3/12 wederkerend werkwoord

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Samengestelde zinnen

wederkerend werkwoord

Planning

• Lesdoel
• Korte activiteit
• Instructie/quiz - zelfstandig werken
  
• Verlengde instructie - iedereen aan het werk
• Exitticket
• Afsluiten (reflectie en feedback)

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• kun je benoemen wat een wederkerend werkwoord is;
• heb je geoefend met het herkennen en benoemen van wederkerend werkwoord.

Blauw = kennen = kennis = leren

Oranje = kunnen = met de kennis de vaardigheid oefenen

Spelen met zinsdelen: PV en WG

Je hoort straks een liedje.

1. Doe je schrift open en pak een pen.

2. Kies twee leuke zinnen uit het liedje en schrijf die op twee zinnen op in je schrift.

3. Benoem in je schrift de de PV en het WG van die twee zinnen.

4 Noteer het na het liedje in de dia die dan komt.

4. Iedereen doet  mee en maakt de opdracht voor zichzelf en dus niet samen!

Voorbeeld van een zin. Zo noteer je het:

Dit is een liedje en dat gaat je irriteren.

PV= is, gaat

WG= is, gaat (je) irriteren

Spotify

https://open.spotify.com/track/0xhWYqbieArhuGsYn9ADzF?si=5869469a7e5a4a93

Noteer 2 zinnen. Benoem de PV en het WG.

open.spotify.com

nNoteer 2 zinnen. Wat is de PV en het WG?

Hieronder zie je de stappen van het ontleden van zinnen. Zet de stappen in de juiste volgorde van boven naar beneden. 

Stap 4

Stap 3

Stap 2

Stap 1

Stap 5

Stap 6

Stap 7

Lijdend voorwerp

Werkwoordelijk gezegde

Meewerkend voorwerp

Bijwoordelijke bepaling

Zinsdeelstrepen

Persoonsvorm

Onderwerp

ddDe puzzel van het ontleden

De puzzel moet compleet zijn en alle stukjes passen in elkaar en heb je nodig om de zin/puzzel compleet te krijgen.

Stap 1: PV = werkwoord, Je doet getalproef (ev-mv) of tijdproef (tt-vt).

Stap 2: zinsdeelstrepen plaatsen --> elk deel dat voor de ~PV kan en een correcte zin blijf = een zinsdeel

Stap 3: WG = alle werkwoorden in de zin (inclusief de voorzetsels die erbij horen, zoals 'te kijken'.

Stap 4: O = Wie/wat + WG

Stap 5: LV = Wie/wat + WG + O

Stap 6: MVW = Aan wie/voor wie + WG + O + LV

Stap 7: BWB =  Als de stappen 1 t/m 6 helemaal goed gedaan hebt, dan blijft de BWB over;  de prullenbak van de zin! 

                         Geeft antwoord op vragen als: waarom, wanneer, hoelang, waarheen, waarvandaan, hoe en waarmee

                          Een tijd of plaat is altijd een BWB

                          Er kunnen meerdere BWB's in een zin staan

                          Woorden als wel, niet, nog en ook zijn ook BWB's

Je accepteert kou of je gaat in een warm land wonen.
Deze zin is:

1. nevenschikkend
2. onderschikkend
3. enkelvoudig

Hoe weet je dat een zin een hoofdzin is?
Meer antwoorden mogelijk

1. ow en pv naast elkaar
2. De zin kan als enkelvoudige zin voorkomen
3. pv staat achteraan in de zin
4. voegwoord met DAT erin

Toen de winter inviel, vroor het meteen hard.
Deze zin is:

1. nevenschikkend
2. onderschikkend
3. enkelvoudig

Begrippen

Nevenschikking

Als een samengestelde zin twee hoofdzinnen heeft.

Onderschikking

Als een samengestelde zin een hoofdzin en een bijzin heeft.

Samengestelde zin - nevenschikkend

Als een samengestelde zin twee hoofdzinnen heeft, dan noemen we dat nevenschikking. In een nevenschikking zijn beide zinnen even belangrijk. Je koppelt ze aan elkaar met een nevenschikkend voegwoord. De meest gebruikte nevenschikkende voegwoorden zijn want, maar, en, of en dus. Het voegwoord geeft het verband aan tussen de zinnen (een reden bijvoorbeeld, of een tegenstelling).

Als je nevengeschikte zinnen ontleedt, benoem je het voegwoord niet.

Isa | bracht | de telefoon | meteen | terug, || maar | in de winkel | kreeg | ze | geen nieuwe.

o1 = Isa

wg1 = bracht terug

lv1 = de telefoon

bwb1 = meteen

o2 = ze

wg2 = kreeg

lv2 = geen nieuwe

bwb2 = in de winkel

Samengestelde zin - onderschikkend

Heeft een samengestelde zin een hoofdzin en een bijzin? Dan noemen we dat onderschikking.

De hoofdzin en de bijzin koppel je aan elkaar met een voegwoord. Het voegwoord geeft het verband aan tussen de zinnen (een reden bijvoorbeeld, een tijd of een voorwaarde).

Voorbeelden van voegwoorden in een onderschikking zijn: omdat, toen, sinds, hoewel, voordat, terwijl. Er zijn veel meer voegwoorden voor onderschikking dan voor nevenschikking.

Net als bij nevengeschikte zinnen benoem je bij ondergeschikte zinnen het voegwoord niet.

Isa | ontving | een nieuwe telefoon | nadat | ze | de oude | had opgestuurd.

o1 = Isa

o2 = ze

wg1 = ontving, had opgestuurd

lv1 = een nieuwe telefoon

lv2 = de oude

Samengesteld nevenschikkend

• meer dan 1 pv
• hoofdzinnen naast elkaar
• vw: en/want/maar/of
• in hoofdzin ow en pv naast elkaar
• hoofdzin kan op zichzelf staan

Samengesteld onderschikkend

• meer dan 1 pv
• hoofd- en bijzin naast elkaar
• in bijzin ow en pv uit elkaar of woord ertussen
• bijzin in 1 woord samenvatten

Nieuwe lesstof

Begrippen

Pplitsbaar werkwoord

Een werkwoord dat gesplitst wordt als je het vervoegt. Bijvoorbeeld werkwoorden met op, aan het, te.

Wederkerend werkwoord

Een werkwoord waar in de infinitief zich voor staat.

Werkwoordelijk gezegde

In leerjaar 1 leerde je dat het werkwoordelijk gezegde bestaat uit alle werkwoorden in de zin. Ook leerde je dat er soms woorden bij het werkwoordelijk gezegde horen die geen werkwoord zijn:

Bijvoorbeeld:

• een deel van een splitsbaar werkwoord.

Voorbeeld: opeten

Varun eet zijn broodje op.

wg = eet op

• het woordje te

Isa zit in haar stoel te slapen.

wg = zit te slapen

• de woorden aan het

Martin is aan het gamen.

wg = is aan het gamen

Wederkerend werkwoord in WG

In een werkwoordelijk gezegde kan ook een wederkerend werkwoord zitten.

Een wederkerend werkwoord is een werkwoord waar in de infinitief zich voor staat:

zich vergissen, zich gedragen, zich schamen.

Het woordje zich hoort ook bij het werkwoordelijk gezegde.

Ze | schaamt | zich | niet | voor de rommel.

o = Ze

wg = schaamt

Let op.

Zich past zich aan het onderwerp aan:

ik schaam me, jij schaamt je, u schaamt u/zich, hij/zij/het schaamt zich, wij schamen ons, jullie schamen je, zij schamen zich

wg = is aan het gamen

Werk voor deze les + huiswerk: Alvast aan het werk? 

• je begrijpt de lesstof/theorie voldoende (je kunt het groene theorieblok uit je boek gebruiken als ondersteuning) 
• je werkt in STILTE en je mag NIET PRATEN of OVERLEGGEN en geen vragen stellen
  
• je bent echt aan het werk!
  

Klaar = in STILTE lezen

Pak je VIP en noteer:

Online, Hoofdstuk 2.7, grammatica zinsdelen, opdracht 8 t/m 12

Wat niet af is = huiswerk

Stel de volgende les vragen over dingen die je niet begreep!

(Geen) wederkerend werkwoord

Wederkerend werkwoord

Wederkerend werkwoord

Een wederkerend werkwoord is een werkwoord waar een voornaamwoord bij hoort (me, je, zich, ons). Er zijn twee soorten wederkerende werkwoorden:

- Verplicht wederkerend werkwoord

- Toevallig wederkerend werkwoord 

Wederkerend werkwoord

Wederkerende werkwoorden worden gecombineerd met een wederkerend voornaamwoord dat gelijk is aan het onderwerp. 

Wederkerende werkwoorden

	enkelvoud	meervoud
eerste persoon	me	ons
tweede persoon	je	je
derde persoon	zich	zich

Werkwoordelijk gezegde

Soms horen er woorden bij het werkwoordelijk gezegde die geen werkwoord zijn:

• een deel van een splitsbaar werkwoord.

Voorbeeld: opeten

Varun eet zijn broodje op.

wg = eet op

• het woordje te

Isa zit in haar stoel te slapen.

wg = zit te slapen

• de woorden aan het

Martin is aan het gamen.

wg = is aan het gamen

• het woordje ‘zich’ bij een wederkerend werkwoord

Sharuna vergist zich in de dag.

wg = vergist zich

Welke vier woorden of woordcombinaties die geen werkwoord zijn, kunnen bij het werkwoordelijk gezegde horen?

Wederkerend werkwoord in WG

In een werkwoordelijk gezegde kan ook een wederkerend werkwoord zitten.

Een wederkerend werkwoord is een werkwoord waar in de infinitief zich voor staat:

zich vergissen, zich gedragen, zich schamen.

Het woordje zich hoort ook bij het werkwoordelijk gezegde.

Ze | schaamt | zich | niet | voor de rommel.

o = Ze

wg = schaamt

Let op.

Zich past zich aan het onderwerp aan:

ik schaam me, jij schaamt je, u schaamt u/zich, hij/zij/het schaamt zich, wij schamen ons, jullie schamen je, zij schamen zich

wg = is aan het gamen

Kies in de volgende zin het woord dat geen werkwoord is, maar dat wel bij het werkwoordelijk gezegde hoort.

Hij haast zich 's morgens naar de bus

Maak zelf twee zinnen met de wederkerende werkwoorden.

1 zich uitsloven
2 zich bemoeien met

Lees de zin. Kies het complete werkwoordelijke gezegde in elke zin.

Mijn buurman verloofde zich met zijn grootste liefde.

Lees de zin. Kies het complete werkwoordelijke gezegde in elke zin.

Wij zaten ons natuurijk te verkneukelen in de kerk.

Lees de zin. Kies het complete werkwoordelijke gezegde in elke zin.

Zouden jullie je ook zo schamen in zo'n geval?

Lees de zin. Kies het complete werkwoordelijke gezegde in elke zin.

Ik leefde me in in mijn buurmans paniek.

Lees de zin. Kies het complete werkwoordelijke gezegde in elke zin.

Onopvallend toonde ik de buurmijn van tot V gevouwen handen: Voilà!

Huiswerk: 

Pak je VIP en noteer:

Online, Hoofdstuk 2.7, grammatica zinsdelen, opdracht 8 t/m 12

Verlengde instructie:

Online, Hoofdstuk 2.7, grammatica zinsdelen, opdracht 11.1 t/m 12

Klaar = in STILTE lezen

Wat niet af is = huiswerk

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• kun je benoemen wat een wederkerend werkwoord is;
• heb je geoefend met het herkennen en benoemen van wederkerend werkwoord.

Blauw = kennen = kennis = leren

Oranje = kunnen = met de kennis de vaardigheid oefenen

'gewoon' werkwoord

wederkerend werkwoord

scheren

lopen

schamen

aankleden

bezeren

verspreken

irriteren

beseffen

gedragen

Ik kan benoemen wat een wederkerend werkwoord is.

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter? Hoe ga je dat verbeteren?

Feedback
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders zien?