2 De Gouden Eeuw - 3 Burgers aan de macht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

h2 les 1

De Gouden Eeuw

2

Tijd van regenten en vorsten 1600-1700

3 - Burgers aan de macht

h2 les 1

Herhalen

Tijd van regenten en vorsten 1600-1700

Oefenen met begrippen. Schrijf van de volgende tien begrippen de betekenis op.

1. Oostzeevaart
2. handelskapitalisme
3. stapelmarkt
4. handelsmonopolie
5. Driehoekshandel
6. migratie
7. verdraagzaamheid
8. wetenschappelijke revolutie
9. plantageslavernij
10. Gouden Eeuw

h2 les 1

Het bestuur van de Republiek

Tijd van regenten en vorsten 1600-1700

Beantwoord het leerdoel.

Begin zo:

Hoe werd de Republiek bestuurd en waarom was dat bijzonder?

In de 17e eeuw was het bestuur van de Republiek in twee opzichten anders dan dat van andere landen in Europa.

1. Geen koning
2. Geen centraal bestuur

 Het stadhuis op de Dam in Amsterdam (nu koninklijk paleis). Dit enorme en uitbundig versierde gebouw uit 1648-1665 was een symbool voor de macht van Amsterdam in die tijd.

h2 les 1

Regenten en stadhouders

Tijd van regenten en vorsten 1600-1700

De twee belangrijkste bestuurders in de Republiek waren de stadhouder en de raadpensionaris van Holland.

Stadhouder - leider van het leger en vloot en in dienst van de Gewestelijke Staten (officieel niet erfelijk, maar in de praktijk een nazaat van WIllem van Oranje).

Raadpensionaris - hoogste ambtenaar van het gewest Holland. Veel invloed omdat Holland belangrijkste gewest was (bracht meeste geld in). Bracht advies uit aan Staten-Generaal over buitenlandse politiek en onderhield contacten met buitenland. (soort minister van buitenlandse zaken).

In 1699 liet stadhouder Willem III zich schilderen als militair in harnas. Die kleding past bij zijn functie als opperbevelhebber. 

h2 les 1

Regenten en stadhouders

Tijd van regenten en vorsten 1600-1700

Tussen stadhouder en raadpensionaris van Holland liepen de spanningen soms hoog op.

Maurits vs. van Oldenbarnevelt - geschil over de opstand en geloof. Maurits liet van Oldenbarnevelt onthoofden wegens landverraad. 

Tijdens de Opstand waren de Stadhouders als leiders van het leger en de vloot erg machtig geweest. Dit veranderde na 1648. 

De toenmalige stadhouder Willem II wilde doorvechten, tegen de Spanjaarden. De regenten voelden daar weinig voor. Zij kregen hun zin.

Johan van Oldenbarnevelt

h2 les 1

Regenten en stadhouders

Tijd van regenten en vorsten 1600-1700

Na de oorlog met Spanje verkleinden de regenten het leger. 

Willem was het hier niet mee eens en begon ruzie te maken. De regenten begrepen hier weinig van. Zij waren toch de baas van het land?

Na de dood van Willem in 1650 werd er door de gewesten geen nieuwe stadhouder aangesteld. Dit was het eerste van de twee stadhouderloze tijdperken.

De raadpensionaris van Holland, de regent Johan de Witt, was nu de machtigste bestuurder in de Republiek. Hij bezuinigde op het landleger, maar niet op de vloot, omdat die de handelsschepen moesten beschermen.

Johan de Witt spreekt de Staten-Generaal toe. Fragment uit Michiel de Ruyter

h2 les 1

Het einde van de Gouden Eeuw

Tijd van regenten en vorsten 1600-1700

In 1672 deden Engeland, Frankrijk en twee Duitse staatjes een gezamenlijke aanval op de Republiek.

Dat deden ze om verschillende redenen:

Engeland wilde de winstgevende handel van de Republiek overnemen.

De Franse koning wilde zijn grondgebied uitbreidden en vond iets als een Republiek volslagen belachelijk.

Beide landen wilden de macht van de Republiek breken.

De Franse troepen bezette samen met hun Duitse bondgenoten in korte tijd een groot deel van de Republiek.

De mensen in de Republiek leken radeloos, redeloos en reddeloos.

Franse troepen steken de Rijn over (1672)

h2 les 1

Het einde van de Gouden Eeuw

Tijd van regenten en vorsten 1600-1700

Ondertussen probeerden de Engelsen de Republiek binnen te vallen vanaf zee. 

De mensen in de Republiek voelden zich verraden door de Witt. Was hij niet degene die het leger had verkleind?

1672 leek het einde te worden voor de Republiek. Een rampjaar!

Om deze ramp te voorkomen eisten burgers het aftreden van de Witt, zij wilden weer een stadhouder, de zoon van Willem II, Willem III

 

h2 les 1

Deze video is niet meer beschikbaar

Welke video was dit?

Het einde van de Gouden Eeuw

Tijd van regenten en vorsten 1600-1700

Willem III werd stadhouder en het lukte hem de vijand terug te dringen.

Dat kwam mede omdat het  de Nederlandse vloot, onder leiding van admiraal de Ruyter gelukt was om de Engelse op zee te verslaan. Een Engelse invasie werd zo voorkomen.

Als een wonder overleefde de Republiek het rampjaar 1672. 

Johan de Witt en zijn broek overleefde 1672 niet. Zij werden in Den Haag door een woeste menigte vermoord.

Admiraal Michiel de Ruyter voorkomt een Engelse invasie (1672) (bron: Michiel de Ruyter)

h2 les 1

Het einde van de Gouden Eeuw

Tijd van regenten en vorsten 1600-1700

Na het Rampjaar waren de oorlogen met Engeland en Frankrijk nog niet voorbij.

Deze oorlogen kostten de Republiek veel geld en ze waren slecht voor de handel.

De inkomsten van de Republiek daalden. De belastingen werden telkens verhoogd.

Zo kwam er rond 1700 een einde aan de Gouden Eeuw van de Republiek.

Engeland en Frankrijk werden rijker en machtiger dan de Republiek.

Koning van Engeland en Stadhouder van de Republiek Willem III