Leesvaardigheid leesstrategie

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Deze les

• Leesstrategieën.

Lesdoel: je weet aan het eind van de les wanneer je welke strategie toepast bij het lezen van een tekst.

Tekstsoort

Er zijn verschillende tekstsoorten

• informerende tekst: nieuwsbericht, sportverslag,m interviewverslag
• overtuigende tekst: bespreking van een film of app, ingezonden brief 
• amuserende tekst: strip, roman, toneelstuk
• activerende tekst: advertentie, poster/affiche

Verschil onderwerp en hoofdgedachte; weet je het nog?

onderwerp	hoofdgedachte
vind je, door te kijken naar het tekstgeraamte	vinden met nauwkeurig lezen
een woord of paar woorden	een hele zin let op: geen vraagzin!
waar de tekst over gaat	wat de schrijver over het onderwerp wil vertellen

De leesstrategieën

De manier waarop we een tekst lezen hangt af van onze bedoelingen met de tekst. Je kan één tekst op verschillende manieren lezen, maar dan telkens met een verschillend doel.

Die verschillende manieren van lezen noemen we leesstrategieën.

Je wilt een graag een wat moeilijkere tekst lezen, hoe pak je dat aan?
Schrijf dit op, er is geen goed of fout!

Leesstrategieën

De volgende zes strategieën moet je (uiteindelijk) kennen:

1. verkennend lezen (ook wel oriënterend/globaal lezen)
2. nauwkeurig lezen (ook wel intensief lezen)
3. zoekend lezen
4. studerend lezen

Verkennend/oriënterend lezen

Doel: Snel vaststellen of een tekst bruikbaar is.

1. Lees de titel;
2. Bekijk plaatjes en opvallende woorden;
3. Bekijk de anders gedrukte woorden;
4. Lees de eerste alinea;
5. Lees de tussenkopjes;
6. Bekijk de bron.

Verkennend/globaal lezen

Doel: Vinden van hoofdzaken 

1. Lees de eerste en laatste alinea
2. Lees de eerste en laatste zinnen van de alinea's.

Intensief lezen

Doel: de tekst goed begrijpen

1. Tekst helemaal lezen.
2. Zoek de betekenis van moeilijke woorden op.
3. Zoek de signaalwoorden en de verbanden.
4. Bepaal onderwerp.
5. Bepaal hoofdgedachte.

Zoekend lezen

Doel: het vinden van bruikbare informatie, zoeken naar een antwoord op en vraag.

1. Let op opvallende lay- out zoals cursief, vet, opsomming e.d.
2. Zoek naar steekwoorden of trefwoorden;
3. Kijk in de inhoudsopgave.

Studerend lezen

Doel: de belangrijkste informatie onthouden

1. Lees de tekst oriënterend, globaal en intensief.
2. Maak een uittreksel of samenvatting en lees die een aantal maal door.
3. Markeer belangrijke punten.

Lees onderstaande leessituaties. Welke leesstrategie pas je toe?

Situatie 1: 

Om 07.00 uur valt de krant door de brievenbus. Voordat je naar school gaat, wil je snel weten wat het belangrijkste nieuws is. 

Situatie 2: 

Voor biologie moet je een werkstuk maken over klimaatverandering. Je hebt op een internet een tekst gevonden over het klimaat. Je wilt weten of je de tekst kunt gebruiken.

Situatie 3: 

Je hebt morgen een toets over voor geschiedenis. Je leest de tekst in je geschiedenisboek.

Situatie 4:

Je wilt een pretpark bezoeken en bent benieuwd naar de prijzen. Je bezoekt de website van het pretpark.

Orienterend lezen

Globaal lezen

Intensief lezen

Zoekend lezen

Studerend lezen

De leesstrategie waarbij je de titel, inleiding, tussenkopjes en bron leest en de plaatjes bekijkt, noemen we

1. studerend lezen
2. zoekend lezen
3. intensief lezen
4. oriënterend lezen

Bij welke strategie maak je een samenvatting?

1. Globaal lezen
2. Intensief lezen
3. Zoekend lezen
4. Studerend lezen

Met welke leesstrategie begin je als je een tekst voor je krijgt?

1. verkennend/globaal lezen
2. intensief lezen
3. zoekend lezen
4. studerend lezen

Welke van de strategieën is geen leesstrategie?

1. Intensief lezen
2. Studerend lezen
3. Onderzoekend lezen
4. Verkennend/globaal lezen

Welke leesstrategie gebruik je?
Je probeert een programma te vinden in een tv-gids.

1. globaal
2. intensief
3. zoekend
4. studerend

Welke leesstrategie gebruik je?
Je leest een tekst waar je vragen over moet beantwoorden.

1. globaal
2. intensief
3. zoekend
4. studerend

Welke leesstrategie gebruik je?
Je gebruikt een hoofdstuk uit een geschiedenisboek om je voor te bereiden op een proefwerk.

1. intensief
2. oriënterend
3. zoekend
4. studerend

Welke leesstrategie gebruik je om de betrouwbaarheid te beoordelen?

1. oriënterend lezen
2. globaal lezen
3. intensief lezen
4. kritisch lezen

Kernzin, hoofd- en bijzaken

Instructie hoofdzaken en bijzaken

In elke tekst staat belangrijke en minder belangrijke informatie:

• Hoofdzaken geven de belangrijkste informatie over het onderwerp van de tekst.
• Bijzaken geven minder belangrijke informatie. Ze maken de hoofdzaken in de tekst duidelijker (voorbeeld, herhaling of uitleg).

Instructie kernzin

In een alinea staat bijna altijd een kernzin: de belangrijkste informatie van de alinea:

• Vaak is de kernzin de eerste zin van de alinea.
• De andere zinnen zijn een toelichting (uitleg of voorbeeld) bij de kernzin.

Samenvatten van een tekst

stap 1: lees de tekst goed door

stap 2: onderstreep de hoofdzaken ->let op voorkeursplaatsen

stap 3: noteer de belangrijkste info uit de tekst

De hoofdzaak van een alinea staat vaak in de kernzin van de alinea.

1. juist
2. onjuist

De kernzin is de belangrijkste zin van de alinea

1. juist
2. onjuist

Zijn hoofd of bijzaken belangrijker in een tekst?

1. hoofdzaken belangrijker dan bijzaken
2. bijzaken belangrijker dan hoofdzaken

hoofdzaken

bijzaken

kernzin

samenvatting

deelonderwerp

globaal lezen

Je leest de eerste en aatste zin van elke alinea lezen

onderwerp van een alinea

de belangrijkste informatie uit de tekst

belangrijkste zin van de alinea

zijn minder belangrijk in een tekst (toelichting, uitleg, voorbeelden)

staan in de kernzinnen, inleiding of slot

Opdracht samenvatten

Jullie krijgen een tekst die je in tweetallen gaat samenvatten.

Theorie (tekstverbanden en signaalwoorden)

1. Het rad draait op een tegel.

2. Je bedenkt een zin met dit
tekstverband

3. Je docent kán je de beurt geven.

Het voegwoord 'omdat' hoort bij het tekstverband

1. Tegenstellend
2. Voorbeeldgevend
3. Redengevend
4. Samenvattend

Het voegwoord 'dus' hoort bij het tekstverband

1. Tegenstellend
2. concluderend
3. Redengevend
4. Samenvattend

Het voegwoord 'bovendien' hoort bij het tekstverband

1. Opsommend
2. concluderend
3. Redengevend
4. Samenvattend

Juist of onjuist?
Een redengevend verband geeft aan waarom iemand iets doet of vindt.

1. Juist
2. Onjuist

Juist of onjuist?
'daardoor' is een redengevend signaalwoord.

1. Juist
2. Onjuist

Juist of onjuist?
'om te' is een vergelijkend signaalwoord.

1. Juist
2. Onjuist

'Bijna alle scholieren hebben een smartphone. De verbruikskosten daarvan waren 15 euro per maand. Als gevolg van de coronacrisis is dit bedrag toegenomen.'
In dit stukje tekst is een ... signaalwoord te vinden.

1. Opsommend
2. Redengevend
3. Oorzakelijk
4. Concluderend

'Samen bepalen mijn vriend en ik wat we elke avond gaan eten. Ik heb echter wel mijn voorkeur. Dit zorgt wel eens voor flinke discussies.'
In dit stukje tekst is een ... signaalwoord te vinden.

1. Tegenstellend
2. Redengevend
3. Oorzakelijk
4. Concluderend

Tekstverbanden en signaalwoorden

tekstverband	signaalwoorden
chronologisch	daarna, vervolgens, dan
opsommend	ten eerste, ook, bovendien
tegenstellend	maar, echter, in tegenstelling tot
toelichtend	bijvoorbeeld, zo, neem nou
concluderend	dus, daarom, concluderend, dat houdt in
redengevend (waarom iemand iets doet)	omdat, daarom, dus, want, dankzij
oorzakelijk (waardoor iets gebeurt)	doordat, daardoor, als gevolg van
doel-middel	opdat, zodat, om te, door middel van
vergelijkend	zoals, in vergelijking met, als, evenals...
samenvattend	kortom, samengevat, met andere woorden, al met al

'Ik lig nu met buikpijn op de bank, omdat ik net tien pannenkoeken heb gegeten.'
In dit stukje tekst is een ... signaalwoord te vinden.

1. Tegenstellend
2. Redengevend
3. Oorzakelijk
4. Concluderend

'Jonnie is dol op peulvruchten, zoals bonen, erwten, linen en kapucijners.'
In dit stukje tekst is een ... signaalwoord te vinden.

1. Tegenstellend
2. Redengevend
3. Toelichtend
4. Concluderend

'Eerst maakt Sam zijn huiswerk, daarna gaat hij sporten.'
In dit stukje tekst is een ... signaalwoord te vinden.

1. Tegenstellend
2. Redengevend
3. Toelichtend
4. Chronologisch

Juist of onjuist?

Ik kan voor mezelf zeggen dat ik mijn voorkennis weer voldoende heb geactiveerd.

1. Juist
2. Onjuist