zwemles te krijgen voordat zijn nare herinneringen aan het water boven komen drijven.

Omschrijf het in je eigen woorden, of zoek een definitie op internet.

Wat is een documentaire?

Documentaire is een filmgenre. Anders dan speelfilms laten documentaires personen en/of gebeurtenissen zien die buiten de film echt bestaan. 

Probeer op internet antwoord te vinden op de vraag: wat heeft het zeepaardje met het geheugen te maken?

De titel van deze documentaire is Seahorse (Engels voor 'zeepaardje'). Je hebt in de synopsis gelezen dat de film gaat over Hanan's ervaringen met water.

De hippocampus is een belangrijk deel van de hersenen. Vanwege de gekromde vorm wordt het ook wel 'zeepaardje' genoemd. De hippocampus is betrokken bij het opslaan van herinneringen.

Bekijk nu de film

Wat vond je van de film? Leg uit in minimaal drie zinnen.

Welk onderdeel uit Hanan's verhaal is je bijgebleven? Waarom?

Raakte je soms tijdens het kijken ook afgeleid? Bij welke stukjes? En waarom?

Kies een mooie persoonlijke herinnering. Omschrijf deze herinnering zo gedetailleerd mogelijk.

De meeste herinneringen zijn persoonlijk, maar er zijn ook collectieve herinneringen. Dit zijn herinneringen die groepen mensen gemeenschappelijk hebben.

Probeer een collectieve herinnering van jouw klas te bedenken. Omschrijf deze herinnering zo gedetailleerd mogelijk.

Tip

Voorbeelden: een winter waarin veel sneeuw viel, of de gymles waarin de helft van de groep toevallig een groen shirt droeg.

Welke collectieve herinneringen heb jij wel eens met je vrienden besproken?

Welke persoonlijke herinneringen heb jij met je vrienden gedeeld, of zij met jou?

Zijn er bepaalde herinneringen waaraan je vaak terugdenkt? Zijn dit vooral positieve of negatieve herinneringen?

Op welke momenten denk je terug aan herinneringen? Waardoor komt dat?

Hanan en haar familie legden 5809 km af van Borek (in Irak) naar Duitsland. Ze houdt een dagboek bij.

Dag 1: Toen we wegreden, had ik nooit gedacht dat dit de laatste keer was dat we ons huis zouden zien.

Dag 29: Een buurman ging eten halen, maar kwam nooit meer terug. 's Nachts hoorden we de IS-bommen.

Dag 37: We hadden geen voedsel meer en aten van de maïsvelden langs de kant van de weg. 's Nachts sliepen we onder de sterrenhemel, naast een vervallen gebouw.

Dag 730: Ik heb hier nu een leven opgebouwd, maar het voelt niet als mijn thuis.

Hanan heeft PTSS. Zoek op waar de afkorting ‘PTSS’ voor staat. 

Waardoor ontstaat PTSS? Zoek het antwoord op internet.

Wat zijn de symptomen? Welke van deze symptomen herken je in het verhaal van Hanan? 

Meer informatie: posttraumatische stresstoornis op Hersenstichting.nl 

“Ik heb tegen mijn moeder gezegd dat Sidar nu moet leren zwemmen. Want als hij ouder is zal hij zich herinneren wat er vroeger is gebeurd, en zal het moeilijk voor hem zijn.”  

Door haar broertje nu te leren zwemmen, behoedt Hanan hem voor moeilijkheden die zij wel heeft moeten doorstaan.

Herken jij dit verantwoordelijkheidsgevoel? Heb jij ook wel eens advies gegeven aan jouw broertjes/zusjes of vrienden/vriendinnen?

Waarover geef je hen advies? Waarom doe je dat?

“Sidar huilde. Mijn moeder deed zijn ogen dicht, zodat hij het allemaal niet zou zien.”

Herinneringen zijn niet alleen visueel (zichtbaar, waargenomen door je ogen), maar kunnen ook op andere manieren in je hersenen zijn opgeslagen.

Wat zou Sidar zich van de boot kunnen herinneren, ondanks dat hij het niet gezien heeft? Beschrijf het in minimaal vier zinnen.

Daag de leerlingen uit om de vraag zo gedetailleerd mogelijk te beantwoorden. 'Geluiden' volstaat niet; nodig ze uit om de geluiden te benoemen. Zeewind, geschreeuw (in verschillende talen?), het water dat tegen de boot aan klapt, etc. Geuren: natte kleding, zeezout, benzine, enzovoort.

Bekijk het korte fragment op de volgende slide

Omschrijf het fragment in zeven steekwoorden.

Waarom denk je dat Nele, de regisseur, dit beeldmateriaal in de documentaire heeft opgenomen?  

Deze beelden representeren Hanan's angst, paniek en gevoel van machteloosheid. Ook belichaamt het zwembadwater op deze manier de intimiderende en levensgevaarlijke Middellandse Zee die zo onmiskenbaar in Hanan's geheugen aanwezig is.

Tijdens haar eerste bezoek aan het zwembad durfde Hanan het water niet in. Hoe zou ze zich op dat moment hebben gevoeld? Geef vijf steekwoorden. 

Regisseur Nele Dehnenkamp: "Mensen hebben het gevoel dat de vluchtelingencrisis voorbij is. Ik wilde een nieuw perspectief bieden, door te laten zien dat de gevolgen van zo'n traumatische oversteek nog steeds voortduren, op individueel niveau. Maar ik wilde ook hoop bieden; Hanan heeft een manier gevonden om om te gaan met haar angsten."

Angst gaat vaak gepaard met andere gevoelens; verdriet, schaamte en hopeloosheid bijvoorbeeld. Verder zijn er fysieke reacties zoals zweten, trillen of hyperventileren. Hoe ga je hiermee om? Vechten, vluchten of bevriezen?

Heb je al angsten overwonnen? Zo ja, welke, en hoe? 

Denk je dat jij anderen met diezelfde angst zou kunnen helpen hem te overwinnen? Hoe zou je dat aanpakken? 

Is er iets wat jij niet durft? Praat je met vrienden of familie over je angst? Waarom wel/niet? 

Denk je dat je jouw angst ooit zult overwinnen? Waarom wel/niet? 

Creatieve opdracht: 

Met de laagste duikplank duik je naar wat je zelf ooit hoopt te bereiken. Dit mogen meerdere dingen zijn! Teken of noteer ze in je zwembad.

Teken een zwembad. Het zwembad heeft drie duikplanken, waarmee je steeds dieper kunt duiken. 

Hoop voor de toekomst

Wat hoop je dat jouw broer of zus ooit zal bereiken? Of je ouders of beste vriend(in)? Hier duik je naartoe met de middelste duikplank. Teken of noteer ook deze dingen in je zwembad.

Met de hoogste duikplank duik je het diepst. Wat is jouw hoop voor de wereld?

IDFA's scholierenprogramma wordt mede mogelijk gemaakt door Fonds 21 en inVision Ondertiteling.