§ 5 De stoomrevolutie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Moderne Tijd (1800 - heden)

Begrippen:

- stoommachine Thomas Newcomen

- stoommachine James Watt

- stoomlocomotief

- stoomschip

- zeilschipeffect

- verstedelijking

- sociale kwestie

Kenmerkende aspecten:

-industriële revolutie

herhaling § 4

quizvragen

Waarom gingen koopman-ondernemers op zoek naar technische middelen die de productie van textiel konden versnellen?

1. Textiel is lastig met de hand te maken. Mechanisatie leverde betere kwaliteit.
2. Textiel is alleen winstgevend als het in grote hoeveelheden wordt verkocht, dus mechanisatie was winstgevend

Zet in de juist volgorde:

1. Spinning Jenny, Schietspoel, Waterframe, Power Loom
2. Waterframe, Schietspoel, Spinning Jenny, Power Loom
3. Schietspoel, Waterframe, Spinning Jenny, Power Loom
4. Schietspoel, Spinning Jenny, Waterframe, Power Loom

Welke uitvinding zorgde voor het ontstaan van de eerste fabrieken?

1. Waterframe
2. Power loom
3. Spinning Jenny

Stelling: waarschijnlijk is de aanwezigheid van koopman-ondernemers een belangrijkere factor geweest voor de uitvindingen in de textielindustrie dan de Verlichting.

1. juist
2. onjuist

Stelling: De nieuwe uitvindingen van de textielindustrie werden door sommige mensen tegengewerkt (Luddieten)

1. juist
2. onjuist

uitleg § 5

1712

• IJzerhandelaar Thomas Newcomen bouwt een stoommachine met een op-en neergaande beweging.

• Bedoelt als mijnpomp om water uit steenkolenmijnen te halen. 

1769

• Instrumentenmaker James Watt heeft patent aangevraagd op verbeterde stoommachine: nu ook een draaiende beweging.
• Machine gebruikt 75% minder energie.
• Het vermogen werd uitgedrukt in PK (paardenkracht)
• Tegenwoordig wordt het vermogen uitgedrukt in Watt.
• Belangrijk: Watt is ook een ondernemer die zijn machine op grote schaal zelf gaat produceren.

Gevolgen toepassing stoommachine 

• Spin- en weefmachines worden aan stoommachine gekoppeld in fabrieken. (direct gevolg)
  
• Stoomlocomotief en stoomschip = snellere vorm van transport (indirect)
• Klasse van zelfstandige ambachtslieden wordt vervangen door arbeiders in loondienst. (indirect)
  
• Arbeiders komen naar fabriek toe > verstedelijking.  (indirecte).
• Sociale kwestie = wat moet er worden gedaan aan de armoede van de arbeiders?

Transportrevolutie 

• Stoommachine op rails.
• Belangrijk voor aanvoer grondstoffen en afvoer producten.
• Stimuleert ook weer industriële revolutie: rails, kolen, staal, wagons enz. nodig.
• Maar ook: organisatie (dienstroosters) en het instellen van een uniforme tijd.
• Enorme tijdwinst: de wereld wordt kleiner.
• Vóór de stoomtrein was al het vervoer gebaseerd op spierkracht (mens of dier).

Zeilschipeffect

• Als er een nieuwe techniek beschikbaar is, wil dat niet zeggen dat deze ook direct wordt toegepast. Bestaande technieken worden dan eerst geperfectioneerd.

• Bijvoorbeeld na de uitvinding en verbetering van de stoommachine:
  
• Bestaande fabrieken met watermolens gingen op zoek naar efficiëntere en grotere watermolens om de concurrentie aan te kunnen met de stoommachine.
  
• Na de introductie van het stoomschip worden er meer verbeteringen aan zeilschepen. aangebracht dan in de honderden jaren daarvoor.
  

Toch ging de vooruitgang maar langzaam in de 19e eeuw...

video's

overhoring

quizvragen

"Thomas Newcomen was een gestudeerde technicus."

1. juist
2. onjuist

De stoommachine van Watt...

1. gebruikte minder energie dan die van Newcomen
2. kon een op- en neergaande beweging omzetten in een draaiende beweging
3. Werd geproduceerd in eigen beheer
4. Alle antwoorden zijn juist

Waar is de stoommachine van Watt NIET (mede) voor verantwoordelijk?

1. Het op grote schaal ontstaan van fabrieken
2. Verstedelijking
3. Zeilschipeffect
4. Sociale kwestie

"De stoomtrein was zowel een gevolg als een oorzaak van de industriële revolutie."

1. juist
2. onjuist

Geef een korte omschrijving van het zeilschipeffect.