5.1 vroege middeleeuwen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

De vroege middeleeuwen

leenheren en leenmannen 

Leenheren en Leenmannen

Tijd van monniken en ridders (500 - 1000)

In het wit zie je een helm, zoals ridders die droegen. Op de achtergrond zie je een deel van een klooster. Ridderschap en de christelijke kerk horen bij de Tijd van monniken en ridders.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoel

aan het eind van deze les:

• weet je hoe Karel de Grote zijn rijk bestuurde
• weet je hoe politieke verdeeldheid ontstond na Karels dood
• weet je waarom het onveilig was in Europa 

www.google.com

West-Romeinse Rijk

Oost-Romeinse Rijk

Volksverhuizingen

• Germaanse stammen trekken het Romeinse Rijk binnen
• Plunderen
• Keizer wordt afgezet
• Germaanse volken krijgen de macht

Het Frankische rijk

• Franken: Germaans volk dat na de ondergang van het West-Romeinse rijk een koninkrijk hadden gesticht in België en Frankrijk.
• Frankische koningen breiden het rijk steeds verder uit.

een nieuw Rijk

• rond 800 nieuw rijk: Frankische rijk
• Frankische koning Karel de Grote

• liet zich door de Paus (hoofd van de kerk) kronen tot Keizer 

3.1 Leenheren en leenmannen

Frank

Christendom

• De Romeinen hadden meerdere goden 
• 
  
• Na de val van het Romeinse Rijk verdween deze godsdienst
• 
  
• In de middeleeuwen kwam het christendom naar Europa

Bekijk de kaart. Welk huidig land hoorde NIET bij het rijk van Karel de Grote?

1. Frankrijk
2. Nederland
3. Italië
4. Spanje

Te groot om alleen te besturen:

oorzaken:

- Slechte verbindingen, van de Romeinse wegen was weinig meer over.

- Steden uit de Romeinse tijd verdwenen.

- Dreiging van aanvallers.

In de vroege middeleeuwen leefde bijna iedereen ...

1. in de stad
2. op het platteland
3. in het buitenland
4. in hutjes

Bestuur

in het bestuur van Karel zaten edelen= personen met voorrechten in de samenleving

• benoemd door Karel 

• Hertogen kregen heerschappij over hertogdommen 

• Graven kregen heerschappij over graafschappen

Edelen kregen alleen heerschappij: gebieden werden geen eigendom!

Leenstelsel

oorzaak: Karel had een te groot rijk om zelf te besturen, daarom leende hij gebieden aan leenmannen

werking: de koning is ook wel de Leenheer. Hij leent een stuk grond aan de Leenman (edelman). De leenman zwoor trouw te zijn aan de koning. Hij gaf de koning advies en gaf militaire steun. De leenman mocht hiervoor het stuk grond besturen en moest zorgen voor orde en veiligheid. 

De leenman

De leenheer:

Karel de Grote

Het leen (de grond) dat de leenman 'in leen' krijgt.

De vier plichten van een leenman:

• Hij moest trouw zweren aan de koning; 
  
• Hij moest zijn gebied besturen en er recht-spreken;
  
• Hij moest jaarlijks belasting aan de koning betalen; 
  
• Als er oorlog was in het Rijk, moest hij met zijn eigen soldaten meevechten in het leger van de koning.

De leenman zweert trouw aan zijn leenheer, Karel de Grote.

Bekijk de bron. Waar hoort een graaf of hertog bij?

1. Leenheer
2. Leenman
3. Horigen
4. Geen van allen

Wat is een goed voorbeeld
van een leenstelsel?

1. De koning bestuurt zijn land helemaal in zijn eentje.
2. De koning heeft ministers die hem advies geven over het bestuur van zijn land.
3. De koning heeft niets te zeggen over het bestuur van zijn land.
4. De koning heeft zijn land in twintig stukken verdeeld. Ieder stuk wordt bestuurd door een vriend van hem.

Wat was geen taak van een ridder?

1. Vechten voor een heer
2. De zwakkeren beschermen
3. Het land verbouwen
4. Trainen voor een gevecht

Onveilige tijd

De vroege middeleeuwen was een onveilige tijd.  In Europa waren verschillende invallen van Vikingen. Hierdoor lieten edelen kastelen bouwen en namen ridders in dienst. 

Ridders

• Ridders waren de soldaten van de middeleeuwen.

• Een uitrusting (harnas, paard, zwaard, schild) waren erg duur, ridders waren dus altijd rijk!  

• Vaak kregen ridders als beloning een stuk land van de koning.

• Besturen lieten zij doen, ze gingen zelf liever jagen met valken!

• De rol van ridders veranderde dus: van gewone soldaten tot machtige mannen. 

Een onveilige tijd

• De leenmannen gaven hun gebieden weer door aan hun kinderen
  
  
• Soms stelden de leenmannen zelf ook leenmannen aan, achterleenmannen
  
  
• De leenmannen gingen de gebieden als hun eigen gebied zien
  
  
• Door al die leenmannen ontstonden er heel veel kleine staatjes die ook vaak oorlog met elkaar voerden

 

• Invallen van Vikingen

Waarom ontstond er een onveilige tijd na de dood van Karel de Grote?
Welk antwoord hoort er NIET bij?

1. Wegen werden niet meer onderhouden
2. Opvolgers van Karel reisden rond om hun leenmannen te controleren
3. Leenmannen vochten onderling
4. Plundertochten van Vikingen

verdeeldheid

Karel was een groot vorst, maar zijn opvolgers waren zwakker --> leenmannen ging hun gebieden als eigendom beschouwen: ze regeerde hun gebied zelfstandig.

hierdoor maakten zij het 'leen' erfelijk en benoemden zelf ook weer leenmannen. Er ontstonden ruzies tussen koningen, leenmannen en edelen. 

Feit A: Er ontstond politieke verdeeldheid

Feit B: Hoge edelen gingen zelf leenmannen benoemen

1. Feit A was een oorzaak van feit B
2. Feit A was een gevolg van feit B

Taken van de koning

• Rechtspreken
• Het land verdedigen
• Belasting innen
•  Opstanden stoppen 
• enz. 

Wie is dit?

1. Karel de Kale
2. Karel de Kleine
3. Karel V
4. Karel de Grote

Welke zin over het leenstelsel is NIET juist?

1. Leenmannen bestuurden het land van Karel de Grote
2. Leenmannen legden een eed van trouw af
3. Leenmannen kregen een salaris van Karel de Grote
4. Op een leen werkten horigen op het land