besprekening college Freek vonk

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

nabespreking Freek Vonk

Vraag 1: Freek vonk heeft het in het eerste deel van het filmpje over organen die wij mensen hebben, die onze voorouders gebruikten. Hoe noemen we deze organen?

Vraag 2:

Hoe heeft de huidige mens betere ogen gekregen ten opzichte van onze voorouders? Aan wie hebben we dit volgens Freek te danken? 

 

antwoord vraag 2

Dit komt door het opmerken van gevaar. Slangen hebben bijgedragen aan onze eigen evolutionaire geschiedenis. Omdat slangen de grootste gevaren waren van onze aap-achtige voorouders, was het spotten van slangen gunstig. Diegene die goed een slang kon zien, werd minder snel gebeten en hadden daardoor een grotere kans om te overleven en zich voort te planten. En daarmee werd de gevoeligheid om slangen te spotten (we zouden het ook angst kunnen noemen) overgedragen op de nakomelingen.

Vraag 3: Wat zijn volgens Freek levende fossielen? Welk voorbeeld benoemd hij in zijn college?

antwoord vraag 3

Diersoorten die al ontzettend lang bestaan en nauwelijks veranderen. Het voorbeeld dat Freek Vonk noemt zijn de aalachtige visjes: prikken. Deze dieren hebben geen wervelkolom en geen kaken. Het zijn de laatst overlevenden van de kaaklozen. Prikken vormen een link tussen de gewervelde en ongewervelde dieren. Later in de film benoemt hij ook de degenkrab, deze laat hij ook zien.

Vraag 4: Wat had Darwin ontdekt bij verschillende diersoorten met zijn wereldreis?

antwoord vraag 4

Charles Darwin heeft met zijn theorie de enorme verscheidenheid op aarde verklaard. Door de verschillende diersoorten en fossielen die hij vond, bracht hem het idee dat diersoorten niet oneindig bestaan, maar geleidelijke verandering ondergaan. Evolutie zorgt ervoor dat oude soorten verdwijnen en dat er nieuwe soorten ontstaan.

Vraag 5: Freek benoemt een voorbeeld, waarbij soorten langzaam aanpassen aan hun omgeving. Hij neemt hierbij de ijsbeer als voorbeeld. Leg uit hoe de ijsbeer is aangepast aan zijn omgeving.

antwoord vraag 5

  Lang geleden is een klein groepje bruine beren afgezonderd van hun soortgenoten. Deze beren gingen op de ijsvlaktes, die aan de toendra’s grensden, op zoek naar eten. De bruine kleur van de vacht was daarbij niet handig, want prooien zagen ze van ver al aankomen. De beren die beter waren aangepast aan de leefomgeving, hadden een voorsprong. De ijsbeertjes die per toeval werden geboren met een blekere vacht, konden makkelijker overleven en hadden een grotere kans om zich voort te planten. Op die manier werd de erfelijke lichte kleur doorgegeven aan de volgende generaties. Op die manier werden de beren over duizenden generaties heen steeds lichter van vacht.

Vraag 6: Hoe is een wandelend blad aangepast aan zijn omgeving? Wat is de functie hiervan?

antwoord vraag 6

Een wandelend blad heeft zijn camouflage zodat het niet opvalt voor roofdieren. Dit insect lijkt op het blad van planten, waardoor het niet opvalt in zijn omgeving.

Vraag 7: Wat is natuurlijke selectie volgens Darwin?

antwoord vraag 7

De natuur selecteert diegene die het beste is aangepast aan de omgeving. Survival of the fittest, waarbij fittest niet sterkte betekend maar diegene die zich het beste kan aanpassen aan de omgeving. Overleven is belangrijk! Want alleen diegene die overleeft, kan zich voortplanten en de genen overgeven aan de volgende generatie.

Vraag 8: Hoe is het allereerste leven (biologische moleculen) ontstaan volgens Freek? Hij heeft hiervoor twee mogelijke verklaringen.

antwoord vraag 8

Op de aarde waren veel vulkanen en waren er veel vulkaanuitbarstingen. Door deze vulkaanuitbarstingen zat er veel gif in de lucht. Regelmatig sloegen er grote meteorieten in. Onze aarde was omgeven door een dikke laag gas van kooldioxide, stikstof en water. Er was nog geen ozonlaag om de uv-straling tegen te houden. Het was ontzettend heet en er zat geen zuurstof in de lucht. 

 

Er was echter wel water aanwezig, en onder het wateroppervlakte is het eerste leven ontstaan. De allereerste levende cel. Die cel is ontstaan uit een aantal chemische reacties, waarschijnlijk in heetwaterbronnen. De bouwstenen voor deze cel waren al wel aanwezig op de aarde. Hoe zijn deze bouwstenen dan ontstaan?  

  

Verklaring 1:   

  Of deze bouwstenen van de cellen zijn ontstaan toen het zonnestelsel ontstond, miljarden jaren geleden.   

  Verklaring 2:   

  Deze moleculen zijn elders in het heelal ontstaan en zijn meegevoerd op brokken puin, de meteorieten. Die meteorieten vielen destijds regelmatig op de aarde.

Vraag 9: Wat is de Cambrische explosie?

antwoord vraag 9

Een plotselinge snelle groei van het leven in de oceanen, er ontstond een grote diversiteit aan organismen. Ook wel de oerknal van het leven genoemd! Dit was ongeveer 540 miljoen jaar geleden.

Vraag 10: Wat gebeurt er met de jagers en de prooi als er natuurlijke selectie plaatsvindt?

antwoord vraag 10

De jagers kunnen steeds beter jagen, maar ook de prooien kunnen steeds beter ontsnappen en zich verdedigen. Er ontstaat een wapenwedloop tussen jager en prooi, waardoor de evolutie versnelt.

Vraag 11: Wat voor een organisme was de Tiktaalik?

antwoord vraag 11

Geen vis en geen landdier, maar iets er tussenin. Dit dier had wel kieuwen, schubben en vinnen, maar ook longen, een beweegbare nek en een ribbenkast. De vinnen worden gebruikt om het land mee op te lopen.

Vraag 12: Wat was kenmerkend aan het tijdperk Carboon? Hoe is dit te verklaren?

antwoord vraag 12

Tijdens dit tijdperk was er veel zuurstof aanwezig, wel twee keer zoveel als nu. In de video geeft Freek Vonk hier geen uitleg over. Leerlingen kunnen in het boek wel opmerken hoe dit te verklaren is. Door de eencellige en meercellige organismen die aan fotosynthese kunnen doen, komt er steeds meer zuurstof in de lucht.

Vraag 13: Hoe hebben onderzoekers geconcludeerd hoe Tyrannosaurus Rex moet hebben gelopen?

antwoord vraag 13

Door een nepstaart aan een kip te plakken. Vogels, waaronder kippen, stammen namelijk af van de vleesetende dinosauriërs.

Vraag 14: Wie is de voorouder van alle primaten en dus ook van ons?

antwoord vraag 14

Purgatorius, een primaatachtige die eruit ziet als een eekhoorn.

Vraag 15: Hoe is de huidige walvis ontstaan? Leg het hele proces uit

antwoord vraag 15

Iet meer dan 50 miljoen jaar geleden liep er een wolfachtig die rond: pakicetus. Dit dier ging door klimaatverandering zijn voedsel zoeken in het water. Hierdoor ontstonden er aanpassingen aan het lichaam waardoor er beter kon worden gezwommen. De nek werd korter, de achterpoten kwamen wijder aan het lichaam te staan en werden vinnen en de staart werd gespierder.

Vraag 16: Wat is convergente evolutie? Welk voorbeeld gebruikt Freek?

antwoord vraag 16

Het ontstaan van dezelfde kenmerken op verschillende plekken en tijden in de evolutie. Twee niet-verwante dieren die er toch hetzelfde uit gaan zien, bijvoorbeeld doordat ze in hetzelfde milieu leven of doordat ze dezelfde gevaren hebben. Voorbeeld zijn de stekels van egels en de tenrek (geen egel, maar een diertje dat leeft op Madagaskar en lijkt op een egel), die als verdedigingsmechanisme zijn ontstaan uit haren.

Vraag 17: Wat is volgens Freek ‘seksuele selectie’?

antwoord vraag 17

Een bijzondere vorm van natuurlijke selectie, waarbij partners elkaar kiezen voor de voortplanting. Ook voor het eerst beschreven door Darwin.

Vraag 18: Wat is het voordeel van seksuele voortplanting?

antwoord vraag 18

Het DNA van 2 organismen wordt gemengd, het DNA van vader wordt gemixt met DNA van moeder. Hierdoor wordt de nakomeling beschermt tegen nadelige mutaties. Erf je bijvoorbeeld een nadelige mutatie van je moeder, dan kan die door vaders DNA worden opgeheven. En andersom. 

 

Er ontstaat genetische diversiteit onder nakomelingen en hierdoor ook sterkere nakomelingen. (Freek noemt de genetische diversiteit niet, maar dit is wel essentieel!

Vraag 19: Waarom kan de mens niet afstammen van een chimpansee?

antwoord vraag 19

Omdat een voorouder waarvan een organisme afstamt per definitie uitgestorven is. Dat is de chimpansee niet, de chimpansee is niet uitgestorven. Het zit in de naam: “voor”ouder. 

 Wat wel klopt: wij hebben wel een gemeenschappelijke voorouder, waaruit later de mens, de bonobo en de chimpansee zijn ontstaan.

Vraag 20: Leg uit waarom evolutie nog steeds plaatsvindt bij alle dieren.

antwoord vraag 20

De omgeving verandert voortdurend, waardoor dieren zich wel moeten aanpassen en evolutie dus nog steeds plaatsvindt.