5.2 Planten groeien A

• Biologie
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1

Deze les

• Wat weten jullie al?
• Uitleg over 5.2 deel 1
• Opdrachten maken
• Toets evalueren

Hoe ontstaat een plant?

Wat is de vrucht?

En wat is het zaad?

Leerdoelen

Aan het einde van deze les kun je:

• delen van een zaadje benoemen en uitleggen wat de functie is.
  
• in vier stappen beschrijven wat er gebeurt bij ontkieming.
  
• beschrijven hoe een jong plantje verder groeit.

De levenscyclus van een plant.

De ontwikkeling van een plant: 

• zaad ontkiemt
• plant groeit uit en krijgt bloemen
• Uit de bloemen ontstaan vruchten en zaden
• de zaden worden verspreid en de cyclus begint opnieuw  

1

Een bruine boon is een zaad

2

Het zaadje neemt water op via het poortje. Het zaadje zwelt op en de zaadhuid breekt open.

3

Het worteltje komt naar buiten.

4

Het worteltje groeit de bodem in en de zaadlobben komen boven de grond.

5

Het kiemplantje groeit en gebruikt hierbij voedingsstoffen uit de zaadlobben.

6

Het kiemplantje wordt groter en krijgt meer bladeren.

7

Er is een volwassen tomatenplant ontstaan.

8

Aan de bonenplant ontstaan bloemen. Uit de bloemen ontstaan peulvruchten, met zaden. 

9

De bonen uit de peulvrucht zijn de zaden.

Hoe komt een plant uit een zaadje?

Nadat planten hebben gebloeid, veranderen 

de bloemen in vruchten. 

In de vrucht zitten de zaden.

De zaden bestaan uit 2 zaadlobben. 

Daartussen zit de kiem. Om de 2 zaadlobben 

zit een zaadhuid, die beschermt tegen uitdroging.

In de zaadlobben zit reservevoedsel voor de kiem.

Zolang zaden droog blijven, gebeurt er niets. Pas als er vocht bij komt groeit er een nieuw plantje uit de boon. Dat heet ontkiemen.

1. Eerst neemt de zaadhuid water op

2. Daardoor zwellen de zaadlobben op en knapt

de zaadhuid open

3. Dan komt het worteltje naar buiten

4. Daarna volgen de stengel en de blaadjes

Ontkiemen

Het ontkiemen van een bruine boon

Plantengroei

Celdeling = cel splitst in tweeën. Dit

gebeurt vooral in de groeipunten, bv.

de topjes van stengels en wortels.

Nieuwe cel neemt water op en groeit in de

lengte: celgroei. 

Door celdeling en celgroei worden het worteltje

en de stengel langer: lengtegroei.

Aan de slag

Maken: opdracht 3 t/m 10 van 5.2.

(Volgende les maken we 11 t/m 17 (14 niet) )

Laatste 15 minuten: toets terug.

Deze les

• Voorkennis
• Zelfstandig: stof lezen (klassikaal leerdoelen beantwoorden)
• Zelfstandig: opdrachten maken
• Leerdoelencheck

Met welk onderdeel zat een bruine boon vast aan de peulvrucht?

1. De zaadlobben
2. De zaadhuid
3. Het poortje
4. De navel

Wat gebeurt er als de zaadlobben opzwellen?

1. De boon wordt groter
2. Het worteltje groeit sneller
3. De zaadhuid knapt open
4. Er groeien blaadjes uit de boon

1.

2.

3.

7.

6.

Zaadhuid

Poortje

Navel 

Zaadlobben

Worteltje

beschermend vliesje om een zaad

plaats waar het zaad vastzat aan de vrucht

plaats waar het zaad water opneemt

Navel

Poortje

Zaadhuid

Wat gebeurt er nadat de zaadhuid open knapt?

1. Het worteltje komt naar buiten
2. De stengel komt naar buiten
3. De blaadjes komen naar buiten
4. Er gebeurt niets meer

Uit welk onderdeel van de plant groeit eerst het worteltje?

1. De zaadhuid
2. De stengel
3. De kiem
4. De zaadlobben

Wat zie je hier?

1. Celgroei
2. Celdeling

Wat is de eerste stap in het proces van ontkieming?

1. Het kiemplantje groeit.
2. De zaadhuid barst open.
3. De wortel groeit uit.
4. De kiemplant komt boven de grond.

Wat is de functie van de zaadlobben van een zaadje?

1. De zaadlobben van een zaadje zorgen voor de kleur van de kiemplant.
2. De zaadlobben van een zaadje zorgen voor de geur van de kiemplant.
3. De zaadlobben van een zaadje zijn de voedingsbron voor de kiemplant.
4. De zaadlobben van een zaadje beschermen de kiemplant.

Leerdoelen

Aan het einde van deze les kun je:

• Uitleggen hoe een boom in de lengte groeit.
• Uitleggen waardoor een wortel naar beneden en een stengel naar boven groeit.

Lees de stof op blz. 136 en 137 van je leerboek (in stilte).

Tekstbegripvragen:

- Wat is een ringlitteken?

- Hoe kun je zien hoe oud een tak is?

- Hoe herken je de jaarringen van een boom?

- Hoe groeit een boom in de lengte?

- Waardoor groeit een wortel naar beneden? 

- Waardoor groeit een stengel naar boven?

Opdrachten:

3 t/m 17 van 5.2

(14 niet)

Klaar?

Kijk de opdrachten na!

Laatste 10 minuten: leerdoelencheck!

Hoe groeien bomen? Lengte groei:

• Takken groeien in de lente uit
  een eindknop waardoor de tak langer 
  wordt. Dit heet uitlopen.
• Uit de zijknoppen groeien nieuwe 
  zijtakken
• Om de knopen zitten knopschubben, die
  de knop tegen de kou beschermen. Als een knop 

    uitloopt vallen de knopschubben af. Op de tak blijft een

    een ringvormig litteken achter. Dit is het ringlitteken.

• Het deel van een tak tussen 2 ringlittekens is dus precies  

    één jaar uit. Zo kun je tellen hoe oud een tak is.

Hoe groeien bomen?

Diktegroei 

In het topje van de wortel zitten zetmeelkorrels. De zetmeelkorrels zakken door de zwaartekracht naar het laagste punt in de cellen. Het worteltje krijgt daardoor het signaal om naar beneden te groeien. 

De stengel reageert op zonlicht. Aan de schaduwkant groeit de stengel meer, zodat de stengel richting de zon buigt. 

Vwo: Hoe groeit een wortel naar beneden? 

In het topje van de wortel zitten zetmeelkorrels. De zetmeelkorrels zakken door de zwaartekracht naar het laagste punt in de cellen. Het worteltje krijgt daardoor het signaal om naar beneden te groeien. 

De stengel reageert op zonlicht. Aan de schaduwkant groeit de stengel meer, zodat de stengel richting de zon buigt. 

Om te onthouden!

Ontkieming:

- een plantje komt uit een zaadje door ontkieming

- Een heel jong plantje (kiem) zit al in het zaadje

- De volgorde van ontkieming:  wortel, stengel, blad en bloem

Van jong plantje naar volwassen plant:

- Lengtegroei het plantje wordt langer en zwaarder

Ontwikkeling: het plantje krijgt nieuwe delen

Groei bij bomen:

- Takken worden langer door lengtegroei vanuit de eindknop

- Uit zijknoppen groeien nieuwe zijtakken

- Knopschubben beschermen de knoppen

- Hoe oud een boom is zie je aan jaarringen, ( laten de diktegroei zien)

5

6

7

8

Kiem

Worteltje

Blaadjes

Zaadlobben

een jaarring bestaat uit een

1. lichte en een donkere ring
2. 2 lichte ringen
3. 1 lichte of een donkere ring
4. 2 donkere ringen

In een boom is één jaarring veel breder dan de andere jaarringen. Wat kan daarvan de oorzaak zijn?

1. Dat kan komen, doordat de boom in dat jaar te lijden had van een rupsenplaag.
2. Dat kan komen, doordat de winter van dat jaar erg koud was.
3. Dat kan komen, doordat de zomer dat jaar erg droog was.
4. Dat kan komen, doordat het voorjaar van dat jaar heel vochtig en warm was.

Huiswerk

Leren 5.1

Maken vragen  methode 5.2:

Vwo: opdr 1 t/m 18