zintuigen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

zintuigen

Zintuigstelsel

Een zintuig is een orgaan dat reageert op prikkels uit je omgeving.

Alle zintuigen samen noem je het zintuigstelsel. 

Adequate prikkels 

Zintuigencellen hebben een specifieke (adequate) prikkel waarop ze reageren.

Ze kunnen ook niet adequate prikkels waarnemen maar de drempelwaarde is dan hoger.

Adequate prikkels

Niet alle zintuigen reageren op alle prikkels. De prikkel waarop een zintuig wel reageert noemen we de adequate prikkel.

Drempelwaarde: de zwakste prikkel die een impuls veroorzaakt

Na een tijdje voel je je kleren niet meer om je lichaam/ dezelfde prikkel ontvangen= gewenning

Als je gemotiveerd aan het luisteren bent hoor en zie je beter, de drempelwaarde is dan lager

Gewenning en motivatie

Na een tijdje minder impulsen bij dezelfde prikkel = gewenning

Bijv:

- De druk van kleding op je huid

- Geluiden in je omgeving

Motivatie kan drempelwaarde beïnvloeden:

Bijv:

- Bij aandachtig luisteren kan je geluiden beter horen

Zintuigen in de huid

• Warmtezintuig

prikkel: hogere temperaturen

• Koudezintuig

prikkel: lagere temperaturen

• Tastzintuig

prikkel: hoe voelt iets aan

• Pijnzintuig

prikkel: pijn

zintuigen in de huid

Tast

Druk

Pijn

Warmte

Kou

Hoe ruik je?

• Je ruikt met je reukzintuig
  
  
• Het reukzintuig is deel van
   het neusslijmvlies
  
  
• Geurstoffen komen via de 
   lucht bij het reukzintuig

Vier smaakzintuigen

                         Zoet

                                                                     Zout

Zuur

                                                                 Bitter

                        Umami (hartig) hoef je niet te leren

Hoe proef je eten?

• Je tong is bedekt met kleine uitsteeksels, die noem je smaakpapillen.
  
  
• Tussen de smaakpapillen liggen de smaakzintuigen

Als je iets eet of drinkt komen er smaakstoffen op je tong. Die prikkelen de smaakzintuigen. De smaakzintuigen sturen vervolgens impulsen naar je hersenen

Bron 3

Het reukzintuig 

• Uitwendig oog:
• Onderdelen plus functie

Buitenkant

Wenkbrauw: Houdt zweet uit het oog.

Wimpers: Houdt vocht en stof tegen.

Traanklier: maakt het oog vochtig en maakt tranen, hoornvlies wordt beschermd tegen uitdroging / schoon houden

Traanbuis: Voert het vocht af naar de neusholte

Doelstelling 3

Je kunt de inwendige en uitwendige delen van een oog noemen met hun functies en kenmerken

- Oogspieren: beweging

- Wenkbrauwen: bescherming 

zweet/vocht
- Wimpers: bescherming vuil/ licht
- Harde oogvlies: witte gedeelte
- Iris: gekleurde gedeelte
- Pupil: opening in de iris
- Hoornvlies: ligt over de iris & pupil

Inwendig

• Vaatvlies: bloedvaten voor zuurstof en voedingsstoffen
• Lens en kringspieren: Scherpstellen
• Netvlies: Zintuigcellen
• Oogzenuw: Impulsen naar de hersenen
• Glasachtig lichaam: Vorm aan het oog

Het oog

Inwendige bouw van de ogen

In het netvlies zitten de zintuigcellen die impulsen afgeven via de oogzenuw aan de hersenen.

Waar de oogzenuw het oog verlaat zitten geen zintuigcellen, dit noem je de blinde vlek.

Met de gele vlek zie je het scherpst.

Pupilreflex

• Bescherming tegen fel licht
• Fel licht --> kringspieren iris --> kleine pupil
• Weinig licht --> Straalsgewijs lopende spieren iris --> grote pupil

Iris = pupilreflex

Kringspieren

Straalsgewijslopende spieren

-> Zorgen voor pupilreflex

Hoe stellen je ogen scherp?

• Lens > zorgt voor een scherp beeld op je netvlies
  - ooglens kan van vorm veranderen; plat en bol
• Accommoderen > bol en plat maken van de lens
• - veraf zien? Lens is plat
  - dichtbij zien? Lens is bol
• Lensbandjes 
  - lensbandjes slap? Lens boller (dichtbij zien)
  - lensbandjes strak? Lens platter (veraf zien)
• Beeld omgekeerd + verkleind op je netvlies

Bril

Iemand die verziend is kan dichtbij niet scherp zien. Zijn oogbol is te kort. Hij heeft een bolle (+) lens nodig in een bril

Iemand die bijziend is kan ver weg niet scherp zien. Zijn oogbol is te lang. Hij heeft een holle (-) lens nodig.

 Het netvlies

In het netvlies liggen zintuigcellen die door licht worden geprikkeld.

Hierdoor geven de zintuigcellen impulsen af die door de oogzenuwen naar de hersenen gaan.

Het netvlies bestaat uit 2 lagen: een laag zintuigcellen en een laag zenuwcellen.

Netvlies

Netvlies liggen de zintuigcellen van het oog

Gele vlek:

Licht op het netvlies

Alleen maar kegeltjes

Blinde vlek:

Op het netvlies

Geen staafjes en kegeltjes:

Oogzenuw gaat hier het oog uit!

Het oog - netvlies

Je netvlies is bedekt met zintuigcellen:

kegeltjes en staafjes.

gele vlek & blinde vlek

Gele vlek: scherp zien

Licht op het netvlies

Alleen maar kegeltjes

Blinde vlek:

Op het netvlies

Geen staafjes en kegeltjes:

Oogzenuw gaat hier het oog uit!