Thema 5 Gaswisseling Basisstof 5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 5 Gaswisseling & Uitscheiding

Basisstof 1 Gaswisseling

Basisstof 2 Longventilatie

Basisstof 3 De lever

Basisstof 4 De nieren

Basisstof 5 De huid

Herhaling BS4

De bouw van de nieren:

- Urinewegen: urineleiders, urineblaas, urinebuis

- Nier: nierschors, niermerg, nierbekken, niereenheid

    - Niereenheid: 

      - Aanvoerend slagadertje, glomerulus, kapsel van Bowman        (ultrafiltratie), afvoerend slagadertje, nierbuisje,          

      verzamelbuisjes

De functie van de nieren:

- Uitscheiding overtollige afvalstoffen, schadelijke stoffen en overtollige stoffen uit het bloed.

- Hiermee wordt de osmotische waarde van het interne milieu constant gehouden

Belangrijke woorden Basisstof 5

Bouw van de huid: 

- Opperhuid: hoornlaag en kiemlaag

Haren - haarzakjes, talgklieren - talg

- Lederhuid

Zenuwcellen (neuronen), uitlopers van zenuwcellen, haarspiertjes, bloedvaten en zweetklieren.

- Onderhuids bindweefsel 

Vet opgeslagen in 

Belangrijke woorden Basisstof 5

Functie van de huid:

- Beschermen tegen invloeden van buitenaf.

- Thermoregulatie door vet in onderhuids bindweefsel (isolatie (ook bescherming vitale organen)) en  (produceren zweet).

Intro Basisstof 5

Ten slotte geen uitscheidingsorgaan maar een orgaan welke belangrijk is voor de homeostase. Je huid beschermt je lichaam tegen invloeden van buitenaf (eerste linie van de afweer, volgend thema) en zorgt dat je lichaam op de juiste temperatuur blijft.

Bekijk de volgende video.

In welk deel van je huid
denk je dat de tattoo inkt
wordt ingebracht?

1. Opperhuid: hoornlaag
2. Opperhuid: kiemlaag
3. Lederhuid
4. Onderhuids bindweefsel (onder de huid)

Bouw van de huid 1

We starten weer met de bouw van de huid, vervolgens behandelen we de verschillende functies. Zoals op de afbeelding bij de vorige vraag te zien was, bestaat je huid uit veel verschillende onderdelen, zie de afbeelding hiernaast.

Ten eerste de opperhuid: de hoornlaag bestaat uit dode, verhoornde epitheelcellen, deze laag beschermt je tegen uitdroging, beschadiging, infecties en slijt steeds af. Op sommige plekken wat dikker (onder je voeten: eelt). 

Bouw van de huid 2

Het tweede onderdeel van de opperhuid is de kiemlaag, deze bestaat uit levende epitheelcellen die zich voortdurend delen. Elke nieuwe cel duwt een oudere cel naar boven tot ze verhoornen en afsterven (en dus onderdeel zijn van de hoornlaag).

Het tweede onderdeel van de huid is de lederhuid: hierin bevinden zich zenuwcellen, uitlopers van zenuwcellen, haarspiertjes, bloedvaten en zweetklieren. Daaronder ligt het onderhuids bindweefsel.

Bouw van de huid 3

In het onderhuids bindweefsel ligt vet opge-slagen in vetcellen, de functie is bescherming van je organen en isolatie. Er groeien door de opperhuid ook haren vanuit haarzakjes in de lederhuid, In de haarzakjes zitten ook talgklieren. Talg zorgt ervoor dat je huid (de hoornlaag) en haar soepel blijven en is een beetje vettig. In de kiemlaag zitten ook melanocyen- oftewel pigmentvormende cellen, deze zorgen voor je huidkleur en maken meer melanine aan als je in de zon bent geweest. 

Melanocyten en UV-straling

EXTRA!

Zoals je ziet in de afbeelding, dringen de verschillende typen UV-straling elk dieper door in de huidlagen. Om DNA-schade te voorkomen zul je je echt moeten insmeren of uit de zon blijven.

(epidermis = opperhuid, dermis = lederhuid)

Je ziet in de afbeelding onderaan met een UV-licht hoe zonnebrandcreme een laagje op je huid maakt waar de UV-stralen niet of minder goed doorheen kunnen komen.

Functie van de huid 

De huid speelt zoals gezegd een belangrijke rol bij de thermoregulatie oftewel het op peil houden van de lichaamstemperatuur. In de hypothalamus (zie afbeelding) zitten zintuigen die de temperatuur van het langsstromende bloed registreren. De hypothalamus vergelijkt deze gegevens met die van koude- en warmtezintuigen in de lederhuid, oftewel een soort "buitensensor". Vervolgens kunnen er een aantal dingen gebeuren, zie volgende slide.

Opwarmen & afkoelen

Wanneer het erg koud is, zullen je bloedvaten zich vernauwen (middenste afbeelding, rechter plaatje). Je haren gaan overeind staan, bij vogels en andere dieren heeft dit nog een functie.

Wanneer je juist moet afkoelen zullen de bloedvaten zich verwijden, zie linker plaatje van middenste afbeelding en zul je gaan zweten. Zweet = water + zouten, de bacterien in je oksel zorgen voor de zweetlucht...

Ten slotte

De warmte afgifte van je lichaam is groter naarmate de omgevingstemperatuur en de temperatuur van je huid erg veel verschillen.

Ook hangt de hoeveelheid warmte die je lichaam kan vasthouden of afgeven af van de verhouding tussen het lichaamsoppervlak & volume: je verliest makkelijk warmte als je lichaamsoppervlak vergeleken met je lichaamsinhoud groot is (muis) en vice versa (olifant).

Noem nog één maal de functies van de huid.

Verbind de juiste namen bij de onderdelen van de huid.

Lederhuid

Opperhuid

Hoornlaag

Kiemlaag

Afronding

De huid heeft verschllende functies: uitscheiding en homeostase behouden door middel van bescherming bieden tegen uitdrogen, afkoelen, ziekteverwekkers, UV-straling.

De huid bestaat uit de opperhuid en lederhuid, daaronder bevindt zich het onderhuids bindweefsel, bestaande uit vetcellen.

 De opperhuid bestaat uit de hoornlaag en kiemlaag. De lederhuid bevat neuronen, haarwortels en spiertjes, zintuigen, talgklieren en zweetklieren.

Om afkoelen te voorkomen, biedt het onderhuids bindweefsel een isolatielaagje. Ook kunnen de onderhuidse bloedvaten vernauwd worden. Om juist af te koelen kunnen de bloedvaten verwijden en produceren de zweetklieren zweet.

Ten slotte hangt de hoeveelheid warmte die een lichaam kan vasthouden of afgeven af van de verhouding tussen lichaamsoppervlak en het volume (inhoud) ervan.

Lezen / Maken:

Lezen: Basisstof 5 blz 87 t/m 88

Maak: Opdracht 33 t/m 36 

Bekijk BINAS 87 A en B

Bekijk ook de samenvatting van basisstof 5 (leerdoel 10 en 11) op bladzijde 99 van je tekstboek.